سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە زاڭ جوبالاردى تالقىلاۋعا قاتىسۋ ءۇردىسى بەلسەندى سيپاتقا يە بولۋدا. ءقازىر قوعام تاراپىنان زاڭناما ساپاسىنا دا، مازمۇنىنا دا قىزىعۋشىلىق جىل سايىن ارتىپ كەلە جاتىر.

كەزىندە ب ا ق، ءدىن سالاسىنداعى زاڭنامالارىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلگەن دە قوعام تاراپىنان قىزۋ تالقىلاۋ بولدى، ياعني بۇگىندە زاڭ جوبا حالىق سۇزگىسىنەن وتپەي قابىلدانبايدى دەگەن ءسوز. بۇل قوعام ءۇشىن دە، مەملەكەت ءۇشىن دە جاقسى ءۇردىس، سەبەبى، ازاماتتاردىڭ تاراپىنان ساياسي بەلسەندىلىك ارتىپ، قوعامدىق باقىلاۋ كۇشەيە ءتۇسىپ، دەموكراتيالىق پروسەدۋرالاردىڭ كەڭ تاراۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

مىسالى، فينليانديا مەملەكەتىندە «OpenMinistry» كراۋدسورسينگتىك پلاتفورماسىندا پارلامەنتتە تالقىلاۋعا تۇسكەن زاڭ جوبالارىنا داۋىس بەرۋ پروسەدۋراسى بەكىتىلگەن، ياعني حالىق زاڭ جوبانى تالقىلاۋعا قاتىسادى. 

بۇگىندە ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىندا «بەيبىت جيىندار وتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى قىزۋ تالقىلانۋدا. قابىلداناتىن زاڭ دەموكراتيالىق سەرپىلىستىڭ ايقىن كورىنىسى دەپ تانىعان ءجون. قازاقستانداعى ميتينگىلەر تۋرالى زاڭ 1995 جىلى قابىلدانعان بولاتىن، سول سەبەپتى بۇگىندە ساياسي پروسەستىڭ قارقىندىلىعى مەن بەلسەندىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن ءبىرقاتار زاڭدار قايتا قارالۋدا. زاڭ جوبا ايماقتاردا دا، ونلاين ساراپشىلار فورۋمدارىندا دا، حالىقارالىق ۇيىم وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن دە ەلشىلىكتەر تاراپىنان دا تالقىلاۋدان ءوتتى، ياعني تالقىلاۋ، پىكىرالماسۋ دەڭگەيى جوعارى بولدى.

بۇل زاڭناما ماجىلىستە تالقىلانىپ، ەندى كەزەكتە سەناتتا قاراستىرىلۋدا. سەناتتىڭ باستاماسىمەن زاڭ جوباعا ءبىرقاتار تۇزەتۋلەردى ەنگىزۋ ۇسىنىپ وتىر.

بىرىنشىدەن، ەڭ الدىمەن، بەيبىت جينالىستارعا ۇيىمداستىرۋشىنىڭ قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز بەت-الپەتىن جاسىرماۋىن، ونىڭ ىشىندە ادامدى تانۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن كيىم زاتتارىن جانە (نەمەسە) وزگە دە قۇرالداردى پايدالانباۋىن تالاپ ەتۋ مىندەتىن تولىق الىپ تاستاۋ ۇسىنىلادى. بۇل شىن مانىندە، ەداۋىر ليبەرالدى نورما بولىپ ەسەپتەلەدى، سەبەبى، بۇنداي زاڭ نورماسى ەۋروپانىڭ ءبىرقاتار مەملەكەتتەرىندە ورىن العان، مىسالى، اۆستريا، يسپانيا، گەرمانيا، شۆەسيا، دانيادا بار.

ەكىنشىدەن، نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارىندا جانە وبلىس ورتالىقتارىندا پيكەتتەر، جينالىستار، ميتينگىلەر ءۇشىن ارنايى ورىندار سانى قالانىڭ ءاربىر اۋدانىنىڭ نەمەسە قالانىڭ ورتالىق بولىكتەرىندە كەمىندە ءۇش بولىكتى قۇراۋى ءتيىس دەپ بەلگىلەنسىن.

بۇل ازاماتتاردىڭ بەيبىت جينالىستار وتكىزۋگە كونستيتۋسيالىق قۇقىعىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە مەملەكەتتىك ورگاندار ەستۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. مىسالعا، استانادا ارنايى ورىندار سانى 12 – دەن كەم ەمەس، الماتىدا – 24 – تەن كەم ەمەس، شىمكەنتتە – 12-دەن كەم ەمەس، قاراعاندىدا-6-دان كەم ەمەس دەپ ۇسىنىلۋدا.

ۇشىنشىدەن، سەنات تاراپىنان ۇيىمداستىرۋشىلار مەن قاتىسۋشىلاردىڭ دەنساۋلىقتى قورعاۋعا باعىتتالعان جەكە قورعانۋ قۇرالدارىن پايدالانۋ قۇقىعى /مىسالى، مەديسينالىق ماسكالار/ سياقتى نورمانى ەنگىزۋ قاراستىرىلعان.

جالپى، اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى تاراپىنان زاڭ جوبانى تالقىلاۋعا قاتىستى جۇمىس كۇندەلىكتى جالعاسۋدا، بىرنەشە تالقىلاۋدان وتۋدە، بۇل قالىپتى جاعداي، زاڭ جوبانىڭ جەتىلۋىنە، ساپالى قابىلدانۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. زاڭ جوبانى تالقىلاۋدا بەيبىت جينالىستاردى وتكىزۋگە قاتىستى حالىقارالىق تاجىريبە، حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ، قازاقستاندىقتاردىڭ جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ پىكىرلەرى ەسكەرىلدى.

جولدىبالينا ا.س.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

پرەزيدەنتى جانىنداعى

قازاقستان ستراتەگيالىق

زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ

ءبولىم باسشىسى