قازىرگى تاڭدا قوعامداعى الداعى كەزەكتە تۇرعان ماسەلەلە - لاتىن الىپبيىنە كوشۋ. لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ماسەلەسىنە ەلباسى ءوزىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىندا باسا نازار اۋدارىپ، قازىرگى كەزدە جاڭا الىپبيگە كوشۋ جۇمىستارىنىڭ كەزەڭ-كەزەڭىمەن ءوز ۋاقىتىندا ورىندالۋدا. ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر، ءتۇرلى ۇيىمدار، ونەر مەن مادەنيەت وشاقتارى، ىرگەلى جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ۇجىمى، مادەنيەت قايراتكەرلەرى بۇل باستاماعا ءبىراۋىزدان قولداۋ ءبىلدىرىپ، وتە دۇرىس شەشىم دەپ قابىلدادى. الماتى قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مادەني ساياسات كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى قۇسمان شالابايەۆ، لاتىن الىپبيىنە كوشۋ – زامان تالابى ەكەندىگىن ايتا وتىرىپ، جاڭا الىپبيگە قاتىستى ءوزىنىڭ پىكىرىن ءبىلدىردى، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.
«قازاق قوعامىن بۇگىنگى تاڭدا تاعى دا ءبىر بەلەس كۇتىپ تۇر. ول اسقارالى اسۋعا جەتۋ ءۇشىن جيىرما بەس جىل بويى ەكونوميكالىق تۇرعىدان دامىپ جەتىلىپ، ەندى مىنە شىنايى تۇرعىدا رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ جاڭا جولىنا قادام باسقالى وتىرمىز. ەلباسىمىز «بالاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا ەلىمىزدىڭ كوپتەن كۇتكەن ارماندارىنا قول جەتكىزۋدىڭ سارا جولدارىن سارالاپ، ناقتىلى باعىت پەن باعدار بەردى.
تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ جاڭا ەلورداسىن سالىپ، استانانى اسقاقتاتىپ، بۇرىن كورمەگەن ءزاۋلىم ۇيلەر مەن سۇلۋ عيماراتتاردى ءوز قولىمىزبەن قۇرىپ، كەرەمەتىنە بولەندىك. كوپتەگەن مەكتەپتەر مەن ەمدەۋ-ساۋىقتىرۋ ورىندارى زامان تالابىنا ساي جاڭاشا ۇلگىدە بوي كوتەردى. شەتەلدەرمەن حالىقارالىق قارىم-قاتىناس ارتىپ، حالقىمىز الەمدى ارالاۋدىڭ كوپتەگەن مۇمكىندىكتەرىنە يە بولىپ، بوتەن ەلدەردى شارلاپ كەلىپ، ءبارىبىر قازاقستانعا جەتەتىن جەر جوق دەپ تامساناتىنى بارىمىزگە ايان. بۇنىڭ بارلىعى ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتىمىزدىڭ ارتقانىنىڭ ارقاسىندا بولعان ماتەريالدىق قۇندىلىقتار. ەندىگى كەزەكتە قارىننىڭ توقتىعى مەن ۋايىمنىڭ جوقتىعىنا شەكتەلىپ قالماي، جان دۇنيەمىز بەن رۋحانياتىمىزدىڭ، ءدىنىمىز بەن ءدىلىمىزدىڭ، سونىڭ بارلىعىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان انا ءتىلىمىزدىڭ بيىك بەلەسكە كوتەرىلۋىنە كۇش سالۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن الدىمەنەن ءالىپبيىمىزدى رەتتەپ العان ءجون. ءالىپبيىمىزدى ءبىر رەتكە كەلتىرسەك، ونىڭ ارعى جاعىندا قازاق ءتىلىنىڭ كەلەشەگىنە كەمەل جول اشىلادى. ءار ءتىلدى ۇيرەنۋ ءۇشىن الدىمەنەن ونىڭ ءالىپبيىن ۇيرەنۋ كەرەك. سوندىقتان قازاق ءتىلىنىڭ الەمدىك وركەنيەتتەرمەن ۇشتاسۋىنا بىردەن ءبىر جول اشاتىن قۇرال – ونىڭ ءالىپبيى، تاڭبالانۋى»، - دەيدى قۇسمان شالابايەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، لاتىن گرافيكاسى قازىرگى زامان تەحنولوگياسىنىڭ بارلىعىندا قولدانىلاتىن جازۋدىڭ ءتۇرى. ەگەردە قازاق سوزدەرىن لاتىن گرافيكاسىندا جازا الاتىن بولساق، عالامتور جەلىلەرىنە، جاڭا تەحنولوگيالارعا ەركىن جول اشىلادى.
«بۇل جازۋعا كوشۋ تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى ايتىلعانىمەن وعان بارۋعا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرى بولمادى. ايتسە دە قازىرگى كۇنى بۇل جازۋعا كوشۋ زاماننىڭ تالابى بولىپ وتىر. مەملەكەتتىك رەسمي تۇرعىدان بەكىتىلمەسە دە، كوپتەگەن عالامتور قولدانۋشىلارى مەن قازىرگى زامان ادامدارى، اسىرەسە جاستار جاعى باياعىدان بەرى لاتىن گرافيكاسىندا جازىپ، قولدانىپ ءجۇر. ويتكەنى ونسىز عالامدىق ينتەگراسياعا، الەمدىك اۋقىمعا جول جوق ەكەنى كورىنىپ وتىر. «زامانىڭ قالاي بولسا، بوركىڭدى سولاي كي» دەمەكشى، ءتىلىمىزدىڭ كوركىن كىرگىزىپ، قۇندىز بوركىن كيگىزىپ، ءوز زامانىنان قالىسپاۋ ءۇشىن قال-قادىرىمىزشە جاعىداي جاساۋ قاجەت. قازىرگى زاماننىڭ تالابى اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ، سول ارقىلى وركەنيەتتىك جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ بولىپ وتىر.
قازاق حالقى ەشقاشان زامانىنىڭ كوشىنەن قالماعان حالىق. سوناۋ تۇركى قاعاناتىنداعى رۋنا جازۋلارىنان باستاۋ العان جازبا مۇرالارىمىز بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ تاستا جازىلعان تاريحى بولىپ وتىرسا، يسلام وركەنيەتىمەن جەتكەن اراب جازۋى دا قازاق حالقىنىڭ رۋحاني كەمەلدەنىپ، مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ وركەندەۋىنە كوپ ۇلەسىن قوستى. ەۋروپانىڭ وركەنيەتى مەن مادەنيەتى ارتىپ، كورشىلەس رەسەيدىڭ ءوزى ولاردان كوپتەگەن دۇنيەلەردى ۇيرەنىپ، ەۋروپالىق تەرەڭ تەڭىزگە باس قويعان كەزدەرى دانىشپان ابايدىڭ ءوزى «ورىس ءتىلى – ەۋروپاعا اشىلعان تەرەزە» دەگەن بولاتىن. كەيىننەن كەلە ەۋروپاعا تەرەزە بولىپ تابىلاتىن ورىس مادەنيەتىن ۇيرەنىپ، ورىس جازۋى كيريلليسانى قابىلدادىق. بۇل جازۋدا دا جاماندىق بولعان جوق. كوپتەگەن ادەبي، مادەني، عىلىمي دۇنيەلەرىمىز جارىققا شىقتى. ال قازىرگى تاڭدا ەۋروپاعا تەرەزەسىز تىكەلەي ەسىگىن اشىپ كىرەتىن زامان كەلدى. وركەنيەت جەتىستىكتەرى، اۋە جولدارى مەن عالامتور ارقاسىندا مەملەكەتتەر مەن ەلدەر جاقىنداي ءتۇستى. لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋ ارقىلى ورىس ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ قوسالقى بولشەگى عانا بولىپ كەلە جاتقان قازاق ءتىلى ءوزىنىڭ باۋىرلاس تىلدەرى، ياعني، ءتۇبى ءبىر تۇركى تىلدەرى مەن مادەنيەتىنە جاقىندايتىن بولادى. انا ءتىلىمىزدىڭ ايبارى اسىپ، بۇكىل تۇركى تىلدەرىنىڭ تىرەگىنە اينالارىنا بەك سەنىمدىمىن»، - دەپ جالعادى ءسوزىن قۇسمان شالابايەۆ.
ول قازاق قوعامىندا ۇلكەن تالقىعا ءتۇسىپ جاتقان لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋگە قاتىستى باستامانى قوس قولداپ قولدايتىندىعىن باسا ايتىپ ءوتتى. سونىمەن قاتار، جاڭا ءالىپبيدىڭ بىرەگەي ستاندارتتى نۇسقاسىنا بايلانىستى دا وزىندىك پىكىرىن ءبىلدىرىپ، ءاربىر دىبىستىڭ دۇرىس تاڭبالاناۋىن ەسكەرە كەتىپ، جالپى حالىققا ىڭعايلى بولاتىن نۇسقاسىن تاڭداعان ءجون ەكەندىگىن ايتتى.
«قازاق قوعامىندا ۇلكەن تالقىعا ءتۇسىپ جاتقان لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋگە قاتىستى باستامانى ءوز باسىم قولدايمىن. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن ءتىلشى عالىمدار، زيالى قاۋىم وكىلدەرى جانە جالپى جۇرتشىلىق قازاق ءتىلىنىڭ ءاربىر دىبىسىنىڭ دۇرىس تاڭبالانۋى ءۇشىن تالقىلاپ جاتقان ءالىپبي نۇسقالارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ وڭتايلى، جازۋعا جەڭىل، وقۋ ءۇشىن كوزگە جايلى، سانادا ساقتاۋعا ىڭعايلى نۇسقاسى قابىلدانۋىن قالايمىن.
قازىرگى زاماندا الەمنىڭ باسىم بولىگى لاتىن گرافيكاسىندا جازادى. جۇڭگو، جاپون، كورەي ەلدەرى وزىندىك يەروگليفتەرىن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى رەتىندە قولدانعانى بولماسا، بارلىعىنىڭ بالاما تۇردە لاتىن گرافيكاسىندا تاڭبالانۋ الىپبيلەرى بار. ال ءتۇبى ءبىر تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ باسىم كوپشىلىگى باياعىدا-اق لاتىن جازۋىنا كوشىپ كەتكەن بولاتىن. ءبىزدىڭ بۇعان بۇگىنگى كۇنى بەلسەنە كىرىسۋىمىز وتە دۇرىس ءارى دەر كەزىندە كوتەرىلگەن ماسەلە بولىپ وتىر. بۇعان دەيىن اتاپ وتكەندەي، تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى قازاق سانىنىڭ ازدىعى ءارى ەكونوميكامىزدىڭ السىزدىگى بۇنداي ۇلكەن شارانى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەس ەدى. ونىڭ ۇستىنە، ءبىزدىڭ الدىمىزدا لاتىن گرافيكاسىنا وتكەن باسقا تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرى مەن ولقىلىقتارىنىڭ ورىنىن تولتىرىپ، اداسپاۋعا، شاتاسپاۋعا زور مۇمكىندىك تۋىپ وتىر. سول مۇمكىندىكتەن ايىرىلماۋ ءبىزدىڭ بۇگىنگى باستى ۇستانىمىمىز بولۋى كەرەك.
قازاق ءتىلىنىڭ وسىپ-وركەندەۋى جولىندا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ الماتى قالاسى فيليالىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە تاۋەلسىزدىك جىلدارى قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن ازاماتتارعا ءى، ءىى، ءىىى دارەجەلى «قازاق ءتىلى» مەدالىن شىعارىپ، ءوز يەلەرىنە تابىس ەتىپ كەلەمىن. ەلگە ورالعان شەتەلدىك قانداستارىمىزدىڭ ونەرىن كوپشىلىككە تانىتۋ جولىندا جىل سايىن «ەلىمە كەلىپ ەلەۋلى بولدىم» مەرەكەلىك كونسەرتىن دە ۇيىمداستىرىپ كەلەمىز. وسى سياقتى كوپتەگەن شارالار ەلدىگىمىزدى ارتتىرىپ، ۇلتتىق تۇستاستىعىمىزدى بىرىكتىرە تۇسەتىنى ايدان انىق.
لاتىن جازۋىنىڭ جەتىستىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، قايماعى بۇزىلماعان قازاق ءتىلىنىڭ ءقادىرى ارتا بەرسىن!» - دەيدى قۇسمان شالابايەۆ.
