- وپپوزيسيا تۋرالى  ۇلت ماسەلەسىمەن باتىل شۇعىلداناتىن وپپوزيسيا دۇنيەگە كەلگەن كەزدە ايتقانىمىز ابزال بولار. ءبىراق، قازاقتى ىشىنەن ايالاپ جاقسى كورەتىن، تىلگە، جەرگە قاتىستى پىكىرىن اشىق بىلدىرەتىن ءامىرجان قوسانوۆ سياقتى جىگىتتەردىڭ ازدى-كوپتى ەڭبەگىن جوققا شىعارعىم جانە كەلمەيدى. «ازات» جسدپ پارتياسىنىڭ بەتىن ۇلتقا بۇرىپ جۇرگەن ءامىرجان قازاقتىڭ ساياسي وي-ساناسى سىلكىنىپ ويانا باستاعانىن ارىپتەستەرىنەن الدەقايدا تەرەڭ بىلەتىن سياقتى. ال، قالعاندارى ۇساق-تۇيەكتى تەرىپ، تىشقانشىلاۋدان اسار ەمەس. ءابلازوۆ پەن الييەۆ تۋرالى ءتىپتى ءسوز شىعىنداعىم كەلمەيدى. ەكەۋىنىڭ جۇزىندە قازاقىلىقتىڭ ءتىپتى كولەڭكەسى دە جوق.

الاش: داۋكە، سىزگە قويار سۇراعىم – ايدوس سارىممەن قالاي تانىستىڭىز؟ ول قانداي جىگىت؟ سەنۋگە بولا ما؟ قازاقتىڭ باسىن قوسار ازاماتتاردىڭ ءبىرى دەپ ءجۇرمىز ءقازىر. سول ءۇمىتىمىز اقتالا ما؟ جالپى ءسىزدىڭ دوستارىڭىز كىم؟ ناقتىلاپ وزىڭىزگە جاقىن 5 ادامنىڭ ەسىمىن جازىڭىزشى. ەلباسى نازاربايەۆتىڭ ۇلتقا قاتىستى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىمەن كەلىسەسىز بە؟ كەلىسپەسەڭىز قاي جەرىمەن؟ نەگە؟ قازاق ەلىندە قازاق ۇلتىنا قاتىستى قوردالانىپ قالعان ەڭ ماڭىزدى 5 پروبلەمانى ايتىڭىزشى. جانە وسى ءوزىڭىز كورسەتەر 5 پروبلەمادان شىعۋ جولدارىن كورسەتىڭىزشى. ءماسىموۆ تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟ ونىڭ ءداۋىرى قاشان اياقتالادى؟ كورىپكەلدىك ەمەس، ساراپ تۇرعىسىنان سۇراپ وتىرمىن. ايتەۋىر قىزۋ وقيعالاردا جۇرسىزدەر عوي. كانالدار بار دەگەن سياقتى.

ەڭ سوڭعى سۇراعىم: پارلامەنتكە دەپۋتاتتىق ماندات بەرسە بارار ما ەدىڭىز؟ بارساڭىز ەڭ ءبىرىنشى قانداي ماسەلە كوتەرىپ، ساۋال جولدار ەدىڭىز؟

-          ايدوس سارىمدى سىرتىنان بىلەتىنمىن. ماعان ايدەكەڭ جايىندا تامسانىپ وتىرىپ ايتقان، ەكەۋمىزدى تانىستىرعان تالعات ەشەن ۇلى بولدى. مەن ادامدى باس تەرىسىنە قاراپ تانيمىن. كەيبىرەۋدىڭ باسى ۇيتىلگەن قويدىڭ باسى سياقتى قۇيقاسى جيىرىلىپ، شەكەسىنە شىبىن قونسا، توبەلەسەرمەن بولىپ كەراۋىزدانىپ تۇرادى.ونداي ادامنىڭ اسپان تىرەپ تۇرسادا مەنەن اۋلاق جۇرگەنى ابزال. ايدوستىڭ باۋراپ الاتىن مىنەزى – جايساڭدىعى. جاندى قاجامايتىن ادەمى ءازىل سوزگە ۇستالىعى. وركوڭىلدىگى. بىردە سۇڭقار تۇرسىن ۇلى جۇرتبايدىڭ: «ومىردە قينالىپ، تورىققان ساتتەرىمدە ايدوس بار عوي دەپ ويلايمىن» دەگەن سوزىنە قاتتى تولقىعان ەدىك. سۇڭقار ءبارىمىزدىڭ كوكەيىمىزدەگى ءسوزدى ايتتى. سەبەبى - ءبىز ءبارىمىز ايدوسقا قاتتى سەنەمىز. ونىڭ قانداي تىعىرىقتان بولسادا دوستارىن الىپ شىعاتىن قايسارلىعىنا، قايراتكەرلىگىنە ارقا سۇيەپ، ۇيرەنىپ قالعانبىز. ادامنىڭ ادامشىلىعى ازدىڭ اراسىندا بىلىنەدى. ازدىڭ اراسىنا الابۇلىك سالىپ جۇرەتىن ادام كوپتىڭ باسىن ءقايتىپ قۇرايدى؟بىر-بىرىنە بەك سەنىمدى مۇراتتاس جىگىتتەردى ۇيىستىرىپ جۇرگەن ايدوس قانداي ءۇمىت ارتساڭىزدا اقتايتىن تۇلعا ەكەندىگىنە ءباس تىگەمىن.

مەنىڭ دوستارىم كىمدەر؟ مەنىڭ دوستارىم قايراتىنا سەنگەن، ەڭبەگىنە سۇيەنگەن، ءىس بىتىرسە، ءىسىپ كەپپەيتىن، ۋايىمنىڭ قۇدىعىنا ءتۇسىپ كەتپەيتىن، ءوز بويىنان جاسامپازدىقتىڭ جالىنىن تابا بىلگەن جاننىڭ ءبارى دەسەم بولادى. ول – ايدوستار، اۋىتتەر، ابۋلەر، ساكەندەر، تالعاتتار، ديدارلار، ەرلاندار، ەركىندەر، ەرجاندار... وسىلاي كەتە بەرەدى.

نازاربايەۆتىڭ ۇلتقا قاتىستى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن ەلىمىزدە قوردالانىپ قالعان ەڭ ماڭىزدى 5 پروبلەمامەن بايلانىستىرىپ كورەيىن.

1. مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى ءوزىنىڭ كونستيتۋسيالىق مارتەبەسىنە لايىق قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جوق.
2. قازاق مەكتەپتەرى مەن قازاق بالاباقشالارىنىڭ سانى ۇلتتىڭ بۇگىنگى ءوسىمى مەن سۇرانىسىنىڭ شيرەگىنە دە كەلمەيدى.
3. قازاق پاتشالىق رەسەي مەن بولشيەۆيكتىك رەسەيدىڭ ەزگىسىنەن، وتاردان شىققان حالىق. وتارشىلدىقتىڭ قامىتىن كيگەن ۇلتتى تاپ بۇگىنگىدەي قاماپ، اۋىزدىقتاپ، دىڭكەلەتىپ ۇستاۋدىڭ قاجەتى جوق ەدى. قىسقاسى بىزدە دەكولونيزاسيا ساياساتى وسى ۋاقىتقا دەيىن مەملەكەتتىك يدەولوگيانىڭ وزەگى بولا العان جوق.
4. ۇرلىق، قارلىق، مەملەكەت قازىناسىن تالان-تاراجىعا سالۋ سالتقا اينالىپ ءبىتتى. ەل ءىشىن بەيجايلىق، بەرەكەسىزدىك، مەششاندىق، توعىشارلىق جايلاپ بارادى.
5. كوشى-قون توقتاپ قالدى، ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمدار بىلگەندەرىن ىستەپ ءجۇر. وسى قوردالانعان ماسەلەلەردىڭ ۇستىندە قوردالانىپ، قوزداپ جاتقان تاعى ءبىر ماسەلە بار، ونى كەيىن ايتامىز...

جوعارىدا اتالعان 5 ماسەلەنىڭ قايتكەندە شەشىمىن تاباتىنىن مەن عانا ەمەس، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. ەڭ باستىسى – وسى «بەس نارسەنىڭ» ءتۇيىنىن تارقاتۋ ءۇشىن بۇگىنگى بيلىك ءوز بويىنان ەرىك-جىگەر تابا السا بولعانى. ەگەر بۇگىنگى بيلىك بۇل بەسەۋدى كەيىنگە قالدىرا بەرسە، ونىڭ الەۋمەتتىك ساياسي مازمۇنى كۇردەلەنە بەرەدى دە تالاپ كۇشەيەدى. ودان ارعىسى تۇسىنىكتى عوي.

ءماسىموۆتۋرالى نە ايتارەدىڭىز؟ ونىڭ ءداۋىرى قاشان اياقتالادى؟ ءماسىموۆ تۋرالى ءماندى اڭگىمە ايتۋ مەنىڭشە قيىننىڭ قيىنى. ول اتقارۋشى بيلىكتە ءوز ءداۋىرىن جاساي الماعان ادام. ءسوزى دە، ءىسى دە شىلعي وتىرىككە قۇرىلعان شىركىننىڭ ءقازىر بەت-اۋىزى باق-تا كورىنۋدەن قالىپ بارادى. دەمەك ونىڭ قىزمەتتەن بوسايتىن كۇنى تاياپ قالدى دەۋگە ابدەن بولادى.

پارلامەنتكە دەپۋتاتتىق ماندات بەرسە بارار ما ەدىڭىز؟ قالتادان شىعىپ حالىققا قىزمەت ەتەتىن كاسىبي پارلامەنت قالىپتاسىپ، ەلىمىزدە ءادىل سايلاۋ ينستيتۋتى بەرىك ورناسا، جانە ول پارلامەنت ۇلتشىل پارلامەنت بولسا،  ب ا ق سىناپ كورگەن ءجون شىعار. ال، قازىرگىدەي پارلامەنتتىڭ اقشاسى كوپ، جانعا جايلى، جاۋاپكەرشىلىگى كەم جاي جۇمىسىنا جاناشىر ءبىر جاقىنىم جەتەكتەپ اپارسادا قاشىپ كەتەمىن.

ازامات: داۋرەن مىرزا، مەن اباي.كز سايتىنىڭ تۇراقتى وقىرمانىمىن. سىزگە بىرنەشە سۇراعىم بار. ءار سۇراعىما جەكە-جەكە جاۋاپ بەرسەڭىز.

1) وزدەرىڭىزدى ۇلتجاندى، ۇلتشىل ازامات قىپ كورسەتكەنمەن شالا قازاقتاردىڭ سويىلىن سوعىپ كەتە بەرەتىنىڭ قالاي؟ مىسالى، پارلامەنت سايلاۋىندا شالا قازاق باسقاراتىن «اقجول» پارتياسىن ءتاۋىر جارنامادىڭىزدار سايتىڭىزدا. «اقجول» تۋرالى شىندىقتى جازعان حالىقتىڭ پىكىرىن ءوشىرىپ الەك بولدىڭىزدار. ءتىپتى مۇحتار شاحانوۆ تۇسكەن «رۋحانيات» پارتياسىن ولاي جارنامالامادىڭىزدار..

2) سوسىن سىزدەر قازاقتىڭ نە سالتىندا جوق، نە يسلامدا جوق سەكتا – زىكىرشىلەردى نەگە سونشاما جاقتادىڭىزدار؟ ولار تۋرالى جازىلعان اششى شىندىق پىكىرلەردى اياماي ءوشىرىپ وتىردىڭىزدار سايتتارىڭىزدا. ءبىراق بەكبولات تىلەۋحان سياقتى شىن قازاق اعالارىمىز تۋرالى بىرەۋدىڭ ەش دالەلسىز جازعان پىكىرلەرىن سايتتارىڭىزعا شىعارىپ قويدىڭىزدار.

3) سىزدەر بيلىكتىڭ كوپتەگەن ارەكەتتەرىنە ريزا بولماي ولاردى سىناعاندارىڭزبەن، حالىقتىڭ اتىن اتاپ، ءتۇرىن تۇستەپ، ناقتى دالەلمەن جازعان سىندارىن ءوشىرىپ تاستايسىزدار. ءبىزدىڭ ورىسشىل بيلىكتەن قورقاسىزدار ما، الدە سىزدەر دە سولار جاقتاسىزدار ما؟

4) جاڭاوزەن وقيعاسى بولعان كۇنى الاڭدا قىرىلعان حالىقتى بۇلىكشىلەر دەگەن سىندى جاڭالىق جازىپ، ارتىنان جاڭاوزەندە الاڭعا شىققان سول «بۇلىكشىلەردى» جاقتاي قالدىڭىزدار. بۇل حالىق الدىندا ۇپاي جيناۋ ما..؟ بولماسا نەگە بىردەن حالىق جاعىندا بولمادىڭىزدار؟ ءبىزدىڭ ءوز حالقىنا وق اتقان بيلىكتىڭ ءسوزىن نەگە سويلەدىڭىزدەر باسىندا؟

