جەلتوقسان ۇرەيى ءالى باسىلعان جوق! - مارات توقاشبايەۆ

/image/2023/12/13/crop-0_74_710x1262_img-20231213-wa0011.jpg

قۇداي قالاسا، ەلىمىز ءۇشىن ەلەۋلى مەرەكە كەلە جاتىر. بيىل قازاقستان حالقىنىڭ سانى 20 ميلليونعا جەتتى. ونىڭ كەمىندە شيرەك بولىگى جاستار. جاستار رەسپۋبليكا كۇنى مەن تاۋەلسىزدىك كۇنى مەرەكەلەرىنىڭ ايىرماشىلىعىن بىلە بەرمەيدى.

تاۋەلسىزدىك پەن ەلىمىزدىڭ ءبىراز وتكىر ماسەلەلەرى جايىندا Qamshy.kz جازۋشى-پۋبليسيست، پروفەسسور، قوعام قايراتكەرى مارات توقاشبايەۆتان سۇحبات الدى:

– مارات ءبايدىلدا ۇلى، بىزدە نەگە تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قاتار، رەسپۋبليكا كۇنى دەگەن مەرەكە تويلانادى؟
– قازاقستاندا ساياسي ماڭىزدى ەكى مەرەكە بار. ءبىرى 1990 جىلى 25 قازاندا مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسيا قابىلدانعان رەسپۋبليكا كۇنى بولسا، ەكىنشىسى 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا ەلىمىزدىڭ ساياسي ازاتتىعى جاريالانعان تاۋەلسىزدىك كۇنى مەرەكەسى. ەكەۋىنىڭ دە ءوز ورنى بار، بىرىمەن ءبىرىن شاتاستىرۋعا بولمايدى. ەكەۋى دە تويلانۋعا ابدەن لايىق. وتكەن جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ ارنايى جارلىعىمەن رەسپۋبليكا كۇنىنە ۇلتتىق مەيرام مارتەبەسى بەرىلدى. ءسويتىپ، جىل سايىن 25 قازان – رەسپۋبليكا كۇنى مەرەكەسىن ۇلتتىق مەرەكە رەتىندە اتاپ وتەمىز. ال 16-جەلتوقسانداعى تاۋەلسىزدىك كۇنى – مەملەكەتتىك مەرەكە. ەكەۋىنىڭ ايىرماشىلىعى – ۇلتتىق مەرەكە كۇنىندە مەملەكەتتىك شارالار وتكىزىلۋى مىندەتتى، ال مەملەكەتتىك مەرەكە كۇندەرى ەڭبەك تۋرالى زاڭناماعا سايكەس دەمالىس بەرىلەدى.

 ۇلتتىق مارتەبە نەلىكتەن رەسپۋبليكا كۇنىنە كوشىرىلدى؟
– مەنىڭشە، وعان ءۇش نارسە اسەر ەتتى. ەڭ الدىمەن، ساياسي ۇرەي، سودان سوڭ وتارشىلىق اتاۆيزم مەن كليماتتىق جاعداي. ساياسي سەبەبى – بيلىك ورىندارىندا 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنەن تۋىنداعان جەلتوقسان ۇرەيى ءالى كۇنگە باسىلعان ەمەس. اياقاستىنان حالىق تولقىپ كەتەر مە دەپ، جەلتوقسان تۋا بيلىك جىل سايىن ۇستارانىڭ جۇزىندە جۇرگەندەي قىلپىلدايدى. ونىسى نەگىزسىز ەمەس، 2011 جىلى 16 جەلتوقساندا جاڭاوزەندە قاندى قاقتىعىس، 2022 جىلدىڭ قاڭتارىنداعى نازاربايەۆ رەجيمىنە قارسى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس سياقتى وقيعالار بيلىك پەن حالىق اراسىندا پروبلەمالار ءالى دە بار ەكەنىن كورسەتەدى. وكىنىشكە قاراي، بيلىك ءالى كۇنگە سەبەپپەن ەمەس سالدارمەن كۇرەسۋ سياقتى جونسىزدىكتەن ارىلا الماي كەلەدى.  

     وتارشىلدىق اتاۆيزم – كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭنەن قالعان كوممۋنيستىك بيلىككە ليۋستراسيا جۇرگىزىلمەي، كوممۋنيستەر پارتبيلەتتەرىن تەرەڭىرەك جاسىرا سالىپ، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بيلىك كرەسلولارىنا تاپ سول قالپىندا جايعاسا كەتتى. بۇل سودان جالعاسقان ۇستانىم. ولار پاتشالىق رەسەيدىڭ، ودان كەيىنگى كسرو-نىڭ حالىقتى اۋىزدىقتاپ، ەزىپ-جانشىپ ۇستاۋ ساياساتىن ءالى كۇنگە وزگەرىسسىز قولدانىپ كەلەدى. سونىڭ سالدارىنان ۇلتتىق مەملەكەت پەن مەملەكەتتىك تىلىمىزگە دەگەن رەسمي ساياساتتىڭ تۇتقاسىنداعىلار ءالى كۇنگە كرەمل جۇلدىزدارىنا قاراپ جالتاقتايدى.

ءۇشىنشى، كليماتتىق سەبەپتەر. ونىڭ دا جاعدايىن تاراتىپ ايتا كەتەيىن. جەلتوقسان ايىنىڭ ورتاسىندا كۇن سۋىتادى، قار بوراپ، اياز قاتايادى. الدە ءبىر مەرەكەلىك ءىس-شارالار وتكىزۋ قيىندايدى. جاڭاجىلدىق كوڭىل كۇي باسىمدىققا اينالادى. مەرەكەلىك ءىس-شارالار 15 جەلتوقساندا وتكىزىلىپ، 16 جەلتوقساندا الاڭدار مەن كوشەلەر جىم-جىرت بولا قالاتىنى سوندىقتان.

– بىرەۋلەر 16 جەلتوقسانعا قان توگىلگەن قارالى كۇن رەتىندە قاراۋدى تالاپ ەتىپ جاتادى. بۇعان قالاي قارايسىز؟

– بۇل ونشا دۇرىس كوزقاراس ەمەس. 1986 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ پلەنۋمى ءوتىپ، وندا دىنمۇحاممەد قونايەۆ ءبىرىنشى حاتشى قىزمەتىنەن بوساتىلدى. حالىقتىق نارازىلىق كوتەرىلىسى نەگىزىنەن 17-18 جەلتوقساندا ءوتتى. قان سول كۇندەرى توگىلدى. 1991 جىلى تاۋەلسىزدىك جاريالاناردان ءتورت كۇن بۇرىن پرەزيدەنت جارلىعىمەن 1986 جىلعى جەلتوقساننىڭ 17-18-ىندەگى وقيعالارعا قاتىسقانى ءۇشىن قىلمىستىق، اكىمشىلىك جانە تارتىپتىك جاۋاپقا تارتىلعان ادامدار اقتالدى.

سول جارلىق بويىنشا، جەلتوقساننىڭ 17ء-سى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى دەپ جاريالانعان. اتى دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى بولعانىمەن زاتى جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى بولاتىن. جىل سايىن 17 جەلتوقساندا جەلتوقسان مەن ساتبايەۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى ەسكەرتكىشكە گۇل شوقتارى قويىلاتىن. قۇران باعىشتالاتىن. 2006 جىلى اشىلعان تۇسىندا ول ەسكەرتكىش «تاۋەلسىزدىك تاڭى» اتالعانىمەن، كەيىن جۇرتشىلىق ونى «جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ ەسكەرتكىشى» اتاپ كەتتى. سول دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى بيىل بەلگىسىز جاعدايدا، قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ 27 شىلدەدەگى قاۋلىسىمەن جاڭا رەداكسيادا بەرىلگەن مەرەكە كۇندەرىنىڭ تىزبەسىنەن الىنىپ تاستالىپتى. سول تىزبەدە كەڭەس اسكەرىنىڭ اۋعانستاننان شىعارىلعان كۇنى، نان كۇنى، ەڭبەك كۇنى، تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى (ول كەيىن زاڭمەن الىنىپ تاستالدى) سياقتى داتالار قاپتاپ تۇر. ءبىراق جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الۋ، ياعني دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى جوق. ءسىرا، «دەموكراتيا» دەسە بولدى شوشيتىندار الىپ تاستاسا كەرەك. مەنىڭشە، بۇل كۇن قايتادان قالپىنا كەلتىرىلۋى كەرەك!

