بۇگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءىرى ساياسي، عىلىمي، مادەني، قارجى جانە ونەركاسىپ ورتالىعى بولعان الماتى قالاسىنىڭ مىڭ جىلدىق تاريحىن، ونىڭ بىرنەشە كەزەڭنەن وتكەن قالىپتاسۋى مەن مادەنيەتىنىڭ عاسىرلار قويناۋىنداعى ءداستۇرىن قالا تۇرعىندارى تانىپ، ءبىلىپ جاتىر. ءاربىر كەزەڭ سول ءداۋىردىڭ رۋحاني ءومىرىن، تۇرمىسىن، ەكونوميكالىق جانە تەحنيكالىق دامۋىن ايقىندايتىن ءىز قالدىرىپ، وزىندىك جاڭا لەپ اكەلىپ وتىرعان.
1845 جىلى ۇلى ءجۇزدىڭ قازاق رۋلارى رەسەي قول استىنا قاراعان تۇستا، ىلە الاتاۋ ولكەسىن تولىق باقىلاۋدا ۇستاۋ ماقستىندا وتارلاۋشىلار تاراپىنان1854 جىلى «زايلييسكوە» دەگەن اتاۋمەن بەكىنىس قۇرىلىپ، كەلەسى جىلى ۆەرنىي دەپ وزگەرتىلەدى. 1887 جىلدان باستاپ قالا مارتەبەسىنە يە بولعان ۆەرنىي كەڭەس وكىمەتى ورناعاننان كەيىن 1921 جىلى 14 ناۋرىزدا الما-اتا دەپ وزگەرتىلەدى. سول كەزدەگى ساۋلەتشىلەر ءۇشىن بۇل قالا شىعارماشىلىق ىزدەنىستەر الاڭى بولىپ، بوي كوتەرگەن ءتۇرلى نىساندار قالانىڭ ساۋلەت بەينەسىنىڭ كوركەم قالىپتاسۋىنا ءوزىنىڭ وڭ ىقپالىن تيگىزدى. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا شەكتەلىپ قالعان قۇرىلىستار سوعىستان كەيىنگى جىلدارى قايتادان كەڭىنەن قانات جايىپ، بۇرىنعى كەزدەگىدەيكلاسسيكالىق ساۋلەت پەن حالىق ساۋلەت ونەرىنىڭ تاسىلدەرى مەن تۇرلەرى، سونداي-اق ۇلتتىق ايشىقتار الەۋمەتتىك نىسانداردا قولدانىلدى. وسى تاريحي ۇدەرىس كەزىندە(1967 جىلى قۇرىلعان) «الماتىمادەنيمتۇرمىسقۇرىلىس» اشىق اكسيونەرلىك قوعامىنىڭ ىرگەتاسىن قالاعان كەشەندەردىڭ ىشىندە الماتى قالاسىنىڭ اەروۆوكزالعيماراتى دا بار ەدى. جوعارى كاسىبي دەنگەيدەگى بىرەگەي قوعامدىقوبەكتى اەروۆوكزالدىڭ سالىنۋى قالا تۇرعىندارى مەن ونىڭ قوناقتارى ءۇشىن جول، اۋە-تاسمالدىق بيلەتتەرىن الاتىن، ولاردىڭ ءجيى قاتىناساتىن الەۋمەتتىك ءمانى زور كەشەنگە اينالدى.
بەرتىن كەلە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كولiك جانە كوممۋنيكاسيالار مينيسترلiگى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ جانە باسەكەلەستiكتi قورعاۋ ءجونiندەگى اگەنتتiگi الماتى قالاسى، جiبەك جولى كوشەسi، N 111 مەكەن-جايى بويىنشا ورنالاسقان «حالىقارالىق الماتى اۋەجايى» اق-نا تيەسىلى، ۇزاق جىلدار بويى جولاۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋكەشەنى بولعان اەروۆوكزال عيماراتىن2012 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگىنiڭ مەملەكەتتىك ءمۇلiك جانە جەكەشەلەندىرۋ كوميتەتىنە تاپسىرعىزادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلiگىنiڭ مەملەكەتتىك ءمۇلiك جانە جەكەشەلەندىرۋ كوميتەتى بەلگىلەنگەن تارتىپپەن اەروۆوكزالدىڭ عيماراتىن قوعامنىڭ جارعىلىق كاپيتالىنا ونىڭ جارعىلىق كاپيتالداعى تولەنبەگەن بولىگىنiڭ ەسەبiنە بەرەدى. وسىنداي تاريحي كەزەڭدەردى باسىنان وتكەرە كەلىپ اەروۆوكزال عيماراتى 2014 جىلعى اقپاننان باستاپ نەگىزگى قىزمەت تۇرىجەكە مەنشىك مۇلىكتى جالعا بەرۋ جانە باسقارۋمەن اينالىساتىن «Drivetech Company» ءجشس-نىڭ مەنشىگىنە وتەدى. اتالمىش ج ش س بۇل عيماراتتىڭ الەۋمەتتىك تۇعىرىن ۇستاپ قالۋ ءۇشىن 2014 جىلعى تامىزدان باستاپ «اي-الي گرۋپپ» جشس-نا جالعا بەرەدى.
بۇگىنگى تاڭدا «اي-الي گرۋپپ» ج ش س اەروۆوكزال عيماراتىن باس جالعا الۋشى قۇقىعىن پايدالانا وتىرىپ، عيماراتتىڭ ءار كەڭسەسىن وسى جەردىڭ قايناعان قىزۋ تىرلىگىنە يە بولىپ وتىرعان ۇيالى تەلەفون ساتۋشىلار مەن جوندەۋشىلەرگە جەكە كاسىپكەر رەتىندە كەلىسىمشارت ارقىلى جالعا بەرىپ، ءىشىنارا وزىندىك ءتارتىپ ورناتقان. بۇل ءتارتىپ جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكپەن تىعىز بايلانىستا شەشىمىن تاپقان. ياعني، ءار قادام، ءار ارەكەت تولىق باقىلاۋدا دەگەن ءسوز.
قالانىڭ ءار ءبىر كاسىبىمەن جانە تىنىسىنمەن ارنايى تانىسىپ، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار اەروۆوكزال سياقتى قوعامدىق نىسانداردى ءجىتى باقىلاۋىندا ۇستاپ وتىرعان قالا بيلىگى بارلىق ءمان-جايدى مەڭگەرىپ، وعان ءتيىستى الدىن الۋ شارالارىن قولدانىپ تا وتىر.
وسىنداي ءتارتىپ ورناعان اەروۆوكزال نىسانىنا 2016 جىلعى 25 تامىزدا المالى اۋدانىنىڭ كوشى-قون پوليسياسى تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، بۇنىڭ ناتيجەسى سايتتاردا جاريالانعان بولاتىن. الايدا تەكسەرۋ بارىسىندا تاپقان ولقىلىقتار مەن سايتتا جاريالانعان دالەلدەردى، نىسان اكىمشىلىگى ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ،قوسالقى جالعا الۋشى كاسىپكەرلەر مەن ولارعا قىزمەت كورسەتۋشى پەرسونالداردى قايتا تەكسەرىپ، كۇدىكتى ىلىك تابا المادى. جالعا الۋشىلار نەمەسە قوسالقى جالعا الۋشىلار، ساتۋشىلار اراسىنان، ۇيالى تەلەفون جوندەۋشىلەر اراسىنان دالەل كەلتىرگەن مارات ەسىمدى شەبەردە بولماي شىقتى.ال، كاراۆان گازەتىندە قىرعىزستان مەن وزبەكستاننان كەلگەن كەلىمسەكتەر دەپ كورسەتكەن ساۋساقپەن سانارلىق قىزمەت كورسەتۋشى پەرسونالدار زاڭدى تۇردەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا شەتەلدىكتىڭ تۇرۋ ىقتيارحاتىنا يە ەكەنىنە ءارى ولاردىڭ دەنشىلىگى اتامەكەنىن اڭساپ كەلگەن، ازاماتتىق الا الماي جۇرگەن نەمەسە قۇجاتىن ءتيىستى ورگاندارعا راسىمدەپ تاپسىرعان، ق ر جەكە كۋالىگىن كۇتىپ جۇرگەن ۇلتى قازاق ءوز قانداستارىمىز ەكەنىنە قۇقىقتىق ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ جۇرگىزگەن تەكسەرۋ ارقىلى كوز جەتكىزدىك. بۇل تۇرعىدا اتامەكەنىنە قايتا كەلگەن باۋىرلارىمىزدىڭ قۇقىقتارى دا زاڭ اياسىندا قورعالعانىن ەستەن شىعارماعانىمىز ءجون بولار. ولاردىڭ قۇجاتتارىنىڭ مەرزىمدەرى تەكسەرىلىپ، جينالىپ، قالانىڭ اۋداندىق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا، سول وكرۋگتىڭ ۋچاسكەلىك پوليسيا بولىمىنە تاپسىرىلعان. ءدال وسى تەكسەرۋدە اەروۆوكزالدى قوسالقى جالعا الۋشى كاسىپكەرلەرگە قاتىسى جوق، قالا بيلىگىنىڭ رۇقساتىمەن وتەتىن جارمەڭكەدە ساتۋشى قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەن قۇجاتسىز ادامدارعا دا وسى نىسان قىزمەتكەرلەرى ەسەبىندە حاتتاما تولتىرىلعانى ىشكى تەكسەرۋ ارقىلى انىقتالدى. بۇل كەشەندى تەكسەرۋ ءىس-شارالارى تۇراقتى ۇردىسكە اينالعاندىقتان كەيبىر ب ا ق وكىلدەرىنىڭ اەروۆوكزالدى ءبىر جاقتى قاراپ، زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىن كۇتپەي اسىعىس قارالاپ قويعانىنا كۋا بولۋدامىز.
ءتىپتى، جاعا ۇستار جاڭالىق بولعان ءجايت، 18 شىلدەدە كۇندىزگى ساعات 11 شاماسىندا الماتى قالاسىندا پوليسەيلەرمەن قاندى قىرعىن جاساعان، سالدارىنان 3 پوليسيا قىزمەتكەرى مەن 1 بەيبىت تۇرعىندى وققا ۇشىرعان رۋسلان كۇلىكبايەۆ الپىسباي ۇلى اتتى قانىپەزەردى وسىندا قىزمەت ەتىپتى دەپ ەشقانداي دالەلسىز جايباراقات جازا سالعان جۋرناليستەرگە جول بولسىن دەگەنىمىزدەن باسقا ايتارىمىز جوق. اەروۆوكزال اكىمشىلىگى ول جىگىتتىڭ جانە ونىمەن ۇندەس جىگىتتەردىڭ، جالپى ءسالافيزم ءدىنىن ۇستانۋشى ادامداردىڭ اەروۆوكزال ماڭىندا جوق ەكەنىن جانە ولارعا ەشقانداي دا قىزمەت ءتۇرىن ۇسىنباعانىن، كەڭسە دە جالعا بەرمەگەنىن ايتىپ، ول ادام قالانىڭ باسقا بازارىندا كاسىپ ەتكەنىن قالالىق مەملەكەتتىك ورگاندارعا دالەلدەپ باعۋدا.
ۆ. جۇماقانوۆپوليسەيلەرگەوقجاۋدىرعانسودىردىڭتۇلعاسىتۋرالىبايانداپبەردى.
وسىنداي قارالاۋدان نارىقتاعى يميدجىنە نۇقسان كەلتىرىپ، مورالدىق تۇرعىدان زارداپ شەككەن اەروۆوكزال اكىمشىلىگى وسى ماتەريالدى جاريالاعان سايتتارعا دايەكسىز قارالاعانى ءۇشىن وكپەلى وتىرعاندارىن جاسىرمادى. «كاراۆان» گازەتىندە جاريالانعان اقپاراتتى قايدان العانىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن گازەت رەداكسياسىنا ارنايى حات تا جىبەرگەن. ءبىراق، ءبىر ايدان استام ۋاقىتتا رەداكسيادان ەشقانداي جاۋاپ بولماعاننان كەيىن گازەت باسىلىمىن سوتقا دا بەرۋگە وقتالىپ جاتقاندارىن ايتىپ سالدى.
