Soltústik Qazaqstan oblysy Jambyl aýdany Petrovka aýyly mańynda Mirjaqyp Dýlatulyna arnalǵan memorıaldyq keshenniń buzylǵan fotosýretteri jelide kóptiń narazylyǵyn týǵyzdy. Kásipkerler bul ıgi sharýany aıaqtaýǵa ákimdik kedergi keltirdi deıdi, al oblys ákiminiń orynbasary qurylys ruqsatsyz bastalǵanyn aıtyp otyr, dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi Tizgin.kz saıtyna silteme jasap.
Áýeli bul máseleni jelide ádebıet tarıhshysy, synshy, alashtanýshy Zańǵar Kárimhan jazdy. Onyń málimetinshe, Petrovka aýylynyń mańynda Alashtyń asa kórnekti qaıratkeri, jazýshy-jýrnalıst, ult uranynyń avtory Mirjaqyp Dýlatulyna qurmetine qoıylǵan memorıaldyq keshen qasaqana qıratylǵan.
Alashtanýshy keshendi jasaýshylardyń sózin keltiredi. Olar Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimdigi tehnıka, krandar, jumysshylar jiberip, keshendi talqandaýdy bastaǵanyn habarlaǵan. Ushar basyndaǵy qyrannyń sımvoldyq beınesin, aınalasyndaǵy sham baǵandaryn, memorıaldyq taqtany syndyryp, buzyp ketken.
«Ne úshin? Qandaı maqsatta oryndaldy? Oblys ákimi Ǵaýez Nurmuhambetov pen onyń aıtqanyn eki etpeıtin orynbasary Júsip Jumaǵulov basqaratyn ákimdiktiń oıynsha, «Alash» partıasyna, Alash Orda úkimetine jáne onyń kósemderine 28 metrlik mundaı keremet eskertkish ornatýǵa bolmaıdy-mys. Soltústik Qazaqstan Gazeti ras pa? Olar nusqaý joǵary jaqtan keldi dep aqtalýy da múmkin. Keshendi tolyq qıratýǵa dátteri jetpegen sıaqty. Alashtyń asyl azamattarynyń azız rýhy basty ma, álde ózge bir sebep bar ma, oblys atqaminerleri múldem joıyp jibere almapty. Endi ne bolmaq?» — dep alańdaıdy ol.
Bul máselege qatysty Soltústik Qazaqstan oblysynyń İshki saıasat basqarmasy bylaı dep jaýap bergen:
«Mırnyı aýyldyq okrýginiń aýmaǵynda kásipker Barlybaev Naǵashybaı Sabaruly Alash qyzmetin eske alý maqsatynda stella ornatqan bolatyn. Alaıda monýment eki sebepke baılanysty bólshektelip, konservasıaǵa qoıyldy: Stella turǵyzý kezinde mamandar topyraqtyń otyrýyn tirkep, sonyń saldarynan qurylystyń qısaıýy paıda bolǵan. Mundaı jyljý stellanyń ornyqtylyǵy men qaýipsizdigine keri áser etýi múmkin edi. Qujattardyń (arhıtektýralyq-josparlaý tapsyrmasy, bekitilgen eskızdik joba) bolmaýy. Memlekettik sáýlet-qurylysty baqylaý organy N.S. Barlybaevqa ákimshilik aıyppul saldy».
ÁKİMNİŃ ORYNBASARY NE DEIDİ
Tizgin.kz redaksıasy osydan keıin Soltústik Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary bolyp Júsip Jumaǵulovqa qońyraý shalyp, birneshe suraq qoıdy.
– Mirjaqyp Dýlatulynyń memorıaldy keshenin turǵyzýǵa siz qarsy bolǵanyńyzdy kásipkerler aıtyp jatyr. Ne sebepti?
– «Men qarsy boldym» degen áńgime ótirik. Ony ashyq aıtaıyn. Jalpy bul kásipker (Naǵashybaı Barlybaev) eshkimge eshteńe aıtpaı qurylysty ózi bastaǵan, endi ózi buzyp tastaǵan. Ákimdiktiń qatysy joq. Buǵan deıin de birshama adamdar habarlasqan. Tekseristi ótkizgennen keıin biz oǵan eshqandaı jer telimi resmı túrde berilmegenin, ruqsat qujattary joq ekenin bildik.
– Sizderge osy memorıaldy keshen salynatyny týraly habar berilmegen be?
– Biz eshqandaı ruqsat bergen joqpyz. Kez kelgen eskertkishti kóterýdiń rásimi bar. Ony oblysynyń mádenıet jáne tarıhı eskertkishterdi qorǵaý komısıasy qarastyrady. Eshqandaı ótinishter, aryzdar túsken joq. Dokýmentolog arqyly ony kórsete alamyz.
– Sizderge kemi bir aýyz keshenniń boı kóteretini jaıly aýyzsha aıtyldy ma?
– Osy jerde shatastyrýǵa bolmaıdy. Qandaı nıet bolsa da, ony zańdy túrde ótinish retinde jiberińizder – ony zań boıynsha jasaıyq. Eskertkish qana emes, jalpy jumys bolsa da. Biraq ol kisiler eshkimge esh nárse aıtpaǵan.
Stella qurylysy kezinde mamandar topyraqtyń shókkenin tirkedi. Bul jalpy qurylymnyń qısaıyp ketýine aparyp soqty. Tolyq jumystar toqtatyldy. Al bizge eshqandaı qujattar túsken joq.
– Endi kásipkerlerge «osy memorıaldy keshendi buz» dep mindettep otyrsyzdar ma? Ol kisige aıyppul ne úshin salyndy?
– Aıyppuldy osy fakt belgili bolǵan soń ǵana saldyq. Biraq biz aıyppuldy buzylǵannan keıin saldyq. Sebebi eshqandaı rásimderden ótpeı bastaǵan. Al biraq oǵan «qarsy nemese qarsy emespiz» degen sóz emes. Aıyppuldyń ondaı pozısıalarǵa eshqandaı qatysy joq.
– Sizder mindettegen soń keshendi buzyp jatyr ma?
– Joq. Olaı emes.
– Qansha degenmen bul Alash taqyryby. Aıyppulǵa deıin barǵan kezde qoǵamda rezonans týatynyn esepke alǵan joqsyzdar ma? Máseleni tynysh, beıbit túrde sheshýge, memorıaldy birge kóterisýge bolmady ma?
– Keshirim ótinem, biraq zańdy bilesiz ǵoı. Erteń Alashqa qatysty emes, basqa taqyrypqa da qatysty osyndaı másele bolýy múmkin. Ár taqyrypqa qarasaq, zańdy qurmettemesek, adamdar erteń shetten shyǵyp, ártúrli nárse jasaýy da múmkin ǵoı. Solaı emes pe?!
– Mirjaqyp Dýlatulynyń memorıaldyq kesheniniń ornatylýynyń oblysqa qandaı da bir saldary dep esepteısiz be?
– Sheshim qabyldaıtyn tek men emes. Iá, men osy salaǵa qaraımyn, biraq oǵan qaraıtyn oblystyq mádenıet jáne tarıhı eskertkishterdi qorǵaý komısıasy bar. Ol komısıada ártúrli mamandar men zıaly qaýym ókilderi, qoǵam qaıratkerleri bar. Ár adam óz pikirin aıtady. Bir adamnyń pikiri ǵana esepke alynbaıdy. Naǵashybaı Barlybaevtan eshqandaı ótinishter túsken joq.
– Osy keshenniń keleshegi ne bolady?
– Ózi salǵan – ózi buzǵan. Eger resmı túrde bizge bir ótinish tússe, biz ony mindetti túrde zań boıynsha qarastyramyz. Biz ony qazir «qoldaımyz nemese qoldamaımyz» degennen esh nátıje bolmaıdy. Eger ótinish tússe, mindetti túrde ol kisimen birge mindetti túrde qarastyramyz.