1) «شالا قازاق»، «تازا قازاق»، «ادا قازاق» دەپ ءبىر قازاقتى الالاعاندى ءاۋ باستان ۇنتاپايتىنمىن. سول ۇستانىمىمنان اينىمايمىن. تۋعان، وسكەن، قالىپتاسقان ورتاسىنا قاراي ءبىر قازاق ءوز ءتىلىن بىلمەۋى مۇمكىن. ءبىراق ىشىندە ۇلتىنا دەگەن قۇرمەتى ەرەكشە بولسا، مەن نەگە ونى «شالا قازاق» دەپ كەمسىتۋىم كەرەك. تاعى ءبىر قازاق قازاق ورتاسىنان جىراق ءوسىپتى، ءسالت-داستۇرىن بىلمەيدى ەكەن. بىلمەيتىندىگىنە قىسىلىپ، امالسىزدان قازاقتىقتان «قاشىپ» جۇرسە، نەگە ول بارىنەن جۇرداي، تۇتتاي جالاڭاش، «ادا قازاق» اتانۋى كەرەك. ايتا بەرسەك دوعالدىق، دۇمبىلەزدىك، ءوز ۇلتىن ءوزى كەم كورەتىن، قور سانايتىن، قازاق تىلىندە عانا سويلەيتىندىگىنە قىسىلاتىن سورلىلىق «تازا قازاقتاردىڭ» اراسىنان دا تابىلادى. سوندىقتان قازاقتىڭ قازاقتىعىنا قازىرگى كەزدە قازاق بولۋدان، قازاق بولىپ ءومىر سۇرۋدەن باس تارتپاۋ ولشەم بولىپ تۇر. ارينە، ءتىلدى ءبىلۋ كەرەك، بىلمەسە، ۇيرەنۋ كەرەك. شىن ىنتا قويعان قازاق - قالاداعى قازاقتار انا ءتىلى – قازاق ءتىلىن تەز ۇيرەنىپ جاتىر. قالاداعى قازاقتاردىڭ اراسىندا وسى كۇنى وسىنداي ءبىر جاقسى ءۇردىس قالاپتاسا باستاعانىن مەن ماقتانىشپەن ايتا الامىن.

ناقتى سۇراققا كەلەيىك. پرالامەنت ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋىندا سەن قادالىپ وتىرعان «اق جول» پارتياسىنىڭ پيار-مەنەدجەرلەرى باسپاسوزبەن وتە تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەدى. سايلاۋدىڭ كورىگىن قىزدىردى. ەلىمىزدە اسا ۇلكەن ساياسي ناۋقان – ءماجىلىس سايلاۋى ءوتىپ جاتقانىن ەلدىڭ نازارىندا ۇستاپ وتىردى.  قازاق باسپاسوزىندەگى ىقپالدى جاڭا مەدياعا اينالعان «اباي.كز» پورتالىنان كورىنۋگە دە ولار بارىن سالىپ باقتى. ەلىمىزدەگى قانداي دا ءبىر ماسەلەگە نەمكەتتى قارامايتىن «اباي.كز»  دە اقجولدىقتاردىڭ  سايلاۋالدىنداعى ارەكەتتەرىن وقىرمانعا دەر كەزىندە جەتكىزىپ تۇردى. ال، وزگە پارتيالار، سونىڭ ىشىندە ءوزىڭ ايتىپ وتىرعان «رۋحانيات» پارتياسى دا بار، ءورىستىلدى ءباسپاسوزدى اينالشىقتاپ شىقپاي قويدى. سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە ءبىز پارتيالار تۋرالى اقپاراتتارعا ەمەس، پارتيالار بىزگە ءزارۋ بولۋى كەرەك. سونى ۇقپاي شالقالاعان پارتيالاردىڭ الديارلاپ الدىنا ءتۇسۋ – «اباي.كز» پورتالىنىڭ مىنەزىنە تۋرا كەلمەيدى. ونىڭ ۇستىنە «اقجولدىقتار» ساياسي ۇپاي ءۇشىن بولسادا وزدەرىن «الاشورداشىلاردىڭ مۇراگەرلەرى» اتادى، الاشتانۋشىلارمەن بىرنەشە دۇركىن كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، الاشتىڭ ساياسي ويلارىن بۇگىنگى ساياسي پىكىرتالاستاردىڭ اينالىمىنا سالىپ وتىردى. ولار الاش يدەياسىنىڭ قايتادان اتقا قونعانىن ءتۇسىندى، قازاق مۇددەسىمەن ەسەپتەسۋ كەرەكتىگىنە ءمان بەردى.  «اقجولدىقتاردىڭ» الاش يدەياسىنا دەن قويۋى  الداعى ۋاقىتتا ساياسي پارتيالاردىڭ اراسىنداعى باسەكەلەستىكتى قىزدىرىپ، جالعاسىن تابادى دەگەن ويدامىن. بۇل ءۇردىس ساياسي پارتيالاردى ءتۇپتىڭ تۇبىندە ۇلتقا قىزمەت ەتۋگە ماجبۇرلەيتىن بولادى. نەگە دەسەڭىز، قانشا جەردەن قولدان جاسالسادا ساياسي پارتيالار ەلدىڭ ساياسي مۇرات تىلەگىمەن ساناسىپ ءومىر سۇرەدى. بولماسا، ءوزىن ءوزى تارقاتىپ، جويىپ تىنادى. ال، شاحانوۆقا كەلسەك، مۇحتار اعامىزدىڭ «اباي.كز» پورتالىنا ەش رەنىشى جوق شىعار. اعانىڭ بارلىق مالىمدەمەلەرى، سۇحباتتارى، ويلارى ءبىزدىڭ پورتالدا تۇراقتى جاريالانىپ كەلەدى.