بۇگىنگى تاڭدا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلە جاتقان قالامىزدا باسكەلەس 185 000-نان استام بيزنەس نىساندارى بار. ولاردا جارتى ميلليوننان استام ادام قىزمەت ەتىپ، ءناپاحاسىن تاۋىپ كەلەدى. ارينە بۇلاردان تۇسەتىن سالىقتىڭ وڭتۇستىك استانامىز ءۇشىن ماڭىزى زور. دەگەنمەن ۇقساس، ساباقتاس باعىتتا بيزنەس جۇرگىزىپ وتىرعان كەيبىر نىسانداردىڭ تۇرپايى ساۋدا باسەكەلەستىگى مەن كولەڭكەسى، ايلا ءتاسىلى ەكىنشى ءبىر كومپنايالاردى ورعا جىعىپ جاتادى. مۇندا نارىقتاعى وسىنداي ۇقساس بيزنەسپەن اينالىساتىن كەيبىر مونوپوليست كومپانيالاردىڭ ماركەتينگ، مەنەدجمەنت قىزمەتتەرى باسەكەگە قابىلەتتى قىزمەت اتقارا الماي، حالىق ىقتيارىنداعى اەروۆوكزال سياقتى نىسانداردى قارالاۋ ارقىلى، ءوز يميدجدەرىن بەدەلدى ەتۋگە تالپىنعان ساۋاتسىز ارەكەتتەرىنىڭ ءىزى ايقىن كورىنىپ تۇر. مۇندايعا اشىق تۇردە جول بەرمەي، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك پەن مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان ادىلدىك تە ورناتىپ وتىرعان دۇرىس بولار. بۇل تۇرعىدا دا اەروۆوكزال اكىمشىلىگىنىڭ ءانونيمدى وپپونەنتتەرىنە ايتار ءۋاجى جوق ەمەس. مەملەكەتتىك ورگاندارعا اپتالىق، ايلىق ەسەبىن بەرىپ، قالا بيلىگىنىڭ ءجىتى نازارىندا بولىپ، سالىعىن تولەۋدەن جاڭىلماي، بيزنەسىن دومالاتىپ وتىرعان «اي-الي گرۋپپ» ج ش س كومپانياسى وسى اەروۆوكزال نىسانىندا ءوز ىستەرىنىڭ ادال ءارى ەشكىمگە زيانى جوقتىعىن دالەلدەپ جانە قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنىپ، تالاي يگى ىستەردى اتقاراتىنىنا سەنىمدى.
بۇعان دەيىن دە قالانىڭ نارىعىندا تاعامدار مەن كوكەنىستەرگە، جەمىس-جيدەكتەرگە باعانى تۇراقتاندىرۋ، ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى قالا بيلىگىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا اپتا سايىنعى جارمەڭكە ۇيىمداستىرۋعا اتسالىسىپ كەلەدى. الماتى وبلىسىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وندىرۋشىلەر مەن الماتى قالاسىنىڭ تاماق ونەركاسىبى كاسىپورىندارىنىڭ تاۋارلارىن وندىرىستەگى باعاسىمەن قالا تۇرعىندارىنا قول جەتىمدى ەتۋگە اپتانىڭ ءار جەكسەنبىسىندە قولعابىس جاساسىپ وتىرعان كومپانيا كەرەك كەزىندە مۇقتاج مەكەمەلەرگە دە قايىرىمدىلىق ءىس-شارالارىن جاساۋدان باس تارتپاعان.
بىلتىرعى جىلى الماتى قالاسى يسلام مادەنيەتىنىڭ استاناسى بولعاندىعىن ەسكەرسەك، قالا تۇرعىندارى يسلام الەمى تۋرالى دا كوپ كورىم كوزى اشىلىپ، بەلەرى تولىقتى.
بۇل باعىتتا الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگىنىڭ 2014 جىلعى 15 قاڭتاردا بەكىتكەن «ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى 2014-2017 جىلدارعا ارنالعان الماتى قالالىق ءىس-شارالار جوسپارىن» جۇزەگە اسىرۋعا ءتيىستى جۇمىستاردى ورىنداۋعا ءدىن ىستەرى جونىندەگى باسقارما تاراپىنان اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق توپ (انت) قۇرىلىپ، بىرنەشە كەزدەسۋلەر وتكىزدى. انت قۇرامى مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتكەرلەرىنەن، ءساراپشى-دىنتانۋشىلاردان، ءدىني كونفەسسيا وكىلدەرىنەن قۇرالدى. سونىمەن قاتار، قالاداعى اۋدانداردان سايكەسىنشە 8 اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق توپ جۇمىس جاساپ، ولاردىڭ قۇرامدارىندا مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرى، ءدىن قىزمەتكەرلەرى، ساراپشى-ماماندار، قوعامدىق ينستيتۋتتار وكىلدەرى قامتىلدى. انت جۇمىسىنىڭ كەزدەسۋلەرى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان تۇراقتى جاريالانىپ، كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن سۇراقتاردىڭ شەشىمىن تاپقان بولاتىن.
بۇگىن قالا حالقى ءدىني ساۋاتتى، ونىڭ تەرىس جاعىن تۇسىنەتىن دەڭگەيگە جەتتى دەگەن سەنىمدەمىز. جوق ەمەس، قالادا قوعامعا زيان كەلتىرەتىن اعىمدار بار. ەگەر، جۇمىس بەرۋشى تاراپ، ءوز مەكەمەسىندە ناماز وقيتىن پەرسونالدى بايقاسا، ونى مەملەكەتىمىزدىڭ ۇستانعان باعىتى «ءابۋ-حانيفا» ءىلىمىن ۇستاناتىنىنا كوز جەتكىزىپ، ونىڭ باسقا ءدىني اعىمدارعا ەلىكتەۋىنە جول بەرمەي، قۇراننىڭ قاسيەتتى ۇكىمدەرىن ورىنداۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى ادامدارعا كومەكتەسۋ، بىر-بىرىمىزگە جانىمىز اشۋ، باۋىرمال بولۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، بالانى تاربيەلەپ ءوسىرۋ، وتاندى، ەلدى قورعاۋ، بىرلىككە شاقىرۋ ارقىلى ءدىندى وركەندەتۋگە باۋلۋ كەرەك. وسىنداي كورىنىس كىشىگىرىم مەكەمەلەردە ورىن الىپ جاتسا، ءدىننىڭ مەملەكەتكە زور پايداسى، ۇلكەن قامقورلىعى بولادى. ول ەلدىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، يسلامدى، مەملەكەت ۇستانىپ وتىرعان ءداستۇرلى حانافيلىك يسلامدى قۇرمەتتەۋگە اكەلەدى.
ناقتى مالىمەتتەر بويىنشا رەسپۋبليكا بويىنشا تىركەلگەن 18 كونفەسسيانىڭ 17ء-سى الماتىدا بولسا،قالا بويىنشا تىركەلگەن 177 ءدىني بىرلەستىكتىڭ 47-ى – ءداستۇرلى حانافيلىك يسلام (46 مەشىت، 1 قمدب) باعىتىندا قىزمەت جاسايدى جانە4 يسلام دىنىنەن ءىلىم بەرەتىن وقۋ ورنى بار ەكەن.
كونستيتۋسيامىزدا ايتىلعانداي، مەملەكەتىمىز زايىرلى ەل بولعاندىقتان، تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءدىني ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنا باقىلاۋ فۋنكسياسىنا تىكەلەي ارالاسپاعانىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇگىنگى تاڭداعى شىرماۋى كوپ شىندىقتان الىس اعىمداردان جاقىندارىمىزدى ساقتاندىرۋ تەك بيلىكتىڭ نەمەسە جۇمىس بەرۋشى باستىقتاردىڭ نەمەسە مولدالاردىڭ عانا قىزمەتى ەمەس، اداسىپ بارا جاتقان باۋىرىڭدى توقتاتۋ، ءتيىستى شارا قولدانۋ، ياعني ۋاقىتىندا دابىل قاعۋ ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ ازاماتتىق پارىزىمىز بولۋى ءتيىس.
الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگىنىڭ «ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى باعىتتالعان اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق ءىس-شارالار جوسپارى» نەگىزىندە مەملەكەتتىك ۋاكىلەتتى ورگاندار تاراپىنان عالامتور كەڭىستىگىندە جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ ناتيجەسى بويىنشا كونفەسسياارالىق كەلىسپەۋشىلىكتى جانە ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم يدەيالارىن ناسيحاتتاۋمەن اينالىساتىن 100-گە جۋىق عالامتور سايتتارى انىقتالىپ، ولارعا دەگەن قولجەتىمدىلىك شەكتەلدى. دەگەنمەن، ەلدىك اۋىزبىرشىلىك پەن الەۋمەتتىك تانىمى تازا ءبىزدىڭ قوعامدى ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە ۋلاندىرۋدى كوزدەگەن جانسىز جاۋلار بىزدەن الىس شەت ەلدەردە وتىرىپ، عالامتور ءارقىلىتۇرلى قولعا ءتۇسىرۋ ادىستەرىن پايدالانىپ، جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي جارىسا شىعىپ اقپاراتتىق شابۋىل جاساپ وتىر.
سوندىقتان، ءدىن دەگەن وتكىر تاقىرىپتا ەلگەزەك ۇل-قىزدارىمىزدىڭ ەرتەڭىن كەزدەيسوق كەزدەسەتىن، بوگدە بۇلىڭعىر ءدىني تانىمنان قۇتقارۋ ءۇشىن ب ا ق وكىلدەرىندە تۇراقتى تۇردە ءدىني اعارتۋشىلىق جۇمىستار جۇرگىزگەنى ابزال بولار ەدى.
قورىتىندىلاي كەلگەندە، كۇللى قازاقستاندىقتارعا تەڭ دارەجەدە قىزمەت ەتەتىن كونستيتۋسيامىزدا ەلىمىزدىڭ ىشكى، سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى ناقتى ايقىندالىپ، ءبىزدىڭ قوعامنىڭبەيبىتشىلىككە قۇشتارلىعى، بارلىق مەملەكەتتەرمەن تاتۋ كورشىلىك پەيىلى، حالقىنىڭ ازاماتتىق قۇقىعى ارداق تۇتىلاتىنى ايتىلعان. ار-وجدان بوستاندىعى كونستيتۋسيامەن مويىندالعان ادام قۇقىقتارىنىڭ ەڭ ماڭىزدىلارىنىڭ ءبىرى.
بۇل قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 14-بابىندا بىلاي دەپ جازىلعان:
- تەگىنە، الەۋمەتتىك، لاۋازىمدىق جانە مۇلىكتىك جاعدايىنا، جىنىسىنا، ناسىلىنە، ۇلتىنا، تىلىنە، دىنگە كوزقاراسىنا، نانىمىنا، تۇرعىلىقتى جەرىنە بايلانىستى نەمەسە كەز كەلگەن وزگە جاعداياتتار بويىنشا ەشكىمدى ەشقانداي كەمسىتۋگە بولمايدى؛
- اركىم ءوزىنىڭ قاي ۇلتقا، قاي پارتياعا جانە قاي دىنگە جاتاتىنىن ءوزى انىقتاۋعا جانە ونى كورسەتۋ-كورسەتپەۋگە حاقىلى (19-باپ)؛
- رەسپۋبليكانىڭ كونستيتۋسيالىق قۇرىلىسىن كۇشتەپ وزگەرتۋدى، ونىڭ تۇتاستىعىن بۇزۋدى، مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرۋدى، سوعىستى، الەۋمەتتىك، ناسىلدىك، ۇلتتىق، ءدىني، تەكتىك-توپتىق جانە رۋلىق استامشىلىقتى، سونداي-اق قاتىگەزدىك پەن زورلىق-زومبىلىققا باس ۇرۋدى ناسيحاتتاۋعا نەمەسە ۇگىتتەۋگە جول بەرىلمەيدى (20-باپ) [1، ب. 6-8].
وسى التىن ارىپپەن جازىلعان اتا زاڭىمىزدى ارداقتاپ، ءتىلى باسقا، تىلەگى ءبىر، ءجۇزى باسقا، جۇرەگى ءبىر ساۋاتتى، قۇقىقتىق، زايىرلى قوعام قۇرۋ جولىندا ەكسترەميستىك، دەسترۋكتيۆتىك ۇيىمداردىڭ ارباۋلارىنا ىلىنبەي، قىراعىلىق تانىتىپ، الەمدىك قاۋىمداستىق الدىندا الەۋەتتى ەل ەكەنىمىزدى رەسپۋبليكامىزدىڭ ءاربىر ازاماتى، ونىڭ ىشىندە قالا تۇرعىندارى ماقتان تۇتىتىپ، دالەلدەي بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىز.
