قازىرگى ۋاقىت بۇرىنعى زامان ەمەس. مۇنى ءبارىمىز دە بىلەمىز. سوندىقتان دا
قاي جەردە، قاي قىزمەتتە بولساڭ دا الدىمەن ەستە ساقتايتىن ءبىر قاعيدا بار.
ول –ءوز-وزىڭدى ۇستاي ءبىلۋ. ارينە، قوعام شىن مانىندە ادال ادامداردان
تۇرسا، ونىڭ ءجونى باسقا عوي. سوندىقتان قوعامنىڭ ايناسى كىم بولۋى كەرەك؟
ارينە كەز كەلگەن ادام دەرسىز. دەسەك تە، شەنەۋنىكتەردىڭ ءجونى ءبىر بولەك. ال
شەنەۋنىك دەگەن كىم؟ بۇل حالىقپەن بىتە قايناسقان مەملەكەتتىڭ ادامى، ياعني
مەملەكەتتىك قىزمەتكەر. انىعىن ايتۋ كەرەك، مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەيتىن
ازاماتتارعا قاتىستى ارنايى ەرەجە نەمەسە ناقتى قاعيدا بار: ول ادەپ
كودەكسى. دەمەك كەز كەلگەن قىزمەتكەر وسى ادەپتىلىك ەتيكاسىنان
اۋىتقىماۋى ءتيىس. ويتكەنى حالىق بارلىعىن كورىپ وتىر. مەملەكەتتىك
قىزمەتكەر قاشان دا ادال، تازا جانە ادەپتى بولۋىمىز كەرەك دەپ
وتىرعانىمىزدىڭ سىرى وسى. قانشا دەگەنمەن مەملەكەتتىك قىزمەت پەن
قىزمەتكەردىڭ ءوز تالاپتارى بار.
قوعام، زامان وزگەردى. بۇگىنگى تالاپ باسقا. ونىڭ ۇستىنە قازىرگى كەزدە
مەملەكەتتىك قىزمەتكەرگە ۇلكەن تالاپ قويىلىپ جاتىر. پرەزيدەنتتىڭ دە
«بيلىك وكىلدەرى حالىققا جاقىن بولۋى قاجەت» دەپ جاتقانىنىڭ سەبەبى دە
وسى. سوندىقتان دا حالىق بيلىك وكىلدەرىنىڭ ساۋاتتى بولۋىمەن قاتار،
ولاردىڭ مادەنيەتتى بولۋىن كۇتەدى. ويتكەنى كەز كەلگەن ماسەلەنى حالىقپەن
جۇزدەسىپ نەمەسە قابىلداۋىنا شاقىرىپ شەشۋگە بولادى. نەگىزى
شەشىلمەيتىن نارسە جوق، تەك ونى شەشۋگە نيەت بولسا جەتىپ جاتىر.
سوندىقتان دا كوپ نارسە مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ەتيكالىق ىس-ارەكەتىنە
بايلانىستى ەكەنى بولاتىنى ءسوزسىز. مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىز؟
ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2015 جىلدىڭ مامىر ايىندا قازاقستان
حالقىنا 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىن جولداعانى بەلگىلى. مۇنداعى
ماقسات نە؟ الەمدەگى دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ەنۋ. ول ءۇشىن بارلىق سالا
ىلگەرى باسۋى كەرەك. سودان كەيىن حالىقپەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن
مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءۇشىن ادەپ كودەكسى ەنگىزىلدى. بۇل ەلباسىنىڭ
«100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنان كەيىنگى شىققان جارلىعى. ايتا كەتۋ
كەرەك، «100 ناقتى قادامنىڭ» 12 -قادامىندا جاڭا ەتيكالىق ەرەجەلەردى
ەنگىزۋ قاجەتتىلىگى اتاپ كورسەتىلىپ، ەتيكا ماسەلەلەرى جونىندەگى ۋاكىلەتتى
وكىل لاۋازىمىن ەنگىزۋ كەرەكتىگى اتاپ كورسەتىلگەن. قازىرگى ۋاقىتتا مۇنىڭ
ءبارى جۇزەگە اسىپ جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى. مىسالى، قازىرگى ۋاقىتتا ءار
وبلىس، قالالىق پەن اۋداندىق اكىمشىلىكتەردە ادەپ جونىندەگى ۋاكىل بار. ال
ولاردىڭ قىزمەتى نە؟ اينالىپ كەلگەندە، مۇنىڭ بارلىعى دا كاسىبي
مەملەكەتتىك اپپارات قۇرۋعا تىرەلەدى. سونداي-اق ادەپ كودەكسى دە
قابىلداندى. جالپى ادەپ كودەكسى نە ءۇشىن قاجەت؟ ەڭ باسا ايتاتىن نارسە،
ادەپ كودەكسى حالىقتىڭ مەملەكەتتىك ورگانعا جانە بيلىككە سەنىمىن نىعايتۋ.
اقيقاتىن ايتۋ كەرەك، كەيبىر جاعدايدا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ادەپسىز
مىنەز-قۇلىق تانىتىپ جاتاتىن كەزدەرى دە بولادى. مۇندايدا ولاردى تەزگە
سالاتىن كىم؟ ارينە دەپ جونىندەگى ۋاكىل. سونىمەن قاتار ايماقتاردا ادەپ
جونىندەگى كەڭەس تە جۇمىس جاسايدى. مۇنىڭ بارلىعى اقيقاتىن ايتقاندا، قىزمەتكەردىڭ ەتيكالىق ارەكەتىن، ءجۇرىس-تۇرىسىن قارايدى. اراگىدىك بولسا
دا سىبايلاس جەمقورلىققا ۇرىنىپ، تەرىس قىلىقتار كورسەتىپ، مەملەكەتكە
كىر كەلتىرەتىندەر بار. ال كاسىبي اپپارات قۇرىلىپ، مەملەكەتتىك
قىزمەتكەرلەر ادەپ ەتيكاسىن قاتاڭ ۇستاعان جاعدايدا مۇنداي تەرىس
جاعدايلاردىڭ ءبىرى دە بولمايدى.
ال جالپى ادەپ جونىندەگى ۋاكىلدىڭ قىزمەتى نە؟
1. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە ءارتۇرلى زاڭنامالار بويىنشا كومەك
كورسەتەدى.
2. ادەپ نورمالارىن بۇزۋ دەرەكتەرى بويىنشا وتىنىشتەردى قارايدى.
اتالعان وتىنىشتەر جەكە نەمەسە زاڭدى تۇلعالاردان ءتۇسۋى مۇمكىن
3. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر اراسىندا قارىم-قاتىناس مادەنيەتىن
قالىپتاستىرۋعا جاردەمى تيەدى.
4. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ قۇقى بۇزىلعان جاعدايدا ولاردىڭ
قۇقىن قورعايدى.
5. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ادەپكە ساي ارەكەتتەرىن تالداپ،
باقىلاپ وتىرادى.
6. سونداي-اق مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر قىزمەتتىك ادەپ نورمالارىن
بۇزعان جاعدايدا ولاردىڭ جۇمىسىنا ساي ەمەستىگىن انىقتاۋ نەمەسە
تالقىلاۋ تۋرالى ءتيىستى ۇسىنىممەن شىعادى.
ناقتى ايتقاندا، ادەپ جونىندەگى ۋاكىل ەلباسى تاپسىرماسى بويىنشا
قۇرىلعان قىزمەت. ال ونىڭ بۇگىنگى تاڭدا ورنى ۇلكەن. ويتكەنى كەز كەلگەن
ادام قىزمەتكەر بولا المايدى. ال مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلگەن ادام ادەپ
نورمالارىن بۇزباۋى ءتيىس. سوندا عانا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرگە دەگەن
حالىقتىڭ سەنىمى نىعايادى. ال حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىن جاقىنداتۋ
تۋرالى ناقتى قادامدار جاسالىنىپ تۇرعان قازىرگى شاقتا «100 ناقتى
قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ 12-قادامىندا ايتىلعانداي بۇل ماسەلە ۇلت ءۇشىن
دە كاسىبي اپپارات ءۇشىن ۇتىمدى دەگىمىز كەلەدى.