«قولداۋ-قازاقستان» كوممەرسيالىق ەمەس كوپسالالى حولدينگى جانىنداعى «قولداۋ-ەكولوگيا» مامانداندىرىلعان ورتالىعى، تۇتىنۋشىلاردى اۋە شارلارىن ساتىپ الۋدان باس تارتۋعا شاقىرادى. ەكولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ ءوندىرىسى مەن ساتىلىمعا شىعارىلۋىن توقتاتۋ قاجەت، سەبەبى اۋە شارلارى قۇرلىق جانە تەڭىز جانۋارلارىنىڭ ولىمىنە اكەپ سوعۋدا، - دەپ حابارلايدى Qamshy.kz. 

«قولداۋ-ەكولوگيا» مامانداندىرىلعان ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى ادىلبەك قوزىباقوۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋە شارلارى قورشاعان ورتاعا، اسىرەسە كاسپيي تەڭىزىنە  ايتارلىقتاي كەرى اسەرىن تيگىزىپ وتىر. بۇل شارلاردى ۇشىرۋ تابيعاتقا قوقىستى قاساقانا تاستاعانمەن تەڭ. ەكولوگيالىق تۇرعىدان تازا دەپ ساتىلىمعا شىعارىلعان شارلاردان تونەتىن ءقاۋىپ جوق ەمەس.   

«بۇگىندە كاسپييدە تەڭىز جانۋارلارىنىڭ ناقتى نەدەن قىرىلىپ جاتقانىن ءدوپ باسىپ ايتۋ قيىن. ماماندار ءار ءتۇرلى بولجام جاسايدى. مەنىڭشە بالىقتىڭ، يتبالىقتىڭ جانە تاعى باسقا تەڭىز جانۋارلارىنىڭ قىرىلۋىنا بىردەن-بار سەبەپ وسى اۋە شارلارى بولۋى ىقتيمال. كوپ جاعدايدا شارلار اۋەگە ۇشىرىلادى، جارىلعان شارلار بولشەكتەنىپ تەڭىزگە تۇسەدى.  جالپى شاردىڭ جىرتىلعان تىلىمدەرى مەدۋزالار مەن باسقا دا تەڭىز جانۋارلارى قورەكتەنەتىن سۋ جاندىكتەرىنە قاتتى ۇقساس بولىپ كەلەدى. تەڭىز جانۋارلارى بولسا ابايسىزدا شارلارمەن قورەكتەنۋى عاجاپ ەمەس، ناتيجەسىندە بۇل ولاردىڭ قىرىۋىنا اكەپ سوعادى»، - دەيدى تاۋەلسىز ەكولوگ.

ونىڭ ايتۋىنشا، تەڭىز جانۋارلارىن ايتپاعاندا، اۋە شارلارى جەرگە، تەرەكتەرگە جانە كوشەتتەرگە دە قۇلاسا زيانى باسىم. قۇستار تەرەكتەردە نەمەسە ەلەكتر جەلىسىندە سالبىراپ تۇرعان باۋعا شىرماتىلۋى عاجاپ ەمەس. سونداي-اق، قۇستاردىڭ شارمەن ابايسىزدا قورەكتەنۋ كەزىندە ۋلانۋى بەك مۇمكىن. 

بۇگىندە الەمنىڭ كوپتەگەن دامىعان ەلدەرىندە اۋە شارلارىنىڭ تابيعاتقا تيگىزەر كەرى اسەرى ەسكەرىلىپ، ولاردىڭ ەركىن ساتىلۋىنا جول بەرمەۋ ماقساتىندا ناقتى شارالار قولعا الىنعان. ماسەلەن، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ بالىق رەسۋرستارى جانە جانۋالاردى قورعاۋ قىزمەتى، اۋە شارلارىن ۇشىرۋعا تىيىم سالۋدى مىقتاپ قولعا العان. سونداي-اق، اقش-تىڭ كەيبىر شتاتتارى مەن قالالارى شارلاردان تونەتىن قاۋىپكە كوز جەتكىزگەن سوڭ، شار ۇشىرۋعا تىيىم سالىناتىن ارنايى زاڭنىڭ قابىلدانۋىنا قول جەتكىزىپتى.