ءسىز كەيىنگى كەزدە تاۋەلسىزدىك كۇنىن «تاۋەلسىزدىگىمىزدى قايتارىپ العان كۇن» رەتىندە اتاپ ءوتۋدى ۇسىنىپ ءجۇرسىز. وسىنىڭ تۇپ-توركىنى نەدە؟

– قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن 1991 جىلدان باستاۋ – ەكس-ەلباسىنىڭ يدەولوگياسىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ن.نازاربايەۆتىڭ «قازاقستانعا تاۋەلسىزدىكتى مەن اپەرگەنمىن» دەگەن جاڭساق ۇستانىمىن ورنىقتىرۋعا ۇمتىلىسىنان تۋعان ارەكەت بۇل. قازاقستانعا تاۋەلسىزدىكتى نازاربايەۆ اپەرگەن جوق! ول – قازاق حالقىنىڭ تىنىمسىز كۇرەسىنىڭ جەمىسى. ءۇش عاسىرعا جۋىق بوداندىقتا قازاق حالقى وتارشىلدىققا قارسى 400 رەتتەن استام قارۋلى كوتەرىلىسكە شىقتى. قازاق حاندىعى دەربەس مەملەكەت رەتىندە 1465 جىلى قۇرىلعانىن ەسكەرسەك، بيىل وعان 558 جىل بولىپ وتىر. ونىڭ 1731 جىلدان 1991 جىلعا دەيىن 260 جىلى رەسەي بوداندىعىندا ءوتتى. وسىنى شىعارىپ تاستاعاننىڭ وزىندە 298 جىلى ازاتتىققا تيەسىلى. سوندا ءبىز 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا ازاتتىققا قول جەتكىزىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى قايتارىپ الدىق! مەنىڭ تالاپ ەتىپ جۇرگەنىم – وسى!

مۇنداي مىسالدار بارشىلىق. ايتالىق، ازەربايجان دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى 1918 جىلى 23 مامىردا قۇرىلعان. ول 23 اي عانا ءومىر ءسۇردى. 1991 جىلى 18 قازاندا ءازىربايجان جوعارعى كەڭەسىنىڭ تاۋەلسىزدىك تۋرالى كونستيتۋسيالىق اكتى قابىلدانعان داتا «تاۋەلسىزدىك قايتارىلعان كۇن» دەپ اتالدى. مەرەكە ءقازىر دە دە سولاي اتالادى. سوندىقتان قازاقستانداعى تاۋەلسىزدىك كۇنى رەسمي تۇردە «تاۋەلسىزدىگىمىزدى قايتارىپ العان كۇن» رەتىندە مەرەكەلەنۋى كەرەك!

جىلدا وسى تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە قاراي ستۋدەنتتەردى جاتاقحانادان شىعارماۋ، نە اۋىلىنا قايتارۋ، 16 جەلتوقسان كۇنى قايدا بارعاندارى جونىندە ەسەپ بەرەتىن ءۇردىس قالىپتاسقان.  بيلىكتە «جاستار كوتەرىلىپ كەتەدى» دەگەن قورقىنىش ءالى بار ما، قالاي؟

– ارينە، بار! جاستار اركەز قوعامدىق ويدىڭ، قوعامدىق قوزعالىستىڭ الدىڭعى شەبىندە جۇرەدى. ونى وتكەن جىلعى قاڭتار وقيعاسى دا كورسەتتى عوي. بيلىك سوندىقتان ساقتانۋ شارالارىن جۇرگىزۋگە ءماجبۇر. بۇل ءداستۇر اقيقاتىندا نازاربايەۆ رەجيمى تۇسىندا قالىپتاستى. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرى تاۋەلسىزدىك كۇنىنە بىر-ەكى اپتا قالعاندا ەشقانداي جوسپاردا كوزدەلمەگەن دەمالىسقا جىبەرىلەدى. ۇيلەرىنە قايتارىلادى. ۇيگە قايتا الماي جاتاقحانادا قالعاندارعا باقىلاۋ ورناتىلادى. مۇندايدا اسىرا سىلتەۋشىلەر دە تابىلادى عوي. «مەرەكە كۇنى قايدا بولدىڭ؟» دەپ تۇسىنىك، وچەت جازدىراتىندار سولاردان شىعادى. ارينە، مۇنىڭ ءبارى زاڭسىز. ستۋدەنتتەر قانشاما ۋاقىت ساباقتارىنان قالادى، مۇعالىمدەر ساباق كەستەسىنەن اجىرايدى، ءبىلىم ساپاسى مەن دەڭگەيى تومەندەيدى. ءوزارا سەنىم ورناعان دۇرىس قوعامدا مۇنداي كەلەڭسىز قۇبىلىستار ورىن المايدى. 

ناۋرىزدا رەسەيدە پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى. ۆلاديمير پۋتين قايتا سايلانباق ەكەن. پۋتين بيلىگىنىڭ سوزىلۋى قازاقستانعا قالاي اسەر ەتەدى دەپ ويلايسىز؟

– ءيا، كەلەسى جىلى رەسەي فەدەراسياسىندا 15-17 ناۋرىزدا پرەزيدەنت سايلاۋى وتەتىن كورىنەدى. وندا ءپۋتيننىڭ جەڭىسكە جەتەتىنىنە ەشكىم دە كۇماندانبايدى. ويتكەنى رەسەيدىڭ باسشىسى ۆلاديمير پۋتين 2014 جىلدان بەرى ءوز ءيميدجىن «رەسەي جەرىن جيناۋشى» رەتىندە قالىپتاستىرىپ جۇرگەنى بەلگىلى. ءارى ءتۇرلى پىكىرتەرىم ورتالىقتارىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، ءپۋتيننىڭ باسقىنشىلىق ساياساتىن رەسەي حالقىنىڭ 80-82 پايىزى قولدايتىن كورىنەدى. قىرىم تۇبەگىن، دونەسكى مەن لۋگانسك وبلىستارىنىڭ ءبىر بولىگىن باسىپ الۋى، وتكەن جىلى ۋكرايناعا ۇلكەن سوعىس اشۋى الەمدىك جۇرتشىلىقتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزعانىمەن، رەسەي حالقى ءالى كۇنگە «زومبيجاشىكتىڭ» دەگەنىنە سەنىپ كەلەدى.

ءبىزدىڭ بىلەتىنىمىز – پۋتين ءتىرى تۇرعاندا بيلىكتى ەشكىمگە بەرمەيدى. ەكىنشىدەن، كرەپوستنويلىق پراۆودان 1861 جىلى عانا شىققان ورىس حالقىنىڭ بويىندا پاتشا اعزامعا دەگەن حولوپتىق تابىنۋ سەزىمى ءالى كۇنگە جويىلعان ەمەس. ولارعا دەموكراتيانىڭ كوك تيىندىق قۇنى جوق. قارا حالىققا «سار» كەرەك. سوندىقتان پۋتين بيلىكتە تۇرعاندا ورىس-ۋكراين سوعىسى تاعى تورت-بەس جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن.

ءپۋتيننىڭ ىقتيمال قايتا سايلانۋى قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىندا بالەندەي وزگەرىس تۋعىزبايدى. سانكسياعا ىلىگىپ كەتپەۋ ءۇشىن رەسەيگە اسكەري تاۋار وتكىزۋ توقتاتىلدى، قوسارلانعان ماقساتتاعى تاۋارلار ساتۋ تەك سەرتيفيكاتتاۋ ارقىلى جۇرگىزىلەتىن بولدى. ەكىنشى جاعىنان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتاعى مىندەتتەمەلەر تاعى بار. قىسقاشا ايتقاندا، قازاقستان ءۇشىن رەسەي «قارعايىن دەسەم جالعىزىم، قارعامايىن دەسەم جالماۋىزىم» بولىپ تۇر. ودكب-داعى مۇشەلىك تاعى بار. ءبىز ءۇشىن ەڭ دۇرىسى، ءتۇرلى تەتىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ەۋرازيالىق وداقتان دا، ودكب ۇيىمىنان دا شىققانى.

– رەسەي كۇندەردىڭ كۇنىندە ۋكرايناعا جاساعانى سياقتى قازاقستانعا تاپ بەرمەي مە؟ – ءيا، مۇنداي ءقاۋىپتى قاپەردەن مۇلدەم شىعارىپ تاستاۋعا بولمايدى. بىزگە اسا ساقتىق قاجەت. قارۋلى كۇشتەرىمىزدى كۇشەيتە بەرۋ، جاڭا قارۋ-جاراقپەن تولىقتىرۋ، جاۋىنگەرلەردىڭ اسكەري دايىندىعىن ارتتىرۋ كۇن تارتىبىنەن تۇسپەۋى ءتيىس. ورىس مەملەكەتى اسكەري جانجالدارعا بەيىم. مىناداي مىسال كەلتىرەيىن، 1901 جىلدان 2000 جىلعا دەيىن ءبىر عاسىردا ورىس ەلى پاتشالىق رەسەي، كەڭەس وداعى، رەسەي فەدەراسياسى تۇرىندە 44 رەت قارۋلى قاقتىعىستارعا كيلىكتى. سونىڭ بىرەۋى عانا (گەرمانيامەن 1941-1945 ج.ج. سوعىس) قورعانىس سيپاتىندا، ال قالعان 43ء-ى باسقىنشىلىق سيپاتتا بولدى. «قوڭسىڭدى ۇرى تۇتپا، وزىڭە ءوزىڭ بەرىك بول» دەمەكشى، بىزگە ىرگەمىزدى بەكىتە تۇسكەن دە، ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىزدى نىعايتا تۇسكەن دە پايدالى. بارىنەن دە دج. ۆاشينگتوننىڭ: «بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى – اركەز سوعىسقا دايىن بولۋ» دەگەن ءسوزى بار عوي. سول ەستەن شىقپاسىن! 

شەتەلدىك جۋرناليستەر ەكى ەلدىڭ شەكاراسىنا قاتىستى سۇراقتار قويعاندا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان مەن رەسەيدىڭ بىر-بىرىنە اۋماقتىق تالاپتارى جوق ەكەنىن العا تارتىپ، «ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى شەكارا كەزىندە دەليميتاسيالانىپ، ەداۋىر بولىگى دەماركاسيالانىپ، ەكى ەلدىڭ پارلامەنتى تاراپىنان راتيفيكاسيالانعانىن» قاداپ تۇرىپ ايتقانى بار. ياعني، ءدال ءقازىر بىزگە رەسەي تاراپىنان ءتونىپ تۇرعان ءقاۋىپ جوق دەپ ويلايمىن.

– سايلاۋ دەمەكشى، ساياساتتىڭ بەر جاعىنداعى جاي بلوگەرلەر دە پۋتينمەن قاتار سايلاۋعا تۇسۋگە تالپىنىپ وتىرعان سياقتى. رەسەيدىڭ سايلاۋىنا مىقتى قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ تۇسۋىنە نە كەدەرگى؟
– بۇعان ءبىر سوزبەن، باستى كەدەرگى رەجيم دەپ جاۋاپ بەرەر ەدىم. سايلاۋعا قاتىستى ماسەلەنىڭ ءبارىن تاپتىشتەپ ۇيىمداستىراتىن ساياسي تەحنولوگتار بولادى. ونداي ماماندار رەسەيدە كوپ. پرەزيدەنت سايلاۋىن ساياسي سپەكتاكل دەسەك، ساياسي تەحنولوگتار رەجيسسەر ءتارىزدى، وسى قويىلىمدى اقيقاتقا بەيىمدەپ، سوعان جاقىنداتىپ شىعارادى. ۇمىتكەر قانداي وبراز ۇستانادى، قانداي تۇلعا قاجەت بولادى، ءبارى سولاردىڭ قولىندا! «ينواگەنت» دەگەن اتاۋمەن وپپوزيسيانىڭ ءۇنى ءوشىرىلدى. بوريس نەمسوۆ ءولتىرىلدى، الەكسەي ناۆالنىي اباقتىعا توعىتىلدى. ەندى تۇرمەدەن ءتىرى شىعۋى ەكىتالاي. پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەر رەتىندە سوندا بلوگەردەن باسقا كىم تۇسەدى؟ پۋتين رەجيمى وزگەرمەي رەسەيدە ەشنارسە وزگەرمەيدى!

 – بۇلاي بولا بەرسە، ەرتەڭ حالىق سايلاۋعا بارۋدان دا قالاتىن شىعار...

– ودان رەسەي بيلىگىنىڭ قىلشىعى دا قيسايمايدى. ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى كرەملدىڭ قانداي تاپسىرماسىن دا مۇلتىكسىز ورىندايدى. الەۋمەتتىك تاپسىرىسقا قانداي سيفر قاجەت – تابلودا سول سيفر، سول پايىز جارق ەتە تۇسەدى. 

– قازاقستان الداعى ۋاقىتتا كسرو-عا قايتا ورالماي ما دەگەن الاڭداۋشىلىققا قاتىستى نە ويلايسىز؟

– ءبىز ەشقاشان قۇدايسىز قوعامعا، كسرو كەزىنە قايتىپ ورالمايمىز. راس، قازىرگى رەسەي ەلى كەڭەس وداعى كەزىندەگى قۋاتى مەن كۇشىن، دارەجەسى مەن ىقپالىن اڭسايدى. رەسەي يدەولوگتارىنىڭ تيك-توك، ۆاتساپ، ۆكونتاكتە، تۆيتتەر، فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە بۇعان قاتىستى ۆيدەوروليكتەرى قاپتاپ ءجۇر. قىزىل گالستۋك تاققان پيونەر، كومسومول كەزدەرىن، 3 تيىنعا گازدى سۋ ىشەتىن، ترامۆايعا مىنەتىن شاقتارىن ساعىندىراتىن روليكتەردى ءبارىڭىز كورگەن شىعارسىز. سوۆەت وداعى حالىقتارىن ءبىر تۋدىڭ استىنا جيناعان – تاپتىق نەگىزدەگى ماركستىك-لەنيندىك ءىلىم بولاتىن. بۇگىنگى كاپيتاليستىك قاتىناستار بەلەڭ العان تۇستا ونى قايتادان ءتىرىلتۋ مۇمكىن ەمەس. نوستالگيا سول نوستالگيا كۇيىندە قالادى.

كەرىسىنشە، سانكسيالاردىڭ ىقپالى مەن ۋكراينامەن سوعىسىنىڭ سالدارىنان رەسەيدىڭ ەكونوميكاسى تۇرالاپ، قۇلدىراۋ مۇمكىندىگى ارتىپ تۇر. كەيبىر ساراپشىلار رەسەيدىڭ الدەنەشە ۇساق ەلدەرگە ىدىراۋى ىقتيمالدىعىن دا جوققا شىعارمايدى. ەندى ونىڭ انىق-قانىعىن ۋاقىت كورسەتەر.

– سۇحباتىڭىزعا راقمەت!

 

اڭگىمەلەسكەن بيفات نۇرماحان

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار