Ulttyq teńgemizdiń qunsyzdanyp, halyq qaıyrshylyqqa túskennen keıin keshe memleket basshysy ótkizgen «úlken basqosýdyń» danyshpan Abaı aıtqandaı: «Jartasqa bardym, Kúnde aıǵaı saldym, Odan dashyǵar jańǵyryqtyń» keri bolyp shyqqanyna taǵy bir ret kózimiz jetketti... Búginde halyqtyń kókeıinde júrgen: -Nege ulttyq valútamyz qunsyzdandy? -Oǵan kim kináli? degen suraqtarǵa mardymdy jaýap alynbady. Tek, halyqty taǵy bir ret aldaýdyń tamasha qoıylymy óte «sátti oınaldy». Endi analar qasaqana qashqan bul suraqtarǵa biz jaýap izdep kóreıik. Eń birinshi, «ulttyq valútamyz nege qunsyzdandy?» degen suraq tóńireginde. Qazaqstan óziniń táýelsizdigin alǵan kezeńnen bastap, beıresmı derekterge qaraǵanda syrttan 145 mıllıard AQSH dollarynan astam qaryz alynǵany belgili. Osy ýaqyt aralyǵynda osynshama kólemdegi qarjyny bılik basynda otyrǵan kileń ury-qary urlap, jymqyryp, shetel asyrǵan. Qoldy bolǵan osynshama qaryzdy olar qarapaıym halyqtyń esebinen qaıtarmaq boldy. Bul áreketterinen túk shyqpady. Eń aldymen keshegi otyrysta osy qoldy bolǵan mol qarjy týraly bir adam jaq ashpady ǵoı. Soǵan qarap, taǵy da qazaqtyń áıgili «urynyń - arty qýys» degen maqaly eriksiz eske túsedi eken. Iaǵnı, olar ózderi jasaǵan «qylmystaryn» taǵy bul joly da halyqtan jasyryp qaldy. Shynynda da bularda bet joq eken! Sol qoldy bolǵan qarjyǵa osy 23 jyl ishinde birde-bir jibi túzý óndiris oryndary salynbapty. Qazaqstan áli kúnge tek shıkizatqa táýeldi memleket bolyp qalýda. Al, sol ózinen-ózi teginge kelip jatqan shıkizat: munaı, gaz taýsylǵanda, bul ury-qarylar ne istemek? Jan-jaqqa tyrym-tyraqaı bolyp qashady. Bolmasa, mańdaıynyń sory bes eli Qazaqty ózgeniń quldyǵyna sý teginge bere salady. Sóıtip, olar ózderiniń qý jandaryn saqtap qalýǵa áreket jasaıdy. Memleket basshysynyń aýzynan shyqqan: «2050 strategıasy», «30 el», «140 ult", "Úsh tuǵyrly til", « EKSPO-2017», «Máńgilik el», «Qazaq Eli», «Qazaq Respýblıkasy» degen ertegiler - sol ertegi kúıinde qalady.

Bul qul-qutandar, teksizder - osy 23 jyl ishinde osy memleketti qurýshy Qazaq Ultyn qorlaýmen ǵana aınalysty. 250 jylǵa sozylǵan orys bodandyǵy, 70 jylǵa sozylǵan ákimshil-ámirshil keńes ımperıasy jasamaǵan sumdyqty bular shırek ǵasyrǵa jetpeıtin merzim ishinde «artyǵymen» oryndady. Qazaq tiliniń tamyryna balta shapty, Qazaqty ana140 ulttyń qataryna deıin tómendetti. Osy memlekettegi úısiz, kúısiz, tilsiz, dinsiz, qaıyrshy ult – jalǵyz Qazaq qana. Endi bul teksizderge ana Amerıka úndisterin rezervasıalarǵa jibirgenindeı, Qazaqtardy bir úńgirge qamaý ǵana qaldy. Ózderi qul - ózgeni ońdyra ma? Qaıran Qazaq Ultyn qul dárejesine, máńgúrt qalypqa túsirdi. Osy keshegi basqosý basynan aıaǵyna deıin «resmı tilde» ótti. Bul jınalys tap bir Reseıdiń bir gýbernıasynda ótip jatqandaı áser etti.

Ózi túbi solaı bolady da. Ana «Eýrazıalyq odaq» - orysqa qul bolýdyń tóte joly. Ulttyq teńgeniń qunsyzdanýy, Qazaqtyń qaıyrshyǵa aınalýy, bıliktiń tek qana orys tilinde sóıleýi, mine, sonyń bultartpas dáleli. Ádeıi qunsyzdandyrylǵan ulttyq valútamyz - kóp uzamaı orys «rýbline» aýystyrylady. Myna memleket uzaǵanda ana «Tatarystan» sıaqty bir avtonomıa ǵana bolyp qalady. Árıne, memlekettik til - orys tili bolady. Bul teksiz bılik, sóıtip, ózderi urlaǵan mıllıardtaǵan dollardan  qashyp qutylamyz dep oılaıdy. Sandalmasyn, olar eshqashan da qashyp qutyla almaıdy. Túbi ustalady, sottalady. Biraq, Qazaq Ulty analarǵa qul, bodan bolyp qalady. Árıne, odan da zor qantógis pen qyrǵynnyń arqasynda qutylarmyz. Biraq, Qazaqqa endigi táýelsizdik - asa qymbatqa túsedi!.. Keshegi memlekettik deńgeıdegi bul basqosý - danyshpan qazaqtyń: «qum jıylyp, tas bolmas, qul jıylyp,bas bolmas» degen maqalynyń rastyǵyn taǵy bir ret dáleldep shyqty... Jumash KÓKBÓRİ 15.02.2014 jyl.