Aýdanda ótken jyldarǵa qaraǵanda ózgeris eleýli.
Bıyl «100 naqty qadam» Ult josparyn oryndaýdyń tájirıbelik kezeńi bastalǵan jyl. Osyǵan oraı Sarqan aýdanynda atqarylǵan ister aýqymdy. Eldi mekenniń ekonomıkalyq ósimi de ónimdi. Ult josparynyń «Indýstrıalandyrý jáne ekonomıkalyq ósim» atty úshinshi baǵytyn júzege asyrýda ınvestısıa tartý jergilikti atqarýshy organdardyń negizgi mindeti bolyp tabylady. Aǵymdaǵy jyldyń úsh toqsanynda ekonomıkada qol jetkizilgen qarqyn saqtalǵan. Aýdandaǵy is-sharalardyń barlyǵy negizgi basymdyqty óndiristiń tómendemeýine, jańa jumys oryndaryn qurýǵa, halyqtyń ómir súrý deńgeıin ári qaraı kóterýge baǵyttalǵan. Aýdanda ınvestorlarǵa qoldaý kórsetý, sondaı-aq, kózdelgen zańnamalyq deńgeıde zańdy tulǵalar úshin ınvestısıalyq jobalardy júzege asyrý jumystary jasalýda. Atap aıtqanda «LOYALMATY GROUP» JSHS «Aýylsharýashylyq ónimderin jáne azyq-túlik ónimderin óndirý maqsatynda agroónerkásiptik kásiporyn salý» jobasyna Lepsi aýyldyq okrýginen jer usynylǵan. Qazirgi ýaqytta kelissózder júrgizilip jatyr. Sondaı-aq «Aqtoǵaı resaıklıng» JSHS «Aqtoǵaı taý-ken baıytý kombınatynyń ónerkásiptik alańdarynan jáne vahtalyq qalashyqtardan ónim qaldyqtaryn shyǵarý jáne qaıta óńdeý» jobasy da iske asýda. «100 qadamdy» júzege asyrý baǵdarlamasy aýdan kásipkerleri úshin úlken múmkindikter týǵyzýda. Atap aıtqanda, ruqsat berý qujattary qysqartyldy, ındýstrıaldy aımaqtarda jer telimderin berý áreketteri jeńildetildi, ınjenerlik ınfraqurylym daıyndaldy. Sarqan aýdany kórikti jerlerimen de el esinde ekeni belgili. Sondyqtan munda týrısik saparǵa shyǵatyn sheteldikter kóptep tartylýda. Qazaqstan Respýblıkasynyń týrısik salasyn damytýdyń 2020 jylǵa deıingi tujyrymdamasy boıynsha aýdanda 24 týrısik ınfraqurylym bar. Qazirgi ýaqytta Sarqan fılıalynyń «Osınovaıa», «Úlken Basqan», «Tuqymbaq» ormanshy úılerinde kelýshilerdi qabyldaıtyn 35 oryndy 3 demalys orny jabdyqtalǵan.
Búginde óńirde Balqash kóliniń jaǵalaýynan bastalatyn týrısik marshrýttyń baǵytyn ázirleý qolǵa alynǵan. Balqash kóliniń jaǵalaýy – Lepsi aýylyndaǵy M. Tólebaev atyndaǵy murajaı, kıeli Kótentáýip kesenesi, Qaıalyq arheologıalyq qalashyǵy, M. Jumabaev atyndaǵy «Ólketaný» murajaıy, Cherkassk qorǵanysy murajaıy jańa týrısik baǵyttar bolyp belgilengen. Bolashaqta munda 14 týrısik marshrýttyń pasporty josparlanýda.
Aýdan ortalyǵyndaǵy saparymyz «Samal» sharýa qojalyǵyndaǵy qant qyzylshasyn jınaý barysyn kórýden bastaldy. Kólikten túskenimizde kózimizge ilingen tynymsyz tirlikten turǵyndardyń iske bekem, jumysyna myǵym ekenin baıqadyq. Ermek Qalıev basshylyq etetin sharýa qojalyǵynyń tabysy shash-etekten. Atalmysh sharýa qojalyǵy 1997 jyly qurylyp, 2012 jyly tuqym sharýashylyǵy statýsyn alǵan. Sodan beri jumysy ónimdi, tabysy berekeli. Sharýa qojalyǵynyń 1004 gektar aýylsharýashylyq jeri bar. Aǵymdaǵy jyly 7 gektarǵa qant qyzylshasy, 50 gektarǵa kúzdik bıdaı, 361 gektarǵa arpa, sondaı-aq maıburshaq jáne kópjyldyq shóp sebilgen. Munda 35 adam eńbek etedi. Kelesi bolyp nazarymyz túskeni jastardyń qýanyshy bolǵan «Jastar saıabaǵy». Atalmysh baq jańǵyrtýdan ótip, kireberisinde kózge birden iligetin júrekshe qoıylǵan. Qala ákiminiń qoldaýynyń arqasynda júzege asqan temirden jasalǵan sándi kórinister saıabaqtyń mánin arttyryp tur. Sonadaıdan kózge ilikken tabysý oryndyǵy da baq kelbetin kirgizgen. Sondaı-aq bul jerde jastarǵa arnalǵan jazǵy bı ortalyǵy, roller klýb qarastyrylǵan. Aıtarlyǵy barlyq jumys jastardyń bastamasymen aǵa býynyń qoldaýymen iske asqan.
Aýdandaǵy jaǵymdy jańalyqtyń biri – qala turǵyndaryna úı salý úshin beriletin jerlerdi óńdep, jaryq tartyp, sý kirgizý jumystary. Jospar boıynsha bul ıgilikti is aǵymdaǵy jyldyń sońynda aıaqtalmaq. Qala ortalyǵynda 26,6 ga. jerde ınjenerlik-kommýnıkasıalyq jumystar júrgizilip jatyr. Nátıjesinde berekeli is bastalyp, jeke menshik turǵyn úıler qurylysy qolǵa alynǵan. Jol aıryqtary belgilenip, káriz júıeleriniń transheıasy qazylýda. Qazir de káriz júıesiniń 20 qudyǵy ornatylyp bitken. Munda 16 qurylysshy jáne 6 túrli tehnıka – kún-tún tirshilik etýde.
Aýdan boıynsha aldyńǵy orynnan kórinetin bilim ordalary jeterlik. Sonyń biri N. Ostrovskıı atyndaǵy mektep-lıseıi. Bilim sapasy da, materıaldyq jaǵdaıy da joǵary. Mektep dırektory Kúlshat Muqasheva jańa tehnologıalyq kabınetterin kórsetti. Mekeme 1872 jyly tórtjyldyq bastaýysh mektep bolyp jumysyn bastaǵan. Bilim sapasyn basty orynǵa qoıǵan mektepke 1993 jyly lıseılik statýs berilgen. Úsh qabattan turatyn bilim ordasy jóndeýden ótip, jańǵyrtý jumystarynyń nátıjesinde jarqyrap-aq tur. Mekteptiń qysqa qalaı qamdanǵanyn da suradyq. Ǵımarat suıyq otynmen jylytylady. Kózben kórgenimizdeı jylytý maýsymyna da saqadaı-saı. Aıta keterligi bilim ordasynyń basshysy burynnan qurylǵan mektep ishindegi murajaıdy qaıta jandandyryp, jańartyp jeke kabınet ashqan. Ol jerde mektep qurylǵaly bitirgen túlekterdiń aty-jóni, sýretteri men jetken jetistikteri jazylǵan qundy qaǵazdar bar eken.
Ótken jyly isin bastaǵan «Sarqan jylý» memlekettik komýnaldyq kásipornynyń jumysy kóńil qýantady.
Byltyr qurylys jumystary tolyǵymen aıaqtalyp, ortalyq jylý qazandyǵy qoldanysqa berilgen bolatyn. Atalǵan jylý qazandyǵynda árqaısysynyń jalpy qýattylyǵy 6,5 Gkal quraıtyn, 3 sý qazandyǵy ornatylǵan. Olardyń jalpy qýattyǵy 19,5 Gkal quraıdy. Onyń ekeýi negizgi jumysty atqarsa, bireýi qosalqy kómek kórsetedi. Ótken jyly jalpy aýdany 35 myń sharshy metrdi quraıtyn 32 ǵımaratqa jylý berilgen bolatyn. Al bıyl olardyń qatary 24 ǵımaratqa tolyqty. Bilgenimiz aǵymdaǵy jyly ortalyq jylý júıesine taǵy da qosymsha jalpy aýdany 15 myń sharshy metrdi quraıtyn kóppáterli turǵyn úı, 1 zańdy tulǵa, dúken, avtojýý ortalyǵy jáne 15 jeke turǵyn úı qosylypty. Sondaı-aq, aýdanda shaǵyn jáne orta bıznesti damytyp, «Bıznestiń jol kartasy – 2020», «Jumyspen qamtý jol kartasy – 2020», baǵdarlamalaryn tıimdi paıdalanyp, jumystaryn jandandyrǵan kásipkerler de jeterlik. Solardyń biri – qurylys materıaldary men jıhazdardy satatyn «Ásemgúl» saýda úıi. Munda turǵyndarǵa qolaıly barlyq jaǵdaı qarastyrylǵan. Tutynýshylar taýardy 1-3 jyl kóleminde nesıege de alýǵa múmkindigi bar. Brıfıń barysynda aýdan basshysy óńirdegi atqarylyp jatqan jumystardyń negizgi baǵyttaryna toqtalyp, tilshiler tarapynan qoıylǵan suraqtarǵa jaýap berdi. «100 naqty qadam – Ult josparyn» júzege asyrý úshin tórt qarjylandyrý kózi jumys isteıdi.
Ulttyq qordan, respýblıkalyq, jergilikti búdjetten jáne jekemenshik ınvestısıalardan quıylǵan qarjy óńir órkendeýine jumsalýda. Jarqyn jobalardy atap ótken aýdan ákimi alda óte aýqymdy jumys kútip turǵanyn tilge tıek etti. Alǵa qoıǵan maqsattarǵa qol jetkizý úshin jumyla eńbek etýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti. Iá, Sarqandaǵy bir kúndik saparymyzdy osylaı tamamdadyq. Qaı qyrynan alsaq ta aýdandaǵy aýqymdy jumystar kóz qýantyp, kóńil shattandyrady. Jetken jetistikter men júıeli jumystyń kóp ekendigin ańǵaryp qaıttyq.
Quralbek Sábıtov, «Jetisý» gazeti
