جاقىندا «ازاتتىقتىڭ» ورىس بولىمىندە «اشىق ديالوگ» (پولشا) ۇيىمى بەلسەندىلەرىنىڭ «پريتەسنەنيە اكتيۆيستوۆ ۆ كازاحستانە»، «قازاقستانداعى ازاماتتىق بەلسەندىلەرگە قىسىم» اتتى ۆيدەو جارىق كوردى. (http://rus.azattyq.org/image/video/kazakhstan_open_dialogue_civil_society_report/27141574.html). وندا بايانداما اۆتورلارىنىڭ ءبىرى كاتەرينا ساۆچەنكو قازاقستانداعى تاۋەلسىز، وپپازيسيالىق جانە باق-تاردىڭ بيلىك تاراپىنان قىسىمعا ۇشىراۋى جانە مۇنىڭ اياعى قىلمىستىق ءىس قوزعاۋعا دەيىن اپارىپ سوقتىراتىندىعى تۋرالى ايتقان. ايتپاقشى، ايتقىشبەك قىزىمىز كاتەرينانىڭ ءوزى بولسا، ۋكراينا استاناسى كييەۆ قالاسىندا تۇرادى ەكەن. ال پراگا ستۋدياسىنا ارنايى سۇحباتتى پولشالىق جۋرناليست كازيس توگۋزبايەۆ جۇرگىزگەن.
سۇحبات الىپ وتىرعان جۋرناليست كازيس توگۋزبايەۆ شەت مەملەكەتتە جۇرگەن بەلسەندى اراسىنداعى سۇحبات اۋانى قازاقستانداعى ازاماتتىق قوزعالىستاردان وزگە وپپازياسيالىق ب ا ق پەن پارتيالاردىڭ جاعدايىنا اۋىسقان. جۋرناليست قويعان العاشقى سۇراقتىڭ وزىندە-اق، قازاقستانداعى داۋ مەن جانجالدىڭ ورتاسىنان تابىلاتىن بەيرەسمي «العا» پارتياسى مەن باياعىدا تۇقىمى تۇزداي قۇرىعان «دۆك» تۋرالى ءسوز قوزعالعان.
ال العانىڭ ارنايى وكىلى كاتەرينا حانىم بولسا، ەش مۇدىرمەستەن 2005 جىلعى قدت (قازاقستاندىقتاردىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى) قوزعالىسىنىڭ بەلسەندىلەرى مەن ەش جەردە تىركەلمەگەن «العانى» مىسال ەتە وتىرىپ، قازاقستانداعى ازاماتتىق قوزعالىستاردىڭ جاعدايى تۋرالى بايانداعان. ينتەرۆيۋەردىڭ ايتۋىنشا، ق ر ادىلەت مينيسترلىگى ءارقاشان ازاماتتىق قوزعالىستاردى، پارتيالار مەن وپپازيسيالىق باق-تى تىركەۋدەن قاشىپ، ءتىپتى ساياسي قۋدالاۋعا دەيىن اپارادى ەكەن.
سونىمەن قاتار، جۋرناليست كازيس توگۋزبايەۆ مىرزانىڭ اتالمىش قىسىمدارعا قاتىستى ناقتى فاكتىلەردى اتاپ بەرە الاسىز با دەگەن سۇراعىنا ينتەرۆيۋەر كاتەرينا ساۆيچيەۆا حانىم «جاڭاوزەن وقىعاسى»، «وستاۆيت نارودۋ جيلە»، «انتيگەپتيل» سەكىلدى ازاماتتىق قوزعالىستاردى اتاپ وتكەن. كاتەرينا حانىمنىڭ ايتۋىنشا، بۇل قوزعالىس جەتەكشىلەرى مەن بەلسەندىلەرىنە ءتۇرلى ساياسي ادىستەر قولدانىلعان. بىرەۋلەرىن اشىقتان-اشىق اباقتىعا جاپسا، ەندى بىرەۋلەرىن ساياسي قۋدالاۋعا ۇشىراتقان-مىس. سۇحبات بارىسىندا شاڭىراق وقيعاسىنىڭ باتىرى – ارون اتابەك پەن العانىڭ جەتەكشىسى ۆ.كوزلوۆ تۋرالى دا ءسوز قوزعالعان.
ەندى، مىنا ەكى وقيعاعا قاتىستى تالداۋ جاساپ كورەيىكشى. بىرىنشەدەن، قازاقستانداعى ءسوز بوستاندىعى، ازاماتتىق قوزعالىستاردىڭ بوستاندىعى تۋرالى ايتا كەتەيىك. 2015 جىلدىڭ 1-قاڭتارىنداعى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستان ءسوز بوستاندىعى جونىنەن 161-ورىنعا تابان تىرەگەن. مۇنداي رەيتينگتى «رەپورتەرى بەز گرانيس» قۇقىققورعاۋ ۇيىمى جاساعان (http://demos.kz/kaz/index.php؟news=188). ياعني، ءبىزدىڭ ەلدەگى دەموكراتيانىڭ كورىنىسى جۇڭگو، كورەي، رەسەي سەكىلدى مەملەكەتتەرمەن سالىستىرعاندا كوشى ىلگەرى ەكەنىن تۇسىنۋگە بولادى. مۇمكىن، سۇحباتتا ايتىلعانداي قازاقستانداعى بيلىك نەمەسە رەسمي ورگان تاراپىنان وپپازيسيالىق توپتاردى تۇنشىقتىرۋ پروسەسستەرى جۇرگىزىلىپ جاتقان بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، ءبىزدىڭ قوعام تولىق دەموكراتيالىق پرينسىپتەرگە دايىن با دەگەن سۇراق تۋىندايتىنى زاڭدىلىق.
ال ەش جەردە تىركەلمەگەن العا پارتياسىنا كەلەر بولساق، «مەن ورىس ادامىمىن! قازاق جەرى مەنىڭ جەرىم!» (https://www.youtube.com/watch؟v=SPX4-U0HzuQ) دەپ ۇران سالىپ جۇرگەن كوزلوۆتىڭ جەتەكشىلىگىندەگى پارتيانى قازاقستانداعى رەسمي ورگاندار «ەكستريميستىك» دەپ تانۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان بولاتىن.
نۇرزات توعجان
