قازاقستاندا ادام ساۋداسى ءورشىپ تۇر. ءتىپتى، ىشكى ادام ساۋداسى ماسەلەسىندە قازاقستان ۇكىمەتى ەڭ قاراپايىم تالاپتاردى ورىنداۋعا قۇلىق تانىتىپ وتىرعان جوق.  ءدال وسىنداي مالىمەت اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى دۇنيەجۇزىندەگى ادام ساۋداسى تۋرالى ەسەبىندە كەلتىرگەن. بۇل تۋرالى «قامشى» پورتالى «ازاتتىقق»ا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى الەم ەلدەرىندەگى ادام ساۋداسى، ەرلەر مەن بالالاردىڭ ەڭبەك ماجبۇرلىگىنە جانە ايەلدەردىڭ جىنىستىق قاناۋعا ءتۇسۋ جونىندەگى ەسەبىن  جىل سايىن جاريالاپ وتىرادى. ال بيىلعى جىلدىڭ جارتى توقسانى مەن وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا - قازاقستان جىنىستىق قۇلدىق پەن ءماجبۇرلى ەڭبەككە جەگىلگەن بالالاردىڭ تۇراقتايتىن ترانزيتتىك ايماعىنا اينالعان دەلىنگەن.

باياندامادا كورسەتىلگەندەي،  مۇنداي قاناۋلارعا استانا، الماتى، اتىراۋ جانە اقتاۋ قالالارىنداعى ەڭبەك ميگرانتتارى تاپ بولادى ەكەن.

"قىتايلىقتار، قازاقستاندىقتار مەن ورتا ازيالىق باسقا دا ازاماتتار، اسىرەسە وزبەكستان ازاماتتارى ءۇي شارۋاسىندا، قۇرىلىس پەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا كۇشتەپ جۇمىسقا سالىنادى.  كەيبىر بالالار قايىر سۇراۋعا ءماجبۇر بولىپ، كەيبىرى ءتىپتى قىلمىستىق ارەكەتتەر مەن پورنوگرافيالىق قىزمەتكە دە سالىنۋعا ماجبۇرلەنەدى" دەلىنگەن مەملەكەتتىك دەپارتامەنت بايانداماسىندا.

"قازاقستان ۇكىمەتى ادام ساۋداسىن جويۋداعى ەڭ قاراپايىم تالاپتاردى تولىق ورىنداماي وتىر"،- دەيدى اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى.

«باياندامادا 188 مەملەكەتتەگى ادام ساۋداسىنىڭ جايى باياندالعان. بيىلعى ەسەپتە وزبەكستاننىڭ كورسەتكىشى ءسال جاقسارىپ  ەڭ تومەنگى «Tier 3» رەيتينگىسىنەن جوعارىلاپ، «Tier 2 Watch List» تىزىمىنە كوتەرىلگەن»،-دەيدى Human Rights Watch حالىقارالىق ادام قۇقىعىن قورعاۋ ءۇيىمى ماماندارى. ال ادامداردى ەركىنەن تىس جۇمىسقا جەگۋ، قۇلدىققا سالۋ جانە جىنىستىق ساۋداعا سالۋعا قارسى كۇرەس دەڭگەيىن باعامدايتىن بۇل ەسەپ بويىنشا، الەمدە 27 ميلليون ەر مەن ايەل جانە بالا ادام ساۋداسىنىڭ قۇربانى بولىپ وتىر. بۇل تۋرالى اقش مەمحاتشىسى  حيرالي كلينتون مالىمدەگەن.

ادام ساۋداسىنا قارسى كۇرەسۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، الەمدە جىلىنا 4 ميلليونعا تارتا ادام قۇل ساتۋشىلاردىڭ قولىنا ءتۇسىپ، قىلمىستىق توپتار 32 ميلليارد دوللارعا دەيىن پايدا تابادى-مىس. ال قازاقستان ءوز كەزەگىندە ادام ساۋداسىمەن كۇرەسۋگە اسا قۇلىق تانىتىپ وتىرعان جوق كورىنەدى.

ال ق ر باس پروكۋرورى اسحات داۋىلبايەۆ بيىلعى ەسەبى بويىنشا،  2014 جىلى ەلدەگى قىلمىستىق احۋالدىڭ ءبىرشاما جاقسارا تۇسكەنىن مالىمدەگەن بولاتىن. ايتۋىنشا، قىلمىستىلىق 5،2 پايىزعا، ياعني، 359 مىڭنان 341 مىڭعا دەيىن ازايعان. الايدا كامەلەتكە تولماعانداردى ساۋدالاۋ ازايماي تۇر. وتكەن جىلى بالالاردى ساتۋ بويىنشا تىركەلگەن فاكتىلەردىڭ ارتقانىن داۋىلبايەۆتىڭ ءوزى مويىنداعان. «اسىراپ الۋدىڭ 17 پايىزعا ازايۋىنىڭ اياسىندا كامەلەتتىك جاسقا تولماعانداردى ساتۋ بويىنشا تىركەلگەن فاكتىلەردىڭ سانى 2-دەن 25-كە دەيىن ارتىپ وتىر.

2014 جىلعى قازان ايىنداعى مالىمەتتەرى بويىنشا قازاقستاندا ادام ساۋداسىنداعى ءاربىر توعىزىنشى قىلمىستىق ءىس بالالاردى جەزوكشەلىككە تارتۋمەن جانە كامەلەتكە تولماعانداردى ساتۋمەن بايلانىستى. سونىڭ ىشىندە وتكەن جىلدىڭ 10 ايىندا بالا ساتۋدىڭ 17 فاكتىسى تىركەلگەن. «ەلىمىزدە نەگىزىنەن الەۋمەتتىك وسال توپ وكىلدەرى، مىسالعا، وبلىس ورتالىقتارىنا، ءىرى قالالارعا كۇنكورىس ءۇشىن اقشا تابۋ ماقساتىمەن كەلگەن ادامدار، تۇرمىسى ناشار وتباسىلاردان شىققان جاسوسپىرىمدەر، تۇرعىلىقتى مەكەن-جايلارى جوق جاندار ادام ساۋداسىنىڭ قۇربانىنا اينالىپ جاتادى»، –دەلىنگەن باس  پروكۋروردىڭ بايانداماسىندا. قازاقستاننىڭ ادام ساۋداسى جونىنەن الەمدىك رەيتينگتە تومەن ناتيجە كورسەتۋىنە كەي جاعدايلاردا ارسىز شەنەۋنىكتەردىڭ دە بەينەسى ەلەس بەرەتىن سياقتى. مىسالى، وقو-داعى بالا ساتۋشى دارىگەرلەردىڭ قىلمىسى. بۇل تۋرالى قازاقستاندىق ب ا ق از جازباعان بولاتىن. تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بالا ساتۋ قىلمىسى الەمنىڭ تۇكپىر قيىرىنان قىلاۋ بەرىپ جاتادى.  مىسالى، وتكەن جىلى يسپانيادا جارتى عاسىر بويى بالا ساتۋمەن اينالىسقان ءىرى قىلمىستىق توپ انىقتالعان. ونىڭ قۇرامىندا كاتوليكتىك اۋرۋحانانىڭ دارىگەرلەرى، مەدبيكەلەرى، شىركەۋ قىزمەتكەرلەرى مەن شەنەۋنىكتەر بولعان. ولار ەلۋ جىل ىشىندە 300 مىڭعا جۋىق ءسابيدى ساتقان. قىلمىسكەرلەر بالالاردىڭ انالارىنا سابيلەرىنىڭ قايتىس بولعانىن ايتىپ، ال قولدان جاسالعان قۇجاتتارى ارقىلى باسقا اتا-انالارعا ساتىپ وتىرعان. مۇنداي جاعداي قازاقستاندا دا بىرنەشە مارتە قايتالانعان بولاتىن. مىسالى، وقو-داعى №1 پەريناتالدىق ورتالىقتىڭ دارىگەرلەرى 2 جىل بويى جاڭا تۋعان نارەستەلەردى ساتىپ كەلگەندىگى جاقىندا انىقتالعان. تەرگەۋ بارىسىندا انىقتالعانداي ءبولىم مەڭگەرۋشىسى مەن دارىگەر-نەانوتولوگ بىرلەسىپ، ەكى جىل كولەمىندە جاڭا تۋىلعان سابيلەردى ساۋداعا سالىپ كەلىپتى. ولار بالا سۇيە الماعان وتباسىلاردى تاۋىپ، قوماقتى اقشاعا ساتىپ وتىرعان. بۇل ءبىرىنشى جاعداي ەمەس. بالا ساتۋمەن اينالىسقان دارىگەرلەر جامبىل وبلىسىندا دا بار بولىپ شىققان. جامبىل وبلىسىنداعى جەكەمەنشىك پەرزەنتحانانىڭ باس دارىگەرى نارەستە ساۋدالاۋمەن اينالىسقاندىعى تۋرالى ب ا ق سان مارتە جازعانى دا بەلگىلى.
63 جاستاعى پەرزەنتحانا باسشىسى 5 بالانى ساتىپ جىبەرگەن.

وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعانداي ۇكىمەتتىڭ ءوزى باستاپ بالا ساتۋدى جويۋعا قۇلىق تانىتىپ وتىرماعان سوڭ وزگەلەر ءقايتسىن؟  مەملەكەتتىڭ ءوزى ءوز بالالارىن ساۋداعا سالىپ جاتقاندا ەرتەدەگى بابالاردىڭ «بالالى ءۇي بازار» دەگەن ماتەلى ەسكە تۇسەدى ەكەن. وكىنىشكە وراي، ءقازىر سول قاراكوز بۇلدىرشىندەرىمىزدىڭ بازارداعى تاۋاردان ايىرماشىلىعى جوق.  بالا ساتقاندار - قۇرىقتالار. ال شەتەل اسىپ كەتكەن بالا- كەتتى عوي. ولار ەندى ءقايتىپ كەلمەيدى دە. تەك ءبىر اقيقاتى – ولار قازاقستاندى ساتىپ كەتكەن جوق. قازاقستان ولاردى ساتىپ جىبەردى!

نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى

«قامشى» سىلتەيدىى