Qylmys azaıady, kıberqaýipter kóbeıip, jer silkinisine negizdelip salynǵan turǵyn úıler sany artyp jatyr. Resmı statısıka negizinde Qazaqstannyń eń úlken qalasy - Almatynyń qaýipsizdigine taldaý jasap kórdik.
Almaty – Qazaqstannyń eń iri megapolısi jáne elimizdiń mańyzdy áleýmettik, ekonomıkalyq jáne kólik toraptarynyń biri. Munda qala turǵyndarynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý – birinshi kezektegi mindet. İİM, Bas prokýratýra jáne TJM málimetteri boıynsha, sońǵy eki jylda qala qylmysqa qarsy kúreste oń dınamıkany kórsetip otyr. Alaıda memlekettik saıasat deńgeıinde nazar aýdarýdy talap etetin máseler de joq emes.
Qaladaǵy qylmystyq jaǵdaı qandaı?
Almaty polısıa departamentiniń resmı aqparaty boıynsha, bıylǵy qylmys sany ótken jylmen salystyrǵanda 10,3 paıyzǵa tómendegen. Jeńil jáne aýyr qylmystardyń azaıýy erekshe baıqaldy.
Sonymen, tonaý sany 29,3 paıyzǵa, urlyq — 33,2 paıyzǵa, avtokólik urlaý — 16,7 paıyzǵa tómendedi. Sondaı-aq, kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy qylmystyń 9,4 paıyzǵa tómendeýi baıqaldy.
Bas prokýratýra 2024 jyly Almatyda 24 965 qylmys tirkelgenin habarlaıdy. Bul el boıynsha jalpy sannyń shamamen 18,8 paıyzy. 2023 jyly bul kórsetkish 27 834 jaǵdaıdy qurady, bul oń dınamıkany kórsetedi. Al memleket boıynsha qylmys sany 5,3 paıyzǵa qysqardy.
"Sergek" júıesi jáne kóshe qaýipsizdigi
Quqyqtyq tártipti nyǵaıtýǵa yqpal etetin quraldardyń biri "Sergek" beınebaqylaý júıesi boldy. Almatyda 3000-ǵa jýyq kamera ornatylǵan, olar avtomatty rejımde jumys isteıdi jáne jol qozǵalysy erejelerin buzǵan zańsyzdyqtardy tirkeıdi. Búgingi tańda "aqyldy" beınebaqylaý júıesimen ákimdik biryńǵaı monıtorıń jáne jedel basqarý ortalyǵy arqyly qala qaýipsizdigin baqylap otyr.
Polısıanyń málimetinshe, beınebaqylaý kóshedegi qylmys deńgeıin tómendetýge jáne patrúldik qyzmetterdiń jedel áreket etýine múmkindik beredi.
Alaıaqtar azaımaı tur
Kóshedegi qylmys azaıǵanymen qaladaǵy kıberqylmys sany artyp keledi. İshki ister mınıstrliginiń sońǵy málimeti boıynsha kıberalaıaqtyq pen aqparattyq tehnologıalardy qoldaný arqyly jasalǵan qylmystardyń úlesi elde tirkelgen barlyq qylmystyń 42 paıyzyn quraıdy.
Bul degenimiz, 45 myńǵa jýyq qylmys ınternettegi alaıaqtyqpen, fıshıngpen, shottardy buzýmen jáne jelidegi qarjylyq alaıaqtyqpen baılanysty. İİM buǵan qatysty aldyn alý sharalaryn júrgizýde. Búginge deıin kúdikti qońyraýlardy buǵattaý, jalǵan saıttardy anyqtaý, BAQ jáne messendjerler arqyly aldyn alý sekildi sharalar júrgizildi. Alaıaqtar ýaqyt óte kele túrli aıla-tásilder oılap tabatyndy. Sol sebepti bul qylmys túrin tolyq tyıý qıynǵa soǵýda.
Qaladaǵy seısmıkalyq qaýip
Almaty seısmıkalyq qaýpi joǵary aımaqta ornalasqan jáne turǵyn úı jaǵdaıy qalalyq qaýipsizdiktiń negizgi máselesi bolyp qala beredi. Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń málimeti boıynsha, turǵyn úılerdiń tek 14 paıyzy jer silkinisine tózimdiliktiń zamanaýı talaptaryna sáıkes keledi.
TJM men ákimdik ótkizetin turaqty oqý-jattyǵýlar tótenshe jaǵdaıǵa daıyndyqty arttyrýǵa baǵyttalǵan. Alaıda sarapshylar eski turǵyn úı qoryn aýqymdy jańǵyrtý jáne jańa qurylystarǵa baqylaýdy kúsheıtý qajettigin atap ótti.
Almatylyqtardyń kóbi jer silkinisine baılanysty arnaıy habarlamanyń jedel túrde jiberilmeıtinine narazy. Qalada tótenshe jaǵdaılar kezinde vedomstvoaralyq ózara is-qımyl júıesi jumys isteıdi. İİM, TJM jáne ákimdik jedel shtabtar, SMS-habarlamalar júıesi jáne úılestirý komısıalary arqyly jumys isteıdi. Degenmen, qurylymdar arasynda onlaın aqparat almasý úshin biryńǵaı sıfrlyq platformanyń bolmaýy habarlamany ýaqytyly jiberýge kedergisin tıgizbeı qoımaıdy.
Turǵyn úı keshenindegi jeke qaýipsizdik
Jeke qaýipsizdik kompanıalary turǵyn úı jáne komersıalyq nysandardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýde mańyzdy ról atqarady. Almatyda qaýipsizdik kompanıalary turǵyn úı keshenderin, bıznes-ortalyqtar men mektepterdi kúzetedi.
Degenmen, elde kúzetshilerdi daıarlaý men qyzmet standarttaryn retteıtin biryńǵaı zańnama áli joq. Bul quqyqtyq olqylyqtardy týdyrady jáne halyqtyń jeke qaýipsizdik qurylymdaryna degen senimin tómendetedi. İshki ister mınıstrligi buǵan deıin kúzetshilerdi mindetti túrde atestattaý jáne lısenzıalaý týraly usynystar jasaǵan bolatyn, biraq tıisti zań jobasy áli qabyldanǵan joq.
Almaty qylmysqa qarsy kúreste jáne qalalyq qaýipsizdik júıesin qurýda oń kórsetkishter kórsetip otyr. Megopolıstegi qaýipsizdikti qamtamasyz etý – bul bir rettik naýqan emes, qaladaǵy janashyr azamattardyń qatysýyn talap etetin turaqty proses. Almatynyń qaýipsiz megapolıstiń ozyq úlgisi bolýǵa múmkindigi bar. Biraq bul úshin arnaıy tehnıka ǵana emes, senim, ashyqtyq jáne júıelilik qajet.
