قازاقستان مۇنايىنىڭ 80 پايىزعا جۋىعىن تاسىمالداۋشى كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمى قۇبىرى تەرمينالىنداعى اقاۋ ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن اۋىر سوققى بولۋى مۇمكىن. ماماندار وسىلاي دەپ دابىل قاعىپ جاتىر.

رەسمي دەرەككە ساي، 2022 جىلعى 22 ناۋرىزدا رەسەيدىڭ نوۆوروسسييسك قالاسىندا قاتتى داۋىل تۇرىپ، پورتتاعى تەڭىز تەرمينالدارىنىڭ ءبىرى ىستەن شىققان. بۇل مۇناي تاسىمالداۋ كولەمىن ەداۋىر ازايتۋعا اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن. قازاقستان وسى قۇبىر ارقىلى تاۋلىگىنە 1،2 ميلليون باررەل مۇناي تاسىمالدايدى. اقاۋدى جوندەۋگە 3 اپتادان 2 ايعا دەيىن ۋاقىت كەتۋى مۇمكىن ەكەنى ايتىلىپ جاتىر.

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى كقك-مەن تەڭىز تەرمينالىنىڭ جۇمىسىن قالپىنا كەلتىرۋ مەرزىمدەرى بويىنشا كونسۋلتاسيالار وتكىزىپ، بالامالى باعىتتار بويىنشا مۇنايدى ەكسپورتقا جونەلتۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرىپ جاتقانىن حابارلادى.

قارجىگەر عالىم قۇساينوۆ قۇبىر جۇمىسىنداعى كىدىرىس ەل ەكونوميكاسىنا وراسان سوققى بولاتىنىن ايتادى. ءبىر عانا مىسال، تەڭىزشيەۆرويل كومپانياسى وندىرەتىن مۇناي سىرتقا وسى قۇبىر ارقىلى شىعارىلادى. ال كومپانيا مەملەكەت تابىسىنىڭ 20 پايىزىن قامتاماسىز ەتىپ تۇر. بۇدان بولەك قۇبىر ارقىلى Exxon Mobil، Eni Shell كومپانيالارى وندىرەتىن مۇناي دا تاسىمالدانادى.

ساراپشى تەڭىز تەرمينالى ىستەن شىقتى دەگەن نۇسقا تەك سىلتاۋ، ماسەلەنىڭ ساياسي استارى بار دەگەندى مەڭزەپ تۇر. مۇنداي ويدى باسقا دا ساراپشىلار ايتىپ جاتىر.

قارجى مامانى ايبار ولجايەۆ نوۆوروسسييسك پورتىنداعى تانكەرلەرگە مۇناي قۇياتىن قۇرىلعىلاردىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرى ىستەن شىعا باستاۋى تابيعي اپاتتان كورى ساياسي ويىنعا كوبىرەك ۇقسايدى دەگەن پىكىردە.

– وڭتۇستىك وزەرەيەۆكاداعى "كتك-ر" تەرمينالىن كتك-نىڭ ءوزى باقىلاپ وتىرعانىن ەسكەرسەك، ءبىزدىڭ ونداعى مەنشىك ۇلەسىمىز 19 پايىز. شيەۆرون، ەني، موبيلمەن قوسىلساق 42 پايىز بولادى. مۇنداي ۇلەسپەن اكسيونەرلەردىڭ وزدەرى بارىپ، اۋديت جاساپ، تەرمينالدىڭ جۇمىسىن جۇرگىزىپ وتىرعان رەسەيلىكتەردىڭ اقپاراتى راس پا، وتىرىك پە، تاۋەلسىز تەكسەرىپ، انىقتاۋعا بولادى. ەگەر شىن بۇلىنگەن بولسا، وندا قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسىن قاداعالاپ وتىرۋ كەرەك. جانە ءبىر اي رەمونتتان ءبىز شامامەن 3 ميلليارد دوللار جوعالتىپ الامىز. ال ەگەر قاساقانا ءبۇلىنىپ، سابوتاج بولسا شە؟ ول – رەسەيدەگى پورت. رەسەي ونى قاجەت دەپ تاپسا، ءوز مەنشىگىنە قايتارا سالادى. ماسەلەنىڭ بىلاي ءوربۋى حالىقارالىق كومپانيالاردىڭ كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمىنان شىعىپ كەتۋىنە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن. ونداي جاعدايدا ءبىزدىڭ مۇنايدى ەۋروپاعا ساتۋ ەندى وڭاي تيمەسى انىق، – دەيدى ول.

ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، رەسەي ەۋروپانى دا، قازاقستاندى دا جاندى جەرىنەن ۇستاپ العان.

ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستانعا رەسەيدەن كەلەر ەكونوميكالىق سالداردان گورى، باتىستىڭ سانكسيالارى قاۋىپتىرەك.

– مەنىڭ ويىمشا، باتىس سانكسيالارىنان بارىنشا قاشۋ كەرەك. باتىس ءبىزدىڭ ۇلتتىق قوردى تولىق بۇعاتتاپ، ەكونوميكامىزدى ەكى اپتانىڭ ىشىندە جويىپ جىبەرەتىن مۇمكىندىككە يە. ال رەسەيدىڭ سانكسياسى مۇناي ءترانزيتىن شەكتەۋگە باعىتتالسا، بۇل ماسەلەنى باعىتتاردى باكۋ مەن الاشانكوۋعا بۇرۋ ارقىلى بىرتىندەپ شەشۋگە بولادى. ول ءۇشىن شيەۆرون مەن جۇڭگو ءبىزدىڭ جاعىمىزدا بولۋى ءتيىس. جالپى، شيەۆرون، ەني، موبيل سىندى حالىقارالىق كومپانيالاردان ايرىلماۋىمىز كەرەك. پافوس رەتىندە ەستىلسە دە، ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ بولاشاعى شيەۆرون، مەتا، گۋگل، ۆيزا، ستارلينك سىندى كومپانيالارعا تىكەلەي بايلانىستى، – دەيدى ول.