Bul adamdardyń densaýlyqtarynda esh ýaqytta aqaý bolmaıdy. Qaterli isik jaıynda múldem habarlary joq olar 120 jyldaı ómir súredi.

Bul halyqty úlken sıvılızasıaǵa jatqyzbasaq ta, basqa elderge qaraǵanda barlyq jaǵynan erekshelenedi. Olar Gımalaı shyńynda ómir súretin hýnza halqy. Kashmır, Úndistan jáne Aýǵanstan memleketterimen shekaralas Hýnza elinde 30 000 adam turady. Bir tańqalarlyǵy, hýnza halqy 120 jasqa deıin ómir súredi eken, keıbiri, tipti, 145 jasqa deıin barady. Áıel adamdar 60 jastan soń da bala kótere alady. Al, qaterli isik degen aýrý bul elde atymen joq.

Bul múmkin be? Múmkin bolsa, halyqtyń uzaq ómir súrýiniń sebebi nede? 

«İshimizge ne barsa, syrtymyzdan sol shyǵady» degen sózdi biz jaqsy bilemiz deıdi hýnza halqy. Alaıda, bul damyǵan zamanda ne jep, ne qoıǵanyńdy da aıyra almaısyń.  «Tamaqtaný úshin ómir súrme, ómir súrý úshin tamaqtan» degen ustanym árdaıym halyqtyń esinde.

Hýnza halqy bir kúnde eki mezgil tamaqtanady eken. Bul adamdardyń uzaq ómir súrýiniń birden-bir sebebi shyǵar.

Birinshiden, tańǵy astarynyń toıymdy bolatynyna basty nazar aýdarady. Al, ekinshi asyn  kúnniń batar shaǵynda ishedi. Olar tek tabıǵı ónimdi paıdalanady: jemis-jıdek, kókónister, dánder, sút jáne irimshik – hýnzalyqtardyń kúndelikti azyǵy. Taǵamdarