ال مىنا عاسىر شە؟ بۇل عاسىردىڭ دا جاقسىلىعى مەن جاماندىعى قاباتتاسىپ قاتار جەتتى. قۇنسىز قاعاز ءۇشىن قۇنىقپاعان قازاق قالمادى. بالا اناسىن، انا بالاسىن ءولتىردى. اكە ءوز قىزىنا شاپتى. تالاي انالاردىڭ جاتىرى جات ناسىلدىلەردىڭ قانىمەن بىلعاندى. قىزىڭنان قىلىق، ۇلىڭنان ۇيات كەتتى. كوكەك انالار ويناستان بالا تاۋىپ ساتتى. دۇرىسىن ايتساق، بۇل زامان رۋحاني ازۋدىڭ «التىن عاسىرىنا» اينالدى. سونىڭ ءبىرى جانە بىرەگەي دالەلى – بەسىكتەن بەلى شىقپاعان سابيلەرگە جاسالعان اششى ايۋاندىق. ەستىگەن قۇلاق «شىڭ» ەتىپ، ەسىڭنەن تاندىرار مۇنداي جايسىز حابارلاردىڭ كوپتىگى سونشا، سوڭعى كەزدەرى ەستۋگە قۇلاق تا ۇيرەنىپ قالعانداي. بۇل تۇگىلى كومىلىپ كوردە جاتقانداردى دا سۋىرىپ الىپ، ءناپسىسىن قاندىراتىنداردى ەستىدىك. نەگە؟ بويىمىزدا جىلقى ەكەش جىلقىنىڭ دا تەكتىلىگى قالماعانى ما، سوندا؟! نامىسسىز بولۋدىڭ دا شەگى بار ەدى عوي...

2011 جىلدىڭ باسىنان بەرى قاراي وسىنداي ارسىز قادامعا بارعان 36 ازامات باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، 111 قىلمىستىق ءىس قوزعالىپتى. وكىنىشتىسى سول، 2010 جىلعا قاراعاندا بۇل جىلى 17 قىلمىستىق ءىس ارتىق قوزعالعان. ەل اراسىندا پەدوفيل اتانعانداردىڭ كەيبىرى 5 جاسار ۇل بالالارعا ارتىلۋدى دا ار ساناماعان. بۇل جانتۇرشىگەرلىك وقيعا الماتىنىڭ ىرگەسىندەگى قاراساي اۋدانىنداعى دارەتحانادا ورىن العان.  پەدوفيل كورشىسىنىڭ 5 جاستاعى ۇلىن اۋىل شەتىندەگى دارەتحانالاردىڭ بىرىنە الداپ اپارىپ، سول جەردە ويىنا كەلگەنىن ىستەگەن. ەڭ سوراقىسى سول – الاش بالاسى رۋحاني استاناسىنا بالاپ، كيەلى قالا سانايتىن تۇركىستاندا دا وسىنداي وقيعانىڭ ءجۇز بەرۋى. ارسىز جىگىت بەسىكتەن بەلى شىقپاعان ءتورت-اق جاستاعى ءسابي قىزدى زورلاپ، سول جەردەگى زيراتتىڭ ماڭىنا تاستاپ كەتكەن. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ وزىندە وسى تەكتەس وقيعالاردىڭ بولىپ جاتقانى تۋرالى تەلەارنالار جارىسا ايتۋدا.  ايتا بەرسەك، مۇنداي وقيعالاردىڭ قاتارى تىپتەن كوپ.

قاسيەتتى كىتابىمىز قۇراندا:  «زيناعا جولاماڭدار! ول ارسىزدىق، لاس، تومەن ءىس، جامان جول بولىپ تابىلادى» (يسرا، 32) دەپ اشىق جازىلعان. ال ساحابالارىمىز «اللاھتىڭ الدىندا زينادان ۇلكەن كۇنا جوق» (ر. ناسيحين) دەپ اشىپ ايتادى. ەندەشە، بۇگىنگى پەندەلەر نەگە وسى قاعيداتقا بويۇسىنبايدى. مۇنداي كۇنالى قادامعا بارعانداردىڭ الار جازاسىنىڭ ەكى دۇنيەدە دە اۋىر بولارى انىق. دەگەنمەن بىزدەگى اتا زاڭدا بۇل ءپاتشاعارلارعا قولدانىلاتىن جازا حالىقتىڭ كوڭىلىن كونشىتىپ وتىرعان جوق. سابيلەرگە زورلىق جاساماق تۇگىلى، اتا ساقالى اۋزىنا شىققان ەرەسەكتەردىڭ ءوزى نەكەسىز جىنىستىق قاتىناسقا بارعانى ءۇشىن باياعى اتا-بابالارىمىز ۇستىنەن قوي ايداتقىزىپ ولتىرسە، كەي وڭىرلەردە مۇندايلارعا لاىعنەت ايتىپ، تاس جاۋدىرىپ جانىن قيعان. وسىنداي قاتاڭ جازانى كورگەن ۇرپاق وسى ىسكە بارماق تۇگىلى، ويىنا دا المايتىن بولعان. دەي تۇرعانمەن، مۇنداي جازا ادامدىق قۇقىقتى تۋ ەتىپ، دەموكراتيا دەپ ۇراندايتىن قازىرگى قوعامىمىزداعى زاڭنىڭ تاقياسىنا تار كەلەتىن شىعار. الايدا سابيلەردىڭ ارىن بىلعاپ، قور قىلعاندارعا بىزدەن الدەقايدا وركەنيەتتى سانالاتىن باتىس ەلدەرى ءالى دە قاتاڭ جازا قولدانادى ەكەن. ايتالىق، فرانسيادا مۇندايلاردى ۇزاق مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرماسا، وندا ءپىشىپ تاستايدى. بۇل جازانى ۇلىبريتانيا مەن پولشا ەلى دە اتقارىپ كەلەدى. ال دەموكراتيانىڭ اتاسى اتانىپ جۇرگەن اقش-تا 12 جاسقا كەلمەگەن بالالارعا ءزابىر كورسەتكەندەردى 25 جىلدان جوعارى مەرزىمگە قاماپ نەمەسە ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرادى ەكەن. بۇل از بولعانداي، جازاسىن وتەپ شىققاندار ءومىر بويى ەلەكتروندىق قۇرىلعى تاعىپ جۇرۋگە مىندەتتى. ال يسلام ءدىنىن قاتاڭ ۇستاناتىن ەلدەردە پەدوفيلدەر بۇل پانيدەگى جازاسىنان تەك ءولىپ قانا قۇتىلا الادى. يران يسلام رەسپۋبليكاسىندا وتكەن جىلى ارىنان بەزگەن وسىنداي ەكى ازامات دارعا اسىلعان.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، مۇنداي ارسىز قادامعا باراتىنداردىڭ 94 پايىزىن ەركەكتەر قۇراسا، ولاردىڭ جابىرلەۋىنە ۇشىرايتىنداردىڭ 70-75 پايىزى كامەلەتتىك جاسقا تولماعان قىزدار، 15-30 پايىزى ۇل بالالاردان تۇرادى ەكەن. وسى تەكتەس سۇمدىقتاردى جىپكە تىزە بەرسەڭىز، «ەستىمەگەن ەلدە كوپ» دەپ ماتەلدەيتىن حالقىمىز ءۇشىن ەندى ەستىمەگەن نەڭ قالدى دەيتىن سۇراق تۇرادى كوكەيدە. رۋحى وياۋ، كوزى اشىق پەندە ءۇشىن بۇل قوعام بەلگىسىز ءبىر دامۋدىڭ كوشىنە ىلەسىپ، رۋحاني قۇردىمعا قۇلاپ بارا جاتقانداي سەزىلەرى حاق..

مامىربەك توكەش