تاياۋدا ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ شەتپە اۋىلىندا اۋدانارالىق اۋرۋحانانىڭ جاڭا عيماراتى پايدالانۋعا بەرىلدى. ەندى جىل سوڭىنا دەيىن 100 ورىندىق جاڭاوزەن پەرزەنتحاناسىنىڭ، بەينەۋ اۋدانىنىڭ اقجىگىت جانە مۇنايلى اۋدانىنىڭ ماڭعىستاۋ-5 اۋىلدارىنداعى دارىگەرلىك امبۋلاتوريالاردىڭ، ءتۇپقاراعان ورتالىق اۋداندىق اۋرۋحاناسى بالالار جانە ينفەكسيالىق ءبولىمىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالادى. وبلىستىق ونكولوگيالىق ديسپانسەرىنىڭ تيپتىك عيماراتى، بەينەۋ اۋدانىنىڭ بەينەۋ اۋىلىندا 40 توسەك-ورىندىق پەرزەنتحانا جانە 30 توسەك-ورىندىق تۋبەركۋلەز اۋرۋحاناسى سالىنۋدا. ەكى ءىرى مەديسينالىق كەشەنىنىڭ – وبلىستىق اۋرۋحانانىڭ «گ» بلوگىنىڭ (كارديوحيرۋرگيا بولىگى) جانە 150 توسەك-ورىندىق انا مەن بالانى قورعاۋدىڭ وڭىرلىك ورتالىعىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى.

ماڭعىستاۋدىڭ تابيعاتى قىتىمىر كەلەدى. اۋا رايى قاتال كونتينەتتىك، وتە قۇرعاق. تۇراقتى وزەن تارماعى جوق. جەر كولەمىنىڭ كوپ بولىگىن (كەيبىر قوڭىر توپىراقتى جەرلەرىندە بۇتالى وسىمدىكتەر وسەدى) جۋساندى، تۇزدى ءشول دالا الىپ جاتىر. سوندىقتان جەرگىلىكتى قازاقتار ىلگەرىدە نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان. اسىرەسە، شولگە ءتوزىمدى ويسىل قارا بالاسى كوپ ءوسىرىلدى.

وتكەن عاسىردىڭ 60-ىنشى جىلدارىنان باستاپ جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ءداستۇرى كۇرت وزگەردى. وسىدان ءدال 50 جىل بۇرىن جەتىباي كەنتىنەن العاش مۇناي فونتانى اتقىلاپ، حالىقتىڭ قارا التىنعا قارىق بولعانى بار. سودان بەرى تۇبەكتە تالاي قالالار بوي كوتەرىپ، ەلدىمەكەندەر پايدا بولدى. ەڭ العاش بولىپ 1963 جىلى اقتاۋ قالاسىنىڭ ىرگەتاسى قالاندى. بۇل – كاسپيي تەڭىزىنىڭ ءدال ىرگەسىنە سالىنعان قازاقستانداعى جالعىز قالا، ەلىمىزدىڭ تەڭىز استاناسى.

جەتىباي كەنتىنەن سوڭ، جاڭاوزەن جەرىنەن دە مۇناي تابىلىپ، 1968 جىلى جاڭاوزەن قالاسى قۇرىلدى. بۇگىندە بۇل — مۇنايشىلار قالاسى. بۇل ەكى قالادان وزگە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىمىندا 5 اۋدان (بەينەۋ، قاراقيا، ماڭعىستاۋ، مۇنايلى، ءتۇپقاراعان اۋداندارى) بار.

حالىقتىڭ ءوسىپ-ونۋى:

ماڭعىستاۋدا حالىق سانى بۇلايشا تەز كوبەيۋىنىڭ ەكى سەبەبى بار. بىرىنشىدەن، تابيعي ءوسىم دە جامان ەمەس. ال ەكىنشىدەن، كورشىلەس رەسپۋبليكالاردان قانداستار اعىلىپ كوشىپ كەلىپ جاتىر. بۇل ءوڭىر وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى مەن الماتى وبلىسىنان كەيىن ورالمانداردى قابىلداۋ جاعىنان ءۇشىنشى ورىندا تۇر. وبلىستا وسىلايشا حالىق سانىنىڭ كۇرت وسۋىنە بايلانىستى 2007 جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا مۇنايلى اۋدانى قۇرىلدى. وتە قىسقا مەرزىمدە مۇنداعى حالىق سانى 47 مىڭنان 100 مىڭعا ءبىر-اق ءوستى. حالىق سانىنىڭ ءوسۋ قارقىنىمەن قاتار اۋدان دامۋىنا قۇيىلعان ينۆەستيسيا دا وسۋدە. اۋدان قۇرىلعان 2007 جىلى ونى دامىتۋعا بارلىق قارجى كوزدەرى ەسەبىنەن 5،7 ميلليارد تەڭگە باعىتتالدى. ءىس جۇزىندە وسى قاراجاتتىڭ بارلىعى اۋداندى ينجەنەرلىك-كوممۋنيكاسيالىق ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتۋگە جۇمسالدى. اعىمداعى جىلى مۇنايلىنى دامىتۋعا تاعى 8،3 ميلليارد تەڭگە كولەمىندەگى قاراجات باعىتتالىپ وتىر. بۇگىندە اۋداندا ساپالىق تۇرعىداعى جاڭا مىندەتتەر شەشىلۋدە، بۇلار – تيپتىك الەۋمەتتىك نىساندار مەن جولدار سالۋ، مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدار جەلىسىن كەڭەيتۋ. وتكەن جىلى اۋداننىڭ جاڭا ورتالىعى – باتىر اۋىلىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. سوڭعى ەكى جىلدا ونى دامىتۋعا 2 ميللياردتان استام تەڭگە جۇمسالدى.

رەسپۋبليكالىق «نۇرلى كوش» باعدارلاماسى بويىنشا باتىر اۋىلىنىڭ ەمىر شاعىن اۋدانىنان ورالماندارعا ارناپ وتكەن جىلى 2 پاتەرلىك 34 ءۇي سالىنىپ، پايداعا بەرىلگەن بولاتىن. ال تاياۋدا تاعى 50-گە تارتا ورالمان وتباسى باسپانالى بولدى. مۇندا تۇرىپ جاتقان مەكتەپ وقۋشىلارى ازىرگە كورشى اۋىلداعى مەكتەپتەرگە قاتىناپ وقىپ ءجۇر. ولار كوپ وتپەي بۇل قيىندىقتان دا شىقپاق.

بۇدان وزگە «اقتاۋ سيتي» قالاسى قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن ناقتى جۇزە-گە اسىرۋ ءىسى دە مىقتاپ قولعا الىندى. جوبانى ىسكە اسىرۋ «كاسپيي» الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراسياسىنا جۇكتەلگەن. العاشقى «اققۋ» شاعىن اۋدانىنىڭ العاشقى 6 ءۇيىنىڭ قۇرىلىسى باستالىپ تا كەتتى. تاياۋ ارادا شاعىن اۋداندا ەكى مەكتەپ (تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ زياتكەرلىك مەكتەبى مەن جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ)، سپورت كەشەنى، ءارقايسىسى 280 ورىندىق ءۇش بالاباقشا، بيزنەس-ورتالىعى مەن تۇرعىن جاي الابىنىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەۋىنە قاجەتتى نىساندار اجارلاندىرا تۇسپەك. قارجىلاندىرۋ ماسەلەلەرى نەگىزىنەن شەشىلگەن. سونىمەن بىرگە «اققۋ» ديەۆەلوپەرلىك كومپانياسى ينۆەستورلارمەن بىرگە ەكىنشى شاعىناۋداننىڭ جوباسىن دايىنداۋ ماسەلەسىنە كىرىسىپ كەتتى.

نۇرزات توعجان