Adamzat qoǵamynda qý qulqynnyń quly bolyp, eli ,jeri, Otany úshin, bir sát  záredeı  bolsa da  paıda keltirýdi oılamaı, tek óz mudesi, óz qarnynyń qamy, jalǵan, jasandy  ataq–abroı qýalap, halyq baılyǵyn, memleket qazynasyn  meılinshe talantarajyǵa salyp, shekteýsiz ketken shendisymaqtardy bezbendep, tártipke salyp, memleket bolashaǵyna zor senim ornatqan, halyqtyń shynaıy senimine kirip, alǵysty-alqaýyna sheksiz bólengen  QHR – nyń memleket tóraǵasy ShıJınpıń, álemdegi ár eldi bılep –tóstep otyrǵan barlyq ulyqtarǵa úlgi-ónege  bolarlyqtaı.

Adamzat balasy úshin, ádildik jolynan taımaǵan kez-kelgen pendeni  alqaýǵa tıispiz dep oılaımyn.                             

ÓR TULǴA

(Shı Jıńpińge)

Juqpa aýyrý sekildengen qaýypty,

Jymysqy urlyq jyly meken taýypty.

İshte ulyǵan aram nápsi yshqynyp,

Etekti órlep tóske qaraı shaýypty.

Órmekshideı órnekti tor quryp,

Ár bir sala óz aldyna jol buryp,

Qazynadan bólingendi bólshektep,

Bárin “zańdy jasap alǵan” boldyryp.

Yryq bermeı erkin ketken essizder,

Kórmegensip kórsoqyrlar, kózsizder,

Bılikti attap, zańdy taptap, menmensip,

Beıbereket ketebarǵan betsizder.

Basy zeńip, kóz munartyp, tantyrap,

Turǵan shaqta dimkas qoǵam qaltyrap,

Eren eldiń aspanynda araılap,

Jaqut juldyz shyǵa keldi jarqyrap.

Ábes sózder jańǵyryǵyp qashanǵy,

Kil ótirik músindelip qashaldy.

Bári jaqsy, bári myqty joldaýlar,

Baıandaýlar baldan tátti jasaldy.

Sóıtip biraz madaq-maqtan bastaldy,

Kóbik sózder kúrkiretip aspandy.

Halyq bir jaq, qalta bir jaq jiktelip,

Qaısy kerek ?

ortaǵa oı tastaldy.

Tazarmasa isher sýy, aýasy,

Lastalsa aınalasy, aýlasy,

Qabyǵynan shirik shalsa báıterek,

Aýyrýdyń tabylmaıdy daýasy.

Ózeginen qurt kemirse óskindi,

Qamyqtyrmaı qoımas sirá eshkimdi.

Dári seýip, qurt óltirip, tazartpaı,

Qarań qalar tirshiligi bes kúngi.

Aıbat shekken keıbireýge kijine,

Qaramady shendi-shekpen júzine.

Bassyz ketip baǵytynan taıǵandy,

Bappen akep qaıta saldy izine.

Memileket qazynasyn kemirgen,

Maıdan quryp maıkeńirdek jemirmen,

Dál shaǵynda qajet tártip ornatyp,

Jónge saldy teksizderdi tebingen.

Mine naǵyz parasatty er degen,

Qý nápsiniń qulqynyna ermegen,

Ashyq , adal pikirlesip jurtpenen,

Júdegenniń júrek qylyn terbegen.

Mine naǵyz parasatty er degen,

Kóńil kógin pendelikke bermegen.

Ádildiktiń altyn almas qylyshyn,

Aqıqattyń aıdynynda sermegen.

Mine naǵyz parasatty er degen,

Sýmańdaǵan sýyq sózge senbegen.

Jamaǵaıyn jamaǵatpen keńeske,

Buryn sońdy esh bir kósem kelmegen.

Kelgen kúnde , oń nazaryn bólmegen.

Mine naǵyz parasatty er degen,

Ot júregi Otan degen, el degen.

Kóterilip rýhy bıik halyqtyń,

Sýsyny bir qandaý shirkin shóldegen!

Ádildiktiń týyn bıik ustaǵan,

Danalyqtyń dańǵyl jolyn nusqaǵan,

Arqalaǵan aýyr júkti azamat,

Bıiginen eshqashan da ushpaǵan.

........................................

Sóıtip halyq múdesinen tabyldy,

Otan degen qaısar júrek jalyndy.

Qýanyshtar kóz jasynan tasqyndap,

Alǵys hattar, aqbatalar aǵyldy.

 ( Shı Jıńpıńshe rýhpen )

           * * *                                                                      

Jurt kózinen qalqalap,

Qazynany  qaltalap,

Urylar úptep, údire

Shetelge tartty arqalap.

Peıili las, suryqsyz,

Imany ólgen rýhsyz,

Opasyzdar kóbeıdi,

Otan dese qulyqsyz.

Jalǵan ýaǵda bergeni,

Jaǵympazdyq kórgeni,

Jandaıshaptar jalmańdap,

Óryp júrǵoı ólgeli.

Tek shyndyqqa qarysy,

Tapqan aram tabysy,

Ala aıaqtar qanshama,

Jyn sasyǵan namysy ?!

Qoǵam solaı lastaldy,

Qoqys jaýyp aspandy.

Qany taza halyq ek,

Qaıdan pále bastaldy ?!

Qane, qalaı tıamyz,

Jolyn qaıtyp  qıamyz.

Qaıtsek aman qalady,

Otan –uly  uıamyz ?!

               * * *

Halyqqa qas, qansyzdar–

Ardan bezgen arsyzdar,

Otan satqan ońbaǵan,

Qaptap ketti “jansyzdar”.

Jan berisip  maqtaǵan,

Jan alysyp jaqtaǵan,

Shylǵı sýaıt-sumyraı,

Jan-jaǵymyz qaptaǵan.

Oılanbasaq bolmasty,

Ómirimizdi shań basty.

Halqym dep qan jutpaǵan,

Adam emes, “albasty”.

Qorǵamasaq bolmasty,

Qorlyq degen qom basty.

Otan dep óre turmaǵan,

Ómirinde óńbasty !

            * * *

Tebinim qatty  lashynmyn,

Almasym ótkir asylmyn.

Dushpanǵa  qatal qaharly,

Jarylyp túser jasynmyn.

Shabysym dara tulparmyn,

Qaǵysym qatty suńqarmyn.

Qyrqysqan jaýdyń, qırǵısha

Qylshadaı moınyn qyrqarmyn.

Naızaǵaı ottaı namysym,

Qylpyǵan qylysh shabysym.

Tıip bir ketseń tyz etip,

Otalyp keter qamysym.

Otalap ketse qamysym,

Ózińmen bolar bar isim.

Ne bolatynyn bileber,

Aıtpaıaq qoıdym arysyn.

   AZAMATTYŃ AITARY

Qaldyryp tabyn etine,

Shyjǵyryp basyp betine,

Aıybyn aıtyp arsyzdyń,

Zapyran quıam ótine.

Jerine jete jetkizem,

Shyndyqqa taǵzym etkizem.

Qylmysyn ashyp qıqardyń,

Óńmeninen sóz ótkizem.

Qoǵamnyń aıtam bylyǵyn,

Mısyzdyń sógem qylyǵyn.

Jamandy jaba jasyrman,

Bylǵapta júrgen tunyǵyn.

Jemqordy aıtam jelikken,

Kóńilin kóptiń jeritken.

Oıqastap júrse ortada,

Jazaǵa tartpan nelikten ?

Ádilin istiń aıtamyn,

Qazaǵym–halqym, baıtaǵym.

Soqtyqqan saǵan sotqardyń,

Alamyn qaǵyp saıtanyn.

Ashshy aıtty deme sen meni,

Aıtpasam sózdiń ólgeni.

Qaırat tutar halyqtyń,

Biz emespiz be  sengeni ?!

Sengeni semse ne bolmaq,

Taǵdyrǵa tamuq omalmaq ?

Basyna tónip túnek tún,

Seıildi kúnder joǵalmaq.

Naızasyn tildiń túıreımin,

Namysty órge súıreımin.

Otanym úshin ot qushyp,

Kúıresem, bir-aq kúıreımin!

     USTANYM

Adaldyq týyn ustadym,

Aramdyq ataý dushpanym.

Shyńyna shyǵý shyndyqtyń,

Mendegi berik ustanym.

Búl jolda berik maıdanym,

Belimdi bekem baıladym.

Qaınatyp soryn dushpannyń,

Aldyma salyp aıdadym.

Jaqsylyqpenen selbesem,

Jat qylyq kórsem beldesem.

Qaıyrda qylyp qaıtý joq,

Tepkilep jerge kómbesem.

Talqandap ketem erlesem,

Kórersiń áli senbeseń.

Jalǵandyq ataý jaýyzdy,

Jeńemin túbi ólmesem!

Shaıahmet QALIULY