بۇگىندە، قورشاعان ورتاعا اۋە شارلارىنان تونەتىن ءقاۋىپتىڭ بار ەكەندىگىن تولىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى. اسىرەسە ۇيدە كىشكەنتاي بالالاردىڭ شاردى ۇرەمىن دەپ، تۇنشىعىپ قالۋىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى نەمەسە ءۇي جانۋارلارىنىڭ ابايسىزدا جارىلعان شاردى جۇتىپ قويۋدى دا ىقتيمال.  

مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل شارلاردان اۋا-رايى دا لاستانۋدا. جاسىراتىنى جوق، اۋە شارلاردى تۇرعىندار كوبىنە مەرەكەلىك شاراعا قاجەت دەپ ساتىپ الادى. كوبىنە شارلاردى اسپانعا ۇشىرۋ ءداستۇرى ءتۇرلى سپورتتىق جارىستاردا، جاپپاي جۇگىرۋ بارىسىندا، ۇيلەنۋ تويى كەزىندە پايدالاناتىندار بار. ءبىراق مۇنداي ارەكەتتىڭ سوڭى تۇپتەپ كەلگەندە جانۋارلار الەمىنە زيانىن  تيگىزۋدە.

سول سەبەپتى كوپتەگەن مەملەكەتتەر اۋە شارلارىنان باس تارتىپ وتىر. ولاردىڭ قاتارىنا سولتۇستىك كورەيا ەلى بار. 2011 جىلى ەۋرووداق اۋە شارلارىنىڭ ۇشىرىلۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ارنايى زاڭ قابىلدادى. ەۋروپادا شارلار بالالار قاۋىپسىزدىگى نورماتيۆىنە سايكەس ەمەس دەگەن تۇجىرىمعا كەلگەن. شارلار بىلاي تۇرسىن، ۇرىلەتىن ويىنشىقتاردىڭ باسقا تۇرلەرىنە دە تىيىم سالۋ تۋرالى زاڭ بريۋسسەلدە قابىلداندى.   

بۇدان بىلاي 8 جاسقا تولماعان بالالارعا ەرەسەكتەردىڭ باقىلاۋىنسىز شار ۇرۋگە تىيىم سالىنعان. سونداي-اق، 14 جاسقا تولماعان بالالارعا دا باقىلاۋ كۇشەيتىلگەن، سەبەبى شاردى ءۇرۋ كەزىندە بالانىڭ تاماعىندا تۇرىپ قالىپ، ناتيجەسىندە تۇنشىعىپ قالۋ ءقاۋىپى بار. ونىڭ ۇستىنە، شارلاردى جاساۋ كەزىندە قۇرامىندا حيميالىق زاتتاردىڭ دا بار ەكەندىگى دالەلدەنگەن.  

اۋە شارلارىن ساتۋ مەن پايدالانۋعا كورشىلەس وزبەكستان ەلىندە دە 2013 جىلدان جول بەرىلمەيدى ەكەن. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى قوعامدىق ورىنداردا شارلاردى پايدالانۋعا رۇقسات ەتپەيدى جانە تارتىپكە باعىنباعاندار جاۋاپقا تارتىلادى. ءورت ءقاۋىپسىزدى ەرەجەسىنە وزگەرتۋلەر ەنگىزىلىپ، حالىق كوپ جينالاتىن ورىندىرعا شارلاردى ۇشىرۋعا مۇلدەم تىيىم سالىنعان.

«بۇل اۋە شارلارىن پايدالانعان ادامدار ينفەكسيالىق اۋرۋلاردى دا  جۇقتىرۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا، شارلارعا تىيىم سالىناتىن زاڭ ءبىزدىڭ ەلگە دە اۋاداي قاجەت. ال مۇنداي زياندى شارلار كوبىنە قىتايدان حالىق رەسپۋبليكاسىنان جەتكىزىلىپ وتىر»، - دەپ قورىتىندىلادى ءوز ءسوزىن تاۋەلسىز ەكولوگ ادىلبەك قوزىباقوۆ.

كامشات ءىزباساروۆا،

ق ر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، «قازاقستان-اقتاۋ» تەلەارناسىنىڭ رەداكتورى

اقتاۋ