پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى قىزمەتى كەزىندە تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەي، ىزعارىنان تاجال ىعىسىپ تۇرعان اسلان مۋسين زەينەتكەرلىك جاسقا جەتىسىمەن پرەزيدەنت پارمەنىمەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەن بوساتىلدى. تۇركى ۇعىمىندا «اسلان» دەگەن ەسىم «ارىستان» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. اتىنا زاتى ساي اسلان مۋسين پرەزيدەنتتىك اكىمشىلىكتى باسقارىپ تۇرعاندا «ارىستانداي ايباتتى» ەدى. جۇرتتىڭ ايتۋىنشا، اتىراۋ مەن اقتوبە وبلىسى ا.ءمۋسيننىڭ ىقپالىندا بولىپ، اعايىندى رىسقالييەۆتەر دە «ارىستاننىڭ» ارقاسىندا «تايراڭدادى». اقىرى «اعايىندىلار» شەتەلگە قاشىپ، سىرتتاي سوتتالدى. ال «ارىستان» شەتەلگە ەلشى بولىپ اتتاندى. اعايىندى رىسقالييەۆتەر حابار-وشارسىز كەتتى: قازىرگى تاڭدا ءتىرى مە، ءولى مە، بەلگىسىز.

اسلان ءمۋسيننىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتەن كەتۋى قازاقستاندىق  قوعامعا قالاي اسەر ەتتى؟ بىرىنشىدەن، ول وتە جاعىمدى جاڭالىق رەتىندە قابىلداندى. سەبەبى ءبىزدىڭ قوعامدا ءتۇرلى مەملەكەتتىك قىزمەتتە (پارلامەنتتە، اكىمدەر كورپۋسىندا، ءتۇرلى سالاداعى باسشىلىق قىزمەتتە) جۇرگەن قالىڭ «زەينەتكەرلەر» توبى بار. سوڭعى پارلامەنتتىك سايلاۋدا ءبىرشاما زەينەتكەرلەر جاستارعا ورىن بەرگەن بولاتىن. ءبىراق ول قوعامنىڭ وزگە سالالارىندا جالعاسىن تاپپاي، سايلاۋ الدى پيار ارەكەت بولىپ قالدى. قولدان جاساقتالاتىن سول «توپتىڭ» قاتارى تاعى ءبىر ادامعا كوبەيمەي، كەرىسىنشە، ازايعانى - وڭ نىشان. تۇپتەپ كەلگەندە،. ا.مۋسينگە باسقا مەملەكەتتىك نەمەسە كۆازي مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردان قىزمەتتىڭ ۇسىنىلماۋى – ەل-جۇرتىڭ سالىعىنان قۇرالاتىن، بۇگىنگى تاڭدا ءبۇيىرى ورتايىپ تۇرعان بيۋدجەتتىڭ قاراجاتى ۇنەمدەلدى دەگەن ءسوز. سەبەبى مەملەكەتتىك قىزمەتتە وتىرعان زەينەتكەرلەرگە ۇكىمەت ەكى شىعىندالىپ وتىرعانى بەلگىلى: ءبىرى – زەينەتاقى، ەكىنشىسى – قىزمەتاقى. ونىڭ ۇستىنە، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسى از ەمەس ەكەنى تاعى راس.

ەكىنشىدەن، ا.ءمۋسيننىڭ زەينەتكەرلىك جاسىنىڭ قولدان ءارى قاراي ۇزارتىلماۋى الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى قالىپتاستىرۋعا قوسىلعان، تيتىمدەي بولسا دا، ۇلەس. قازاقستاننىڭ كوپتەگەن مەملەكەتتىك قىزمەتىندە، مايلى ورىندارىندا زەينەتكەرلىك جاستان الدەقاشان اسىپ كەتكەن جاندار وتىر. زەينەتكەر تۇلعانىڭ قىزمەتتە ۇزاق وتىرۋى الەۋمەتتىڭ نارازىن تۋدىرادى، قوعامنىڭ مورالدىق تۇرعىدان ازىپ-توزۋىنا اسەر ەتەدى. مورالدىق قۇندىلىقتىڭ ازعىنداۋىنىڭ استارىن بەلگىلى اقىننىڭ تانىمەن بىلايشا ورنەكتەۋگە بولادى: دۇنيە – ۇلكەن كول، زامانا (ۋاقىت) - سوققان جەل. ال ادام ءومىرى - تولقىن. زامانا جەلىمەن قۋات العان ءاربىر تولقىن جاعالاۋعا اسىعادى. وسىلايشا، الدىڭعى تولقىندى كەيىنگى تولقىن الماستىرىپ وتىرادى. ءاربىر تولقىن ءوز ميسسياسىن ورىنداپ، كەيىنگىلەرگە جول بەرۋى ءتيىس. بۇل – تابيعاتتىڭ ادام ومىرىنە ورنىقتىرعان زاڭى.

وكىنىشكە قاراي، قازاقستاندا بۇل ءۇردىس قولدان بۇرمالانىپ، توقتاتىلعان. زەينەتكەرلەر قىزمەتكە جابىسىپ، جاستارعا ورىن بەرەر ەمەس. جاسارىن جاساپ، اسارىن اساسا دا، تابيعات زاڭدىلىعىنا، قوعامنىڭ ار-ۇجدانىنا،  ۇرپاقتار ساباقتاستىعىنا كەدەرگى كەلتىرۋدە. ولاردىڭ بۇل ارەكەتى جاس تولقىننىڭ اشۋ-ىزاسىن، وكپەسىن تۋدىرىپ، بۇل كورىنىس ولاردىڭ تاراپىنان الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىك بەلگىسى رەتىندە قابىلدانادى. ادىلەتسىزدىك ورىن العان قوعامنىڭ دامۋى تەجەلەتىنى نەمەسە ونىڭ زاردابى اۋىر بولاتىنى ءالىمساقتان بەلگىلى. جاس ادامنىڭ ومىردەگى ماتەريالدىق جانە رۋحاني سۇرانىسى قارت ادامعا قاراعاندا الدەقايدا ارتىق. ونى ول جاس كەزىندە قالىپتاستىرماسا، قارتتىق كەلگەندە شاماسى كەلمەيدى. سوندىقتان قارتتار جاسقا ورىن بەرىپ وتىرۋى ءتيىس. مۇنى كەزىندە كەڭەس ۇكىمەتى جاقسى ءتۇسىندى. كەڭەستىك تۇستا زەينەتكەرلىككە شىققان كىسى (كپسس-تىڭ پوليتبيۋرو مۇشەلەرىنەن باسقالارى، قازىرگى ۇعىممەن ايتساق، ساياسي تۇلعالار ) جۇمىستا كوپ تۇراقتامايتىن. سونىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتتەن باسى ارتىق شىعىن شىقپايتىن، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك تە، ءومىردىڭ زاڭدىلىعى دا ساقتالاتىن.

ۇشىنشىدەن، قازاقستان الەۋمەتىنىڭ باسىم كوپشىلىگى – مۇسىلماندار. مۇسىلماندىق دۇنيەتانىمدا ايىپتالاتىن نارسەنىڭ ءبىرى – ماتەريالدىق دۇنيەگە تويىمسىزدىق، ارداقتالاتىن، قۇپتالاتىن قاسيەت – ءتاۋباشىلىق، قاناعاتشىلدىق. ال مەملەكەتتىك قىزمەت - ماتەريالدىق دۇنيەنىڭ ءبىر بولشەگى. زەينەتكەر جاسىنان كەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتتى جالعاستىرعان كىسى، مۇسىلماندىق تانىم بويىنشا، تويىمسىز جان. ونىڭ ەسەسىنە، «مەن قولىمنان كەلگەنىن بارلىعىن جاسادىم، ەندىگى قالعانىن كەيىنگى ۇرپاق ءوزى جاساسىن» دەپ، وتىراتىن اقىلشى، قاناعاتشىل، دانا قارتتار ماداققا، قۇرمەتكە يە. ءتىپتى، مۇسىلماندىق تانىمدا، پايعامبار جاساعان 63 جاستىڭ ءوزى «شۇكىرشىلىك» دەپ قابىلداناتىنى بەلگىلى.  احمەت ءياسساۋيدىڭ 63 جاستان كەيىن «پايعامباردان ارتىق ەمەسپىن» دەپ جەر استىنا ءتۇسۋى – دۇنيەنىڭ قىزىعىنان سانالى تۇردە باس تارتۋى ەدى. بۇل، ارينە، تەرەڭ اڭگىمە. ءبىراق ونىڭ دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسقا تيگىزەر جاناما اسەرى زور. قازىرگى تاڭدا مۇسىلماندىق تانىمنىڭ قوعامداعى ورنى ارتىپ بارا جاتقانىن ەسكەرسەك، مۇسىلمانشىل قوعام «تويىمسىزدار قاتارىنا» ريزاشىلىقپەن قارامايتىنى بەلگىلى.

اتالمىش تۇجىرىمداردىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى مىناداي: تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن تۇتاس ءبىر بۋىن اۋىساتىن 25 جىلدى ارتقا تاستاعان قازاقستان قوعامى تۇبەگەيلى وزگەرىستەرگە بەت بۇرىپ كەلەدى. ول قوعامدى ەندى قولدان «بۇراي» بەرۋ جاقسىلىق الىپ كەلمەيدى. پراگماتيكالىق تانىمداعى جاستار ءوسىپ كەلەدى. ونىڭ ۇرانى – جاقسىلىق دەرەۋ ءقازىر نەمەسە بۇگىن، ءارى كەتسە – ەرتەڭ. ولار «ءبارى بولاشاقتا بولادى» دەگەن دامەلەندىرۋلەرگە كونبەيدى. وسىعان وراي، ا.مۋسين سىندى بۇرىنعى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ دەر ۋاقىتىندا زەينەتكەرلىككە كەتۋى بيلىك تۇسىنىگىندە بىرەر-جارىمدىق كورىنىس رەتىندە قالماي، جاڭارۋ، جاڭعىرۋ قۇبىلىسىنىڭ زاڭدىلىعى بولىپ قالىپتاسۋى ءتيىس. ويتكەنى «ۋنيۆەرسال زەينەتكەرلەر» سيندرومى قوعامنىڭ «سال» اۋرۋىنا اينالىپ بارادى. قوعامدا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار بۇل ماسەلە وڭ نىشاندى شەشىمىن تاپپاي بۇدان ءارى وسىلاي جالعاسا بەرسە، ونىڭ زاردابى مەن تاۋقىمەتى وتە اۋىر بولادى.

سابىر سالاۋات