سيريا مەن يراك تەرريتورياسىندا  "دايش مەملەكەتى"  تەرروريستىك توپ سودىرلارىنان بوساتىلعانداردىڭ ارتىندا ءدىني فاناتتارعا اينالعان بالالار قالادى. ولاردى ءاسىلى «حاليفاتتىڭ ابداندارى» دەپ اتايدى. كەيبىرەۋلەر مۇنداي بالالاردى ەرىكسىز قۇرباندار دەپ ەسەپتەسە، ەندى بىرەۋلەر تولىققاندى تەرروريستەرگە بالايدى. قاندى سوعىس پەن تەرراكتتەرگە قاتىسىپ جۇرگەن كامەلەتكە تولماعانداردىڭ بولاشاعى بار ما؟  وسى تۋرالى مالىمەتتءى قامشى اقپاراتتىق اگەنتتىگى وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى. 
«بۇل بالالار ەشقاندايدا قۇرباندار ەمەس. ولار ءبىزدىڭ جاقىندارىمىز بەن دوستارىمىزدى اياۋسىز قىردى. ولار ولىمگە لايىقتى» دەيدى سيريالىق وپپوزيسيانىڭ كوشباسشىلارى. وسىنداي  جەتكىنشەكتەردىڭ  اياۋسىز قىرعىنىن كورگەن  قوعامداستىقتاردىڭ وكىلدەرى راديكالدى ۇگىتكە بارىپ وتىر. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى كامەلەتكە تولماعان سوعىسۋى بالالار  تۇرمەدە وتىرۋى ءتيىس دەيدى. 
«قازىرگى ۋاقىتتا تەك يراك تۇرمەلەرىنىڭ وزىندە 2 مىڭعا جۋىق كامەلەتكە تولماعان جاسوسپىرىمدەر دايش-قا ورتاقتاسقانى ءۇشىن تۇرمەدە جازالارىن وتەۋدە. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، تۇرمەدەگى تۇتقىن بالالار وزدەرىن ازاپتايتىندارىن ايتادى.  تاستالعان ءارى ازاپ كورگەن ولاردىڭ ءوز مەملەكەتتەرىنە دەگەن جەككورىنىشتەرى ءورشي تۇسەدى» دەپ جازادى تانىمال The Economist باسىلىمى. 

مەكتەپ وقۋشىلارىنان قۇرالعان حاليفا اسكەرى
ەكسترەميستەر جاعىندا ناقتى قانشا جەتكىنشەكتەردىڭ جۇرگەنىن تۋرا ايتۋ قيىن. برۋكينگ ينستيتۋتىنىڭ مالىمەتىنشە، 7 مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق ارمياسى  مەن تاعى  50 قارۋلى توپ مىڭنان اسا بالالاردى سوعىس ارەكەتتەرىنە قاتىسۋعا دايىنداپ جاتىر. اسىرەسە، تاياۋ شىعىستا كوپشىلىگى- ۇلدار. الايدا الەم بويىنشا قىزداردىڭ 40% تەرروريستىك ارەكەتتەرگە جۇمىلدىرىلعان.
ەسكە تۇسىرسەك، كامەلەتكە تولماعانداردى  ەلدىڭ ىشكى قارۋلى كۇرەسىنە جۇمىلدىرۋ- افريكا ەلدەرىنىڭ ءبىر قاتارىندا ەتەك جايعان بولاتىن. سوعىسقا قاتىسىپ جاتقان بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تۋرالى «افريكانىڭ ەڭ سۇمدىق دەرتى» دەپ ايتىلعان.   سەررا-لەونداعى  ازامات سوعىسى كەزەڭىندە  8000-عا جۋىق ادام جەتكىنشەكتەردەن قۇرالعان تەرروريستىك توپتاردان زارداپ شەككەن.  ماسەلەن ۋگاندا دا ۇلتتىق «قۇدايعا قارسىلىق ارمياسى» كوتەرىلىس توبىنىڭ قۇرامىنىڭ 70%-ى - بالالار مەن جەتكىنشەكتەر.
دەگەنمەن، «يسلام مەملەكەتىنىڭ» جاس ءارى بەلسەندى تەرروريستەرى بارلىعىنىڭ الدىن وراپ كەتىپ وتىر. كامەلەتكە تولماعان جيحاتشىلار جارالى ەكسترەميستەرگە قان وتكىزىپ، كوشەلەردى قاراۋىلداپ، تۇتقىنداردى قاراپ، جازالايدى. سونىمەن بىرگە بومبالاردى دايىنداپ وز-وزدەرىن جارادى، وزگە بالالارمەن جەتكىنشەكتەردى ءوز قۇرامدارىنا قوسۋعا ۇگىتتەيدى. 
بالالاردى تەرروريزمگە  تارتۋ ءارتۇرلى جۇرگىزىلەدى. مەشىتتەردە دە، كوشە دە ولاردى الداپ-ارباپ كەتە بەرەدى. دايش مەملەكەتىنىڭ باقىلاۋىنداعى تەرريتوريالاردا «مۋلتيمەديالىق ناسيحات» بولىمدەرى بار.  وندا ەكسترەميستەر بالالارعا ۇگىت-ناسيحات روليكتەرىن كورسەتەدى.  تاتتىلەر، سۋسىندار بەرىپ، ديسكتەر مەن بۋكلەتتەر تاراتىپ وزدەرىنە ىڭعايلايدى.  مەكتەپتەردىڭ كوپشىلىگى جابىق بولعاندىقتان بالالار بوس جۇرگەندىكتەن، سودىرلارعا ءوز ەرىكتەرىمەن قوسىلىپ كەتەدى.

قايتا قالپىنا كەلۋ
«بۇرىنعى ەكسترەميست-بالالار قالىپتى ومىرگە قايتا ورالا الادى. ماسەلەن، نگور مەيول ءقازىر امەريكانىڭ دجوردجيا شتاتىندا تۇرىپ، جۇمىس ىستەپ ءجۇر»  دەپ مالىمدەيدى CNN ارناسى. 
جەتكىنشەك 15 جاستا بولعاندا كوتەرىلىسشىلەر جاعىندا سۋدان باسقارماسىنا قارسى سوعىسقان. 
«مەن ادامنىڭ ءتانى- قۇستارمەن جاندىكتەردىڭ جەمتىگىنە اينالعان جەردە ءومىر ءسۇردىم. شيەلەنىس كەزىندە قازا تاپقان ادامداردىڭ، دوستارىمنىڭ  بولمىسى كوز الدىما كەلەدى. الايدا مەن سوعىسقا قاتىسقانىما وكىنبەيمىن. وڭتۇستىك سۋداننىڭ تەرريتورياسىن قورعاعانىممەن ماقتانامىن»-دەيدى مەيول.
ونىڭ سوزىنە قاراعاندا ول پسيحولوگيالىق زارداپتارىن ەشقانداي ارنايى قالىپقا كەلتىرۋ شارالارىنسىز ەمدەي العان. 

الايدا كوپ جاعدايدا مۇنداي جاعدايدى باستان وتكەرگەن بالالارعا ارنايى كاسىبي، ساپالى كومەك كەرەك. مۇنداي كومەكتى ۇسىناتىن ارنايى قايىرىمدىلىق ۇيىمدارى دا بار. سونىڭ ءبىرى  Child Soldier International ۇيىمى. بۇۇ-مەن ۇيىمداستىرىلعان ءتۇرلى جوبالار مەن باعدارلامالار دا بار. ولاردىڭ باستى ۇرانى: «قارۋسىزداندىرۋ، سوعىس وشاعىنان، اسكەر قاتارىنان قايتارۋ، قالپىنا كەلتىرۋ». 
ەڭ بىرىنشىدەن سودىر-بالالاردى ەكسترەميستەردىڭ ىقپالىنان بوساتۋ كەرەك. كوپ جاعدايدا جەتكىنشەكتەر وتباسىلارىنا قايتارىلادى. ال ءوز اتا-انالارىمەن سودىرلاردىڭ قولىنا تابىستالعاندار ارنايى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ورتالىقتارىنا جىبەرىلەدى. قايتا قالپىنا كەلتىرۋ پروسەسى – ەڭ قيىنى. بالالار پسيحولوگتارمەن، پسيحياتورلامەن جۇمىس ىستەۋى كەرەك. ولار ۇزاق ۋاقىت بويى سول ەكسترەميستىك كەڭىستىكتىڭ ىقپالىنان شىعا الماي، وزدەرىن جالعىز ءارى كەرەكسىز سەزىنەدى. اتالعان بالالاردى قالپىنا كەلتىرۋ ورتالىقتارىنا جىلىنا 1000-عا جۋىق جەتكىنشەك كەلەدى. بۇل تىم از كورسەتكىش. بالالاردىڭ كوپشىلىگى كومەك قولىن سۇراۋعا قورقادى نەمەسە ەكسترەميستەر توبى ولاردى جازالاپ ءتىپتى ءولتىرۋى مۇمكىن دەگەن ويمەن جاردەم سۇراۋعا باتپايدى. 
يراك جانە سيريا مەملەكەتىنىڭ باسشىلىعى دايش مەملەكەتىندە سوعىسقان بالالاردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەسىن قامتاماسىز ەتەتىن ارنايى باعدارلامالار مەن جوبالار قۇرۋدى ويلاستىرىپ جاتىر. دايش-تىڭ قۇرامىندا بولعان بۇرىڭعى سودىر-بالالار مەحانيك، تەحنيكا جوندەۋشىلەر سياقتى ماماندار اتانا الادى. الايدا ول ءۇشىن اقشا مەن ۇزاق ۋاقىت كەرەك. سونىمەن بىرگە ساپالى مامانداردى تابۋ كىرىستىرۋ- قيىن ماسەلە. 

اۋدارعان: نازەركە مۇسا