2) ءبىز زىكىرشىلەردى جاقتاعان جوقپىز. جالپى ءبىز ەشكىمدى جاقتامايمىز دا، بوقتامايمىز دا. ونلاين-كونفەرەنسيانىڭ باس جاعىندا ايتقانمىن، ءبىز «از عانا توپتىڭ اۋزىنداعى سوزىنە، كوكەيىندەگى پيعىلىنا اباي اتىن ارالاستىرىپ ارۋاق كۇڭىرەنتۋگە قاسىق قانىمىزبەن قارسىمىز». (دوكترينامىزدى قاراڭىز:http://abai.kz/node/63 ).  قىسقاسى، كىم «اباي.كزدەن» كورىنگىسى كەلەدى، سول ءسوز الادى، وعان قارسى پىكىر بار ما، ول دا جارىق كورەدى. زىكىرشى-سوپىلاردىڭ پورتالىمىزدا ءجيى شىعاتىنى راس، ءبىراق سوعان بولا ءبىزدى سوپىلاردىڭ سويىلىن سوعادى ەكەن دەسەڭ ءوزىڭ ءبىل. مەن ولاردىڭ ءقايسىبىرىن تانيمىن، قۇرمەتتەيمىن، سىيلاسامىن. ال، بەكبولات الدىمەن قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن مارقاسقا ۇلى. بىرەۋلەر جامانداپ، اياعىنا ورالعانىمەن بەكبولاتتىڭ باعاسى كەمىپ قالمايدى. ونىڭ ۇستىنە مەن بىلەتىن بەكبولات تىلەۋحان - ورەسى كەڭ، وكشەسى بيىك ازامات. وكپەگە دە، وزگەگە دە قياتىن بەكبولات ەمەس ول. «اباي.كز» پورتالىنىڭ پىكىرلەر الاڭىندا  ءورلى قىرلى  سوزدەر ايتىلىپ قالىپ جاتادى، ول پىكىرلەردىڭ بىزدىكى ەمەس ەكەندىگىن، «نامىس.كز» سايتىنا ەگەلىك ەتىپ جۇرگەن بەكەڭ بەك ءتۇسىنىپ قالعان شىعار. ويتكەنى، «نامىس.كز» سايتى دا ءقازىر پىكىرلەردى بوساتىپ قويا بەرىپتى.

3)«ناقتى دالەلمەن جازعان سىندارىن ءوشىرىپ تاستايسىزدار...» دەگەن سوزىڭە ناقتى مىسال كەلتىر، سول كەزدە مەن دە ناقتى جاۋاپ بەرەتىن بولامىن.نەگە دەسەڭىز، ءبىز دەرەكتى پىكىردى ەڭ كەرەكتى پىكىر دەپ بىلەمىز. وقىرمانىمىز جۋرناليستەر قول جەتكىزە الماي وتىرعان اقپاراتتى يگەرىپ جاريا ەتىپ جاتسا، ءبىز ونى قالاي ءوشىرىپ تاستايمىز؟ مۇمكىن ەمەس. ينشاللا، ءتۇبى عايبات سوزدەن بويىن اۋلاق سالاتىن، جازۋ مادەنيەتىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن وقىرمان قازاق سايتتارىندا قالىپتاسادى. سوعان سەنەمىن.