جاپوندىق ساياساتتانۋشى يۋيتي حوسويا، حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى پرەمەر-مينيستردىڭ كەڭەسشىسى Die Presse-كە بەرگەن سۇحباتىندا ازياعا ءتونىپ تۇرعان ءقاۋىپ جايلى، قىتايدىڭ ۇستەمدىلىككە ۇمتىلۋى جايلى جانە دونالد ترامپ ايماقتاعى الداعى تۇراقسىزدىقتارعا قالاي بولىساتىنى جايلى ايتتى.
«شىعىس جانە وڭتۇستىك-شىعىس ازيا بۇگىنگى كۇنى قايشىلىقتارعا تولى ۋاقىتتى وتكەرىپ جاتىر: ايماق ەكونوميكالىق سەرپىن جاعىنان الدىڭعى قاتارلى پوزيسيانى الىپ وتىر، سونىمەن قاتار بۇل وتە ءقاۋىپتى. قىتايدىڭ اۋماقتىق ۇستەمدىككە ۇمتىلۋ سالدارىنان سوعىس تۋۋ ءقاۋپىن بولجاپ وتىر. پەكين شىعىس ەۋروپادا كسرو-نىڭ اۋماقتىق ۇستەمدىك ەتكەنى سياقتى اقش-تىڭ قىتايعا سول ستاتۋستى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرۋى ءۇشىن اقش-تىڭ ايماقتان كەتۋىنە ءبىراز جىلدان بەرى تىرىسىپ كەلەدى. ەگەر امەريكالىقتار ازيادان كەتەتىن بولسا، جۇڭگو، ءتىپتى، قاجەت دەپ تابىلعان جاعدايدا، ايتىلعانداردىڭ ورىندالۋىنا كۇش سالۋى دا مۇمكىن»، – دەپ ەسەپتەيدى ساراپشى.
قحر باسشىسى سي سزينپين سوعىستىڭ ءقاۋىپتى ەكەنىن ۇنەمى ايرىقشا ايتىپ وتىرادى. بۇل دەگەنىڭىز، قىتايدا سوعىسقا باعىتتايتىن كۇش بار ەكەنىن بىلدىرەدى. كوپتەگەن گەنەرالدار ەنەرگەتيكالىق كومپانيانىڭ اكسيالارىن يەمدەنىپ العان جانە وڭتۇستىك جۇڭگو مەن شىعىس جۇڭگو تەڭىزدەرىنىڭ رەسۋرستارىن پايدالانا وتىرىپ، بايۋدى كوزدەپ وتىر. سي سزينپين پراگماتيك، – دەيدى جاپوندىق ساياساتتانۋشى. – ول سوعىستى قالامايدى، ءبىراق وعان ۇلتشىلدار كەرەك، ولار – بيلىكتىڭ نەگىزى. سوندىقتان ول وڭ جاق قاپتالدىڭ وكىلدەرى مەن پراگماتيزمنىڭ اراسىندا تەپە-تەڭدىكتى ۇستاپ تۇرۋعا تىرىسادى».
ترامپتىڭ ترانستىنىقمۇحيتتىق سەرىكتەستىكتەن شىعۋ تۋرالى مالىمدەمەسىنە تۇسىنىك بەرۋ ارقىلى «اقش-تىڭ مۇنداي قادامى وزدەرىنە كەرى اسەر ەتەدى جانە جۇڭگو پوزيسياسىن نىعايتادى»، – دەيدى. «امەريكا ەكونوميكالىق جاعىنان ەڭ ديناميكالىق ايماقتان كەتپەكشى، ال جۇڭگو ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق ۇستەمدىگىن ارتتىرىپ، گەوپوليتيكالىق پوزيسياسىن نىعايتادى». ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، جاپونيا اقش-قا ايماقتان كەتپەۋىنە قىسىم كورسەتۋى كەرەك. «ءبىراق ءبىز شىندىقتىڭ كوزىنە تۋرا قاراۋىمىز كەرەك: ەرتە مە، كەش پە امەريكالىقتار ازيادان كەتەدى، ءتىپتى، حيللاري كلينتون پرەزيدەنت بولسا دا، بۇل ايتىلاتىن ەدى. ترامپ جاي عانا جوسپارلانعان تەندەنسيانى جەدەلدەتتى. اقش ەندىگى وڭتۇستىك كورەيانى، جاپونيانى جانە فيليپپيندى قورعاي المايدى. ءبىراق بۇل ونىڭ وسال تۇسى بولماق: قىتايدىڭ وڭتۇستىك جۇڭگو تەڭىزىندە اسكەري بازاسى بار، ونىڭ اتومدىق سۇڭگۋىرى اقش تەرريتورياسىنا شابۋىل جاساۋعا قاۋقارى جەتەدى. ەگەر پەكين ايماقتا ۇستەم پوزيسيانى يەلەنەتىن بولسا، امەريكاعا ءقاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن.
«جاپونيا ءوزىنىڭ اتومدىق باعدارلاماسىن شىعارمايدى، – دەيدى ساراپشى. – مۇنداي قادامدار الداعى تۇراقسىزدىقتارعا اكەلۋى مۇمكىن. ءبىز ماسەلەنى بەيبىت جولمەن شەشۋگە داعدىلانعانبىز. امەريكالىقتاردىڭ كەتۋى جاپونيانىڭ پوزيسياسىن نىعايتادى: كورشى ەلدەر بىزگە جۇگىنۋ ارقىلى وزدەرىن قاۋىپسىزدىكتە سەزىنەتىن بولادى».
سولتۇستىك كورەيا مەن ونىڭ اتومدىق باعدارلاماسىنا كەلەتىن بولساق، پحەنيان اتومدىق دەرجاۆا دەپ ءوزىن مويىنداعاندى قالايدى. ساراپشى ترامپتىڭ بۇنى مويىنداۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى: «ترامپ سولتۇستىك كورەيامەن كەلىسىمگە كەلۋى مۇمكىن ەدى، الايدا بۇل وڭتۇستىك كورەيانى اتومدىق قارۋدى يەلەنۋىنە جول اشۋى مۇمكىن. حالىقارالىق قۇقىقتان وسى سياقتى شەگىنىستەر – پرەزيدەنت ترامپقا تۋىپ تۇرعان ەڭ ۇلكەن قاۋىپ-قاتەر».
اۋدارعان شايحى مارال
