بيلىك بيشىكتەرىمەن حالىقتىڭ اراسىنداعا ديالوگ – كەز كەلگەن مەملەكەتتەگى ساياسي-الەۋمەتتىك احۋالدارعا بايلانىستى وزگەرىپ وتىراتىنى بەلگىلى. كوبىنە بيلىكتىڭ دالىزىندەگى «فيگۋرالار» سايلاۋ كەزىندە حالىقپەن ەتەنە جاقىنداسىپ كەتەتىنى دە، كەيىن حالىق بيلىگى بەلگىلى ءبىر تۇلعالاردىڭ اۆتوريتارلى جۇيەسىنىڭ ەزگىسىنە ءتۇسىپ كەتەتىنى دە قالىپتى جاعدايعا اينالعان. مۇنداي جاعداي اسىرەسە باسقارۋشى بيلىك تىزگىنىن ءبىر ساياساتكەردىڭ ەمەۋرىنىنە بىرنەشە رەت قاتارىنان تاپسىرىپ بەرگەندە ءجيى كەزدەسەدى. مەملەكەتتى باسقارۋ ءۇشىن قاتارىنان سايلاۋعا ءتۇسىپ، اقىرىندا سايلاۋسىز رەفەرەندۋم وتكىزىپ قايتا تاققا وتىرعىزۋ ورتالىق ازيادا قالىپقا اينالعان. سوندىقتان دا بولار، باسقارۋشى بيلىك – اۆتورەتارلى بيلىكتىڭ اۋانىنا اۋىپ كەتەتىنى.
مۇنى – بيلىكقۇمارلىق ىندەتى دەپ اتاۋعا ابدەن بولاتىن سەكىلدى. بيلىك ماگياسى – ساياسي جۇيە جانە ساياسي رەجيم تۇرپاتىندا ورتا ازيالىق مەملەكەتتەردىڭ ۇقساستىعى مەن جەكەلەگەن ايىرماشىلىعى ايتارلىقتاي. قازىرگى «ترانسفورماسيا»، «ترانزيت»، «وتپەلى كەزەڭ» ساياسي قۇرىلىمىنىڭ جاڭارۋىنا الىپ كەلۋ ىقتيمالدىعى جوعارى ما، الدە مۇمكىندىگى جوق پا بۇل ساياسي جۇيە قۇرىلىمىنداعى باستى ماسەلە. تاققۇمارلىق، بيلىكتەگى ۇزاق جىلدار قازاقستان ءۇشىن ساياسي جۇيە قۇرىلىمى مەن ساياسي رەجيمنىڭ قاينارىنا اينالىپ كەتكەندەي جانە وسى جولدا قازاقستاننىڭ ورتا ازياداعى وزگە اۆتوريتارلى مەملەكەتتەردەن كوشى ىلگەرى تۇر. كەيبىر ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى اۆتوريتارلىق رەجيم 90 ج. ورتاسىنا قاراعانا كۇشەيىپ كەلە جاتىر. جەكە بيلىكتى ورناتۋ -ساياسي باسەكەلەستىكتى جويۋمەن جالعاسىن تاباتىنى ءسوزسىز. ەندەشە قازاقستاندا بۇل جاساندى ساياسي باسەكلەستىكتى قامتاماسىز ەتۋمەن بايقالادى. ساياسي ساحاناداعى شىنايى ساياسي باسەكەلەستىكتىڭ بولماۋى ساياسي ومىرگە دەگەن قىزىعۋشىلىق تۋدىرمايدى. ال باسقارۋشى ءوزىنىڭ تاعىن، جىلى ورنىن ەشكىممەن بولىسكىسى كەلمەيدى. ءبىز بىلەتىن بيلىك- وسى مىنە! ال مەملەكەتتى ءىش پىستىرارلىق ۇزاق جىلدار بويى باسقىرۋدى ادەتكە اينالدىرىپ، بيلىكقۇمارلىق دەرتىنە شالدىققان، تىزگىنشى الەم ساياساتكەرلەرىنىڭ سەگىزدىگى تومەندەگىدەي بولعان.
- نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش ءارى ماڭگى پرەزيدەنتى.
مانسابى: 1990 ج قازاق سسر پرەزيدەنتى، 1991 ج تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى، 1995 ج رەفەرەندۋم ارقىلى پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىلىگىن سوزعان، 1999 جىلى قايتا پرەزيدەنت بولىپ سايلاندى، 2005 جىلى تاعى ءبىر رەت پرەزيدەنت بولىپ سايلانعان، 2011 جىلى قازاقستان حالقى 5 ميلليون 16 مىڭ قول جيناپ، نازاربايەۆتى قايتا پرەزيدەنت ەتىپ تاڭدايدى، 2015 جىلى ول قايتادان قازاقستان پرەزيدەتتىگىنە تاعايىندالادى. بۇل وسىمەن نازاربايەۆتىڭ 7-رەت پرەزيدەنت بولىپ سايلانۋى ەدى. ءقازىر ونىڭ جاسى 75ء-تى القىمداعان. 25 جىل بويى باسقىرۋشى.
جەتىستىگى: 6 مارتە نوبەل سىيلىعىنا ۇسنىلعانىمەن ساتسىزدىك سەرىك بولعان. مۇنان وزگە جۇزدەگەن حالىقارالىق وردەن- ماراپاتتاردىڭ يەسى.
2. يسلام كاريموۆ، وزبەكستاننىڭ ءبىرىنشى جانە قازىرگى پرەزيدەنتى.
