Búgingi áńgime keıipkeri «Jan qumaryndaǵy» jan. «Bireýi - bilsem eken demeklik. Ne kórse soǵan talpynyp, jaltyr-jultyr etken bolsa, oǵan qyzyǵyp, aýzyna salyp, dámin tatyp qarap, tamaǵyna, betine basyp qarap, syrnaı-kerneı bolsa, daýysyna umtylyp, onan erjetińkiregende ıt úrse de, mal shýlasa da, bireý kúlse de, bireý jylasa da tura júgirip, «ol nemene?», «bul nemene?» dep, «ol nege úıtedi?» dep, «bul nege búıtedi?» dep, kózi kórgen, qulaǵy estigenniń bárin surap, tynyshtyq kórmeıdi. Munyń bári - jan qumary, bilsem eken, kórsem eken, úırensem eken degen».

Abaı atam aıtqan osy «Jan qumaryndaǵy» jannyń biri – Qumar Jumahanuly. Men bilgendegi Qumardyń mamandyǵy – fılolog. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-diń fılologıa fakúltetinde Qumar bizden bir jyl keıin oqydy. Biraq bir atanyń balasyndaı, bir qoldyń salasyndaı birge júrdik. Talapbek dosymyz qoıdy ma, áıteýir bárimiz ony «Qumash» dep erkeletip ataıtynbyz. 2011 jyldary kóp syrlastyq. Ideıa tolǵan basymyzdy qaı taýǵa soǵarymyzdy bilmeı biraz kásiptiń ishek-qarnyn aqtaryp kóretinbiz. Pikirimiz kóbinde ádebıet pen rýhanıattyń tóńireginde toǵysatyn. Biraz gazet-jýrnaldarǵa maqalasy da shyǵyp júrdi...

2012 jyly jeke jumys bastaýdyń qamynda júrgem. Kóbinde Qumardyń kóligine otyryp, ártúrli kásiptiń kórigin qyzdyratynbyz. Bir oıym gazet ashý edi... Biraq «Abai.kz» Alashtyń aqparat alańynda túren salyp, qazaq saıttarynyń kúni týyp kele jatqandaı kórindi. Kezekti bir kezdesýimizde Qumash ekeýmiz osy taqyrypqa oı ortaqtastyq. Bir jaqsysy men kishkene ádebıleý, rýhanıat jaǵyna jaqyn bolsam, Qumar zamanaýı kásip pen jańa salalarǵa jaqyn boldy. Sonyń arqasynda saıt ashý bekimine keldik. Eń aldymen aqparat kóziniń atyn izdedik. «Aǵaıyn», «Otandas», «Atajurt» dedik pe, áıteýir, san túrli attan sanamyz sansyrady. Sóıtip júrgende «Qamshy» degen ataý men «Ul bolsań qolyńda, qul bolsań tóbeńde oınaıdy» degen uran bir túnde Alla Taǵalanyń aıanymen qaǵazǵa túse qaldy. Áńgimeniń qyzyǵy endi bastaldy. Saıt degendi syrtynan bilsek te onyń qalaı jasalatynynan, qalaı jumys atqaratynynan dym habarymyz joq. Qumash batyr kúni-tún shapqylap júrip, biraz aqparat jınady. Aldymen «Domen» degen zatty alýymyz kerek eken. Satyp alatyn bazar joq. Onyń ne ekeninde onsha túsinip turǵan men joq.

Qumarmen qatar oqyǵan «Ermash» degen baýyrymyz bar. Qazirgi tanymal sport komentatory Ermuhammet Máýlen. Sol Ermash «Domendi» qalaı alýdy biledi eken dedi bir kúni Qumar. Ol úshin «Bes myń teńge qajet». Shynymdy aıtsam sol aqshanyń ózi kádimgideı salmaq bolyp júrgen kez edi... Áıteýir birer kúnde basyn quradyq. Sóıttik te Ermashtyń habaryn kúttik. Sonymen «Qamshy.kz» domenin aldyq degen habar jetti Ermashtan. Al endi ony qalaı saıtqa aınaldyramyz? Odan keıingi áńgimeni Meıirjan Áýelhanuly baýyrym týraly jazbamda jazdym. Saıtymyz ashyldy. Talapbek, Tasqyn degen aǵa dostarymyzdyń arqasynda Almatydan ofıs te buıyrdy. Qudaı jar bolyp, Qumar baýyrymda men turatyn Taldybulaqtan ýaqytsha qonys tepti. Ofıske jetetin jol pul bolmaı qalǵanda Qumar alyp ketip júrdi Almatyǵa...

Saıtty qarjylaı qamdaý úshin qandaı da bir JSHS nemese Qoǵamdyq qor kerek ekenin «Abai.kz»-te júrip bildik. Aldyńǵy býyn apaıymyz Esengúl Kápqyzynan keńes suradym bir kúni... «Qaırat degen jigit bar Júkel aǵanyń uly. Soǵan baryp kórshi. Ózi zańger. Kómektesedi» dedi. Alyp ushyp Tóle bı men Muratbaev kóshesiniń qıylysyndaǵy Qaırat Júkel aǵamyzdyń keńsesine bardym. «Kásipkerlikten eshqandaı habaryń joq eken. «TOO, IP» degender qıyn bolady. Sondyqtan Qoǵamdyq qor tirkep bereıin. Biraq janyńa bir adam kerek» dedi Qaırekeń. Qumashqa qolqa saldym. «Men ózim de jeke kásip bastasam dep júrgem. Oǵan kedergi bolmasa mine dokýmentim» dedi Qumar batyr. Sonymen ekeýmiz quryltaıshy bolyp, «Qamshy-aqparat» qoǵamdyq qoryn qurdyq. Árıne Qumash qaǵaz júzinde quryltaıshy desek te, bar jumysty aqyldasyp istedik. Áý bastan «Qamshynyń ishki qarjylyq jumysyna meni aralastyrmańyz. Ózim kásip bastaımyn» dep ashyq aıtty Qumekeń. Sóıtip, qujattyq turǵydan Qumar ekeýmiz, tehnıkalyq jaǵynan Meıirjan ekeýmiz saıttyń san salaly qyr-syryna úńile bastadyq.

Kóp ótpeı Qumar «Qazaqı avtojabý» jobasyn qolǵa aldy. Anasy syılaǵan ulttyq naqyshtaǵy tósenishten týyndaǵan qıal aqyry óz jemisin berdi. Eń alǵashqy jabýdyń birin meniń kóligime saldy. Aıtpaqshy, sodan beri kóliktiń jabýy men aıaqqa tósenishi Qumardyń «menshiginde»... Tiginshiler jaldap, úıinde tikkizip kórdi. Tabys ákele qoımady. Jańylmasam keıinirek Ahmetbek Nursıla aǵamyzben aqyldasyp, arnaıy sehta tigýdi qolǵa aldy. Ortasynda Almatydaǵy alǵashqy ulttyq asqanalardyń biri «Qýyrdaqtyń kókesin» ashty. Batysqa baryp, «Tórlet» degen meıramhananyń tusaýyn kesti. Qaıtadan Almatyǵa qaıtyp, bir jola avtojabý kásibine bet burdy. Ózderińiz kýá bolyp júrgendeı qazaqtyń kóliginen oıýýly jabý, ádemi tósenish kórseńiz, sonyń basynda osy Qumar Jumahanuly tur. Mine, endi kóliktiń ishin qoıyp, syrtyn ásemdeýge kóshti. Anaý-mynaý emes Qazaqstandaǵy eń alǵashqy jáne eń iri avtoásemdeý ortalyǵynyń shymyldyǵyn túrdi.

Qumar baýyrym, dosym «Qamshynyń» qurýshysy ǵana emes barlyq is-sharanyń basy qasynda júrdi. «Damu bussines group» jigitterin eldik, memlekettik, qoǵamdyq máselelerge tartýǵa aıryqsha atsalysty desem qatelespespin.

Otbasymyzben aralastyq. Ómirde baýyr, dos, al geografıalyq turǵydan «kúıeý bala». Marǵulan qaryndasymyz Jumahan áýletiniń altyn kelini atanyp, úlken shańyraqtyń shamshyraǵy bolyp otyr. Qumardyń izin jalǵap, mal sharýashylyǵy kásibin dóńgelentip otyrǵan Qusman baýyrymyzdyń toıyn ótkizdik dúrkiretip... Jumahan aqsaqaldyń, Naǵıma anamyzdyń qolynan dám tattyq. Batasyn aldyq. Tili endi shyqqan Qumashtyń tuńǵyshy Alashtyń «Dúr qamshyny» aıtqanyn kórip máz boldyq. Aqjúnis qyzymnyń kindik ákesi atandym.

Aqparat alańynda rýhymyz dúrkirep turǵanymen, kóbinde qarjylyq jaǵdaıymyz máz bolmaıdy. Sondaıda Qumardyń qaltasyna ortaqtasamyz. Eń bastysy ol stýdenttik kezdegi qalpymen adamgershilik týyn, ulttyq namysyn, kásipkerliktiń tizginin bekem ustap, ekonomıkanyń qamshysyn silteýindeı-aq siltep keledi. Men biletin Qumar Qazaq eliniń shańyraǵyna «Ulttyq býrjýazıanyń» bir ýyǵy bolyp qadalatynyna kúmánim joq.

Oıý salyp, qazaq rýhyn órletip,

Alty Alashqa avtojabý syılady,

Ata-baba asyn tórge tórletip,

«Qýyrdaqtyń kókesine» jınady.

Qumarǵa bar júrseń eger «at minip»,

Kóligińniń ishin zermen aptaıdy.

Kóshedegi jurtqa tańdaı qaqqyzyp,

Syrtyn ásem qorǵanyshpen qaptaıdy.

Bilál Qýanysh, “Qamshy” jobalarynyń jetekshisi