«ەت دەگەندە بەت بار ما؟» دەپ جەڭىمىزدى شىنتاعىمىزعا دەيىن تۇرگەنىمىزبەن، جەمە جەمگە كەلگەندە ەتتى جىلىكتەۋ بىلاي تۇرسىن «سەن كەس، مەن كەس» دەپ بىر-بىرىمىزگە سىلتەپ وتىرامىز.  بۇرىن جىگىتكە قوي سويا الماۋ سۇيەككە تاڭبا بولارلىق جەتەسىزدىك سانالسا، بۇگىن دايار، پىسكەن ەتتى تۋراي الماۋ ءمىن بولماي تۇر. بىلاي قاراعاندا، قازىرگى زامان تۇرعىسىنان ءبارى دە قالىپتى سياقتى. جاقىندا، بىرنەشە كوڭىل جاقىن دوس-جاراندارمەن ءبىر تاباقتا باس تۇيىستىردىك. اڭگىمەنىڭ قىزىعى سوندا بولدى.

جانىنان باكىسىن تاستامايتىن تالانت دەيتىن جىگىتىمىزدى كەۋ-كەۋلەپ وتىرمىز:

– «پىشاعى بار سۇيگەنىن، پىشاعى جوق تيگەنىن جەيدى»، سەن تۋعاندا

نەگە قۋاندىق. وزىڭنەن بولسىن، ءوزىڭ تۋراي بەر.

ءبارىمىزدىڭ تاڭدايىمىز تاقىلداپ تۇر. نەمەنەگە تالانتتى سىيلاپ وتىر دەيسىز؟! شەتىمىزدەن قولىمىزعا  پىشاق ۇستاي الامايتىن «ەت جەگىشتەرمىز».  «قۇرداستىڭ قۇدايى ءبىر» دەپ داستارقاننىڭ كورىگىن قىزدىرىپ وتىرمىز باياعى.

– استانادا ءبىر دوسىم ەت تۋراۋ، تاباق تارتۋ جاعىنان وسى تالانت سياقتى

قولىنىڭ ەبى بار ەدى. سونىسىمەن  قىزمەتتەستەرىنىڭ اراسىندا ءتاپ-تاۋىر بەدەل جيناپتى، – دەپ پىشاق ۇستاۋشىنىڭ  قۇلاعىنا جاعادى دەگەندەي قانات ءبىر اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعاردى.

– قايىن جۇرتىما بارعاندا ەت تۋراي الماي ماسقارا بولدىم، – دەدى

دۋمان دوبالداي قولىن تاباققا سوزىپ بەرە.

– «ەت ەتكە، سورپا بەتكە». سورپا ءىشىپ وتىرىڭدار، – دەپ قويادى نۇرگەلدى

سورپاسىن سوراپتاپ.

تالانت ۇندەمەي ەت تۋراپ وتىر. بىر-ەكەۋمىزدىڭ «جەپ كەس، كەسىپ جە» دەپ

قاعىتىپ وتىرعانىمىز بولماسا، تالانتقا قارايتىن ۋاقىتىمىز جوق، اساپ جاتىرمىز. ءبىر ۋاقىتتا:

– «كاپىر توق بولسا، مۇسىلمان تىنىش» دەگەندەي ەتتىڭ ءبارىن تاباققا سالا بەرىپپىن-عوي، «پىشاعى بار سۇيگەنىن، پىشاعى جوق تيگەنىن جەيدى» دەگەن ماقال دا ادامىنا قاراي ايتىلاتىن ۇقساماي ما؟ – دەپ تالانت پىشاعىن ءسۇرتىپ بىزگە قارادى. ءبىز جىلان جالاعانداي بولىپ تۇرعان تاباققا قارادىق.

– جاۋ قۋىپ كەلە جاتقانداي جان-جاعىمىزعا قاراماي جەپ تالانتتان ۇيات

بولدى-اۋ، – دەپ ىرسىڭ-ىرسىڭ ەتىپ كۇلدى بيبول. جاڭا تەبىندەپ كەلە جاتقان مۇرتى ماي-ماي بولىپ جىلتىلداپ تۇر. تالانت وعان كەكەسىنمەن ءبىر قارادى دا:

– ءوزىمنىڭ ەت جەي الماعانىما ەمەس، سەندەردىڭ ەت تۋراي الماعاندارىڭا

نامىستانىپ وتىرمىن، «قازاقپىز» دەپ ماقتانعاندا الدارىڭا جان سالمايسىڭدار، – دەدى نىعارلاي سويلەپ. ءبىز قيپاقتاپ قالدىق. الا قاپتىڭ اۋزىن اشتى ەت تۋراعىش دوسىمىز. ەندى ونى توقتاتا المايسىڭ.  ال كەتتىك.

– ەگەر بىرەۋ اعا دەپ سىيلاپ الدارىڭا باس تارتسا، سەندەر سونى تۇگىن

قويماي ءمۇجىپ تاستاۋعا بارسىڭدار. بۇل «سەنىڭ جاۋىڭمىن»، «باسىڭدى ءمۇجيمىن» دەگەنمەن بىردەي. تەكسىزدىكتىڭ بەلگىسى. – وسى ءسوزى جانىمىزعا باتسا دا امالسىز مويىنداپ جاپاقتاپ وتىرمىز. ول ءسوزىن ءارى قاراي جالعاستىردى. –  ەستەرىڭدە ءجۇرسىن، قوناق كۇتۋشى  باستىڭ ماڭدايىن تىگىنەن ءبىر، كولدەنەڭىنەن ءبىر ءتىلىپ، الدارىڭا قويادى. بۇل «ءتورت قۇبىلامىز تۇگەل، ءتورت تۇلىگىمىز ساي بولسىن» دەگەندىك. ال ەت كەسۋشى وڭ جاق ەزۋىنەن (مالدىڭ مىنەر جاعى) ءبىر كەسىپ الىپ اۋىز تيەدى دە، تاباققا ەكى-ۇش جاپىراق تۋراپ، جان-جاعىنداعىلاردى دا باستان اۋىز تيگىزەدى.

ءدال وسى كەزدە وزىنشە اقىن بولىپ جۇرگەن دۋمان قىستىرىلا كەتتى:

– «ەزۋىنەن ءبىر كەس تە، وزىنە بەر شەكەسىن»

تالانت ەلەگەن جوق. ءبىز تالانتتىڭ اۋزىنا قاراپ وتىرمىز:

– ءبىر قۇلاعىن داستارقانداعى نە سول ۇيدەگى بالاعا بەرگەننەن كەيىن، باستى

ءۇي يەسىنە قايتارىپ بەرەدى. سودان كەيىن جامباس پەن جىلىكتىڭ ەتتەرىنەن ءبىراز تۋراپ الىپ: «ءتور تاباقتان سىباعا» دەپ داستارقان جايۋشى وتاعاسىنىڭ ايەلى نەمەسە كەلىنىنە جامباس پەن جىلىكتىڭ ءبىرىن ۇسىنادى. سىباعا ۇسىنعان ادام ءقادىرلى، ۇلكەن ادام بولسا كەلىن سالەم جاسايدى. ادەتتە جامباستىڭ باسىنان مولشەرمەن ۇشتەن بىرىندەي ەت قالدىرىپ قويادى. مۇنىڭ ءمانىسى قوناقتىڭ ءۇي يەسىنە «تاباعىڭىز مول ەكەن، ابدەن تويدىم» دەگەن راحمەتى، – دەپ ءبىر توقتادى «ەت تۋراعىش».

– باستان كەيىن قابىرعانى تۋرايتىن سياقتى ەدى-عوي، – دەپ قالدى بيعازى بىلگىشسىنىپ.

– «قابىرعادان باستاپ ەت كەسۋ كەدەيلىكتىڭ بەلگىسى» دەپ وتىراتىن ءبىر

اتامىز. سوندىقتان جىلىكتەن باستاپ تۋراعان دۇرىس، – تالانت ءسوزىن ءارى قاراي ساباقتادى، –  جامباستى تۋراعاندا ەتتى كولدەنەڭىنەن ءبىر ەت، ءبىر ماي قىلىپ كەسۋ كەرەك. ويتپەسەڭ قوناقتار ەتتىڭ قارا كەسەگىن جەپ، مايىن اسىرىپ قويادى دا ەت تولىق جەلىنبەيدى. ەت تۋرايتىن ادام پىسىقتاۋ بولسا ءار جىلىككە مۇجيتىندەي ەت قالدىرىپ، وتىرعاندارعا جولىنا قاراي جىلىكتەردى ۇلەستىرەدى. ولار جىلىككە اينالىپ وتىرعاندا ول ەتتى تۋراپ تا بولادى. نە بولماسا جامباستان ءبىراز كەسكەن سوڭ باكىنى قاسىنداعىلارعا بەرسە دە بولادى. مەن بۇگىن سەندەردىڭ پيعىلدارىڭ مەن ىنساپتارىڭدى كورەيىن دەپ مۇنداي پىسىقتىقتى ىسىرىپ قويدىم.

ءماسساعان! مۇنداي دا تەحنيكا بولادى ەكەن-اۋ. ىشىمىزدەن تىنىپ، اۋزىمىز اڭقيىپ وتىر.

– بۇلار ەت تۋراۋ جونىندە عانا ايتقاندارىم، كەلەر جولى تاباق تارتۋدىڭ جوسىندارىن قۇلاقتارىڭا قۇيامىن سەن قۋلاردىڭ، – دەپ ءسوزىن اياقتادى تالانت.

ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدەن وقىلعان وسى رەتكى  «داستارقان ءدارىسى» جانىمىزعا بىتكەن جارانىڭ بەتىن تىرناپ، ءدارى سەپكەندەي اسەر ەتتى. ەتتى الدىن-الا تۋراپ اكەلەتىندەرگە راحمەت ايتىپ ءجۇر ەدىك. ونىمىز بەكەر ەكەن. ايتپاقشى نارىن، قامىر، ىڭكال سالىپ، قازى-قارتا، جال-جايامىزبەن جاساعان سىي تاباعىمىزدى «بەشبارماق» دەگەن مازاق ات قويىپ شانىشقىمەن جەپ جۇرگەنىمىزدە مەديسينا عىلىمى قولمەن جەگەن تاماقتىڭ اسقازانعا ايتارلىقتاي جاقسى اسەر بەرەتىنىن دالەلدەپ بەردى. ەندى سوعان ساي ەتتى سالتىمىزبەن ساباقتاستىرا تۋراي بىلسەك قوي.

 قوناق كۇتۋشى  ۇمىتپاڭىز

پىشاقتى ەت تاباقتىڭ ۇستىنە سالىپ اپارعاندا پىشاقتىڭ ساپ جاعىن قوناققا قاراتىپ قويۋدى ۇمىتپاڭىز. ەت جەۋدىڭ الدىندا قولعا سۋ قۇيىلادى. سۋ قۇيۋ داستارقاننىڭ وڭ جاعىنان باستالادى دا، ەت جەپ بولعاننان كەيىنگى سۋ قۇيۋ سول جاعىنان باستالادى.

 ەزۋ تارتار

ءبىر قوناعاسىدا جاسى ۇلكەن اعامىز داستارقانداس جاستاردىڭ ەت كەسپەي وتىرعانىنا رەنجىپ، قىنىنان باكىسىن الىپتى دا:

–  سەندەر قالتا تەلەفوندارىڭمەن كەسىپ جەڭدەر، مەن ءوزىم كەسىپ جەيمىن، – دەپ ەتتى ءوزى تۋراپ جەي بەرگەن ەكەن.