قازاق حالقىنىڭ باي ەتنوگرافيالىق تۇرمىس سالتى، ادەت-عۇرىپى، مادەنيەتى سايىپ كەلگەندە ‹‹اعاش بەسىكتەن جەر بەسىككە›› دەيىنگى تۇرمىس تىرشىلىگى بەينەلەنگەن كوركەم تەلەفيلم ‹‹ىلە سالتاناتى›› كوگىلدىر ەكراننان كورىنگەندە قۋانىپ الاقايلاماعان قازاق كەمدە-كەم ەدى.
1995 جىلى جارىققا شىققان كوركەم فيلمگە سول تۇستاعى ىلە ايماعىنىڭ(شىڭجاڭداعى ىلە قازاق وبلىسىنا قاراستى، 8 اۋدان مەن قۇلجا قالاسىن قامتيتىن اكىمشىلىك ءوڭىر. –رەد) احمەتبەك انۋاربەك ۇلى ۇلكەن قولداۋ كورسەتكەن. ءفيلمنىڭ سەنارييىن قازاق حالقىنىڭ سالت-ساناسى مەن تۇرمىس-تىرشىلىگىن بەس قولدىڭ سالاسىنداي جەتىك بىلەتىن ەتنوگراف، جازۋشى ءتۇرسىنالى ىرىسكەلدى ۇلى مەن اقىن، جۋرناليست قاسىمحان ۋاتقان ۇلى جازعان.
فيلم رەجيسسەرى اقىن، اۋدارماشى، قوعام قايراتكەرى شاكەن قاليوللا ۇلى بولدى. «ىلە سالتاناتى» قىتايداعى قازاق كينو، تەليەۆيزيا مادەنيەتىنىڭ كورنەكتى مۇراسىنا اينالدى. قازاق حالقىنىڭ تۇرمىسى مەن سالتىن، ءداستۇرى مەن مادەنيەتىن قامتىعان «ىلە سالتاناتى» ارعى بەتتەگى قازاقتار اراسىندا عانا ەمەس قازاقستان، تۇركيا، مونعوليا قازاقتارىنىڭ دا ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى. «قامشى» پورتالىنا «ىلە سالتاناتى» كوركەم ءفيلمىن، سەناريستى ءتۇرسىنالى رىسكەلدييەۆتىڭ ءوزى اكەلىپ تابىستادى.
«ىلە سالتاناتىنان» سول كەزدەرى قىتايداعى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ مادەني ومىرىنە وراسان ەڭبەكتەر سىڭىرگەن كوپتەگەن ونەر ادامدارىن كورۋگە دە بولادى. ولاردىڭ اراسىندا تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى اتاجۇرتقا ورالىپ، «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى» سياقتى وتانشىل، رۋحتى اندەر جازعان ەرمۇرات زەيىپحان دا بار.
اتالعان ءفيلمنىڭ نەگىزگى بولىگى ىلە وزەنىنىڭ باستاۋ الار تۇسىندا، قاسيەتتى ءتاڭىرتاۋدىڭ باۋرايىندا، الەمدەگى قازاق ەڭ كوپ قونىستانعان اۋدان كۇنەستىڭ اق وزەن جايلاۋىندا تۇسىرىلگەن. ءيىن تىرەسە تىگىلگەن اق بوز ۇيلەر، قازاقتىڭ دارحان كوشپەندى تۇرمىسى، سونداي شادىمان تىرشىلىكتەگى، ناۋرىز، قىز ۇزاتۋ، كەلىن ءتۇسىرۋ سياقتى قۋانىش تويلارى ءسىزدى مۇلدە باسقا الەمگە جەتەلەيدى.
"ىلە سالتاناتىنىڭ" ءتۇسىرىلىمى 1993 جىلى باستالعان. 1995 جىلى كورەرمەنمەن قاۋىشتى. فيلم شىققان تۇستا قىتايداعى ەتنيكالىق قازاقتار جاڭادان قىتايدىڭ «مادەنيەت ريەۆوليۋسياسىنان» بوساپ شىققان بولاتىن. بار قازاقتىڭ اتاجۇرتى قازاقستان بولسا سوۆەتتىڭ شەڭگەلىنەن جاڭا بوساعان، جىرتىعىن بۇتىندەپ، جوعىن ەندى جوقتاعان كەز ەدى. انە سونداي كەزدە شىققان «ىلە سالتاناتىمەن» قازاقتىڭ ولگەنى ءتىرىلىپ، وشكەنى جانعانداي بولدى.
«قامشى» پورتالى قورجىنىنا تۇسكەن التىن مۇراعاتتى وقىرماندارىنا ۇسىنادى.
پىكىر قالدىرۋ