مانسابى: وزبەكستان 1991 جىلى كسرو-دان ءبولىنىپ شىققاننان بەرگى ءۇزىلىسسىز باسقارىپ كەلگەن پرەزيدەت. ورتا ازياداعى كارى قاسقىرلاردىڭ ءبىرى. 1990،1995،2002،2007
2015 جىلدارداعى حالىق تاڭداۋىنىڭ 90 پايىزىنا يە بولعان يسلام اكا ءقازىر دە وزبەكستان تاعىن ەشكىمگە بەرەر ەمەس.24 جىل بويى باسقارۋشى.
3. ەمومولي راحمون، تاجىكستاننىڭ پرەزيدەنتى
مانسابى: ەمومولي راحمون 1994 جىلدان بەرى تاجىكستان پرەزيدەنتى تاعىندا وتىرعان ساياساتكەر. 21 جىل بويى باسقارۋشى.
جەتىستىگى: تاجىكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق باتىرى.
4. لۋكاشەنكو الەكستاندر، بەلورۋسيانىڭ ءبىرىنشى پرەزيدەنتى.
مانسابى: 1994 جىلى 20 ماۋسىمنان باستاپ بەلورۋسيانىڭ پرەزيدەنتى. پوست-كەڭەستىك مەملەكەتتەر اراسىنداعى ناعىز اۆتوريتار. قاتارىنان 4 مارتە پرەزيدەنت بولىپ سايلانعان.
جەتەستىگى: بىرنەشە شەتەلدىك ماراپاتتارعا يە بولعان. 21 جىل بويى باسقارۋشى.
سانكسيا: الەكساندر لۋكاشەنكوعا ەۋروپالىق وداق پەن اقش جانە پولشا مەملەكەتتەرى ءوز تەرريتوريالارىنا كىرۋگە قارسى سانكسيا سالعان.
قىزىقتى فاكتى: الەكساندر لۋكاشەنكو حوككەي ويناعاندى جاقسى كورەدى. ۇلتتىق قۇرامادا ءوزى دە ويناپ تۇرادى (جاتتىعۋ بارىسىندا).
5. انگەلا مەركەل، گفر قازىرگى كانسلەرى.
مانسابى: 3 رەت فەدەرالدى كانسلەر. 2005 جىلى گەرمانيانىڭ تۇڭعىش ايەل كانسلەرى بولعان. 2007 جىلى ەو ءتورايىمى بولدى. 10 جىل بويى باسقىرۋشى.
جەتەستىگى: ۇلى كارل سىيلىعىنان وزگە 15 مەملەكەتتىڭ وردلەنىمەن ماراپاتتالعان.
قىزىقتى فاكتىلەر: نەمىس تىلىنەن وزگە اعىلشىن جانە ورىس تىلدەرىندە ەركىن سويلەي الادى. فۋتبولعا اۋەستىگى بار جانە كەيدە ساۋدا جاساپ، كوكونىستەردى ءوزى ساتىپ الادى.
گفر-دىڭ قازىرگى كانسلەرى انگەلا مەركەل 2017 جىلى ءتورتىنشى رەت كانسلەرلىككە سايلاۋعا قاتىسۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى، دەپ حابارلايدى ريا نوۆوستي.
باسىلىمنىڭ حابارلاۋىنشا، مەركەل وسىعان دەيىن حريستيان-دەموكراتيالىق وداعىنىڭ باس حاتشىسى پەتەر تاۋبەرمەن جانە پارتيانىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى كلاۋس شيۋلەرمەن سايلاۋعا دايىندىق بارىسىن تالقىلاعان.
مالىمەت بويىنشا، مەركەل ءوزىنىڭ رەسمي شەشىمىن 2016 جىلدىڭ باسىندا جاريالاماق. ول 2005 جىلى العاش رەت كانسلەر اتانعان بولاتىن.
6. پۋتين ۆلاديمير، رەسەي فەدەراسياسىنىڭ 2ء-شى جانە 4ء-شى پرەزيدەنتى.
كارەراسى: پۋتين - ءدال قازىرگى تاڭداعى الەم نازارىن تىگىپ وتىرعان اۆتوريتار پرەزيدەنتتىڭ ءبىرى. رەسەيدىڭ 2ء-شى جانە 4ء-شى پرەزيدەنتى بولعان، 5ء-شى جانە 9-شى پرەمەر-مينيسترى بولدى. 11 جىل بويى پرەزيدەنت.
7. حۋسسەين باراك وباما، اقش-تىڭ 44 - پرەزيدەنتى.
پرەزيدەنتتىك مانسابى: 2 رەت. 2008 جانە 2012 جىلى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتىپ، اقش-تىڭ تۇعىش قارا ءناسىلدى پرەزيدەنتى اتانعان. 7 جىل بويى ەل باسقىرىپ كەلدى.
جەتىستىگى: نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (2009 ج).
8. ديەۆيد كەمەرون، ۇلىبريتانيانىڭ پرەمەر-مينيسترى.
مانسابى: 2010-جىلى ۇلىبريتانيانىڭ ەڭ جاس پرەمەرى اتانادى. ال 2015 جىلى ول پرەمەر-مينيسترى لاۋازىمىنا قايتا سايلانعان. وپپوزيسيا وكىلى. تەننيستى جانى سۇيەدى، جۇمىسقا ۆەلوسيپەدپەن كەلەدى. 5 جىل بويى ەل باسقىرۋشى.
نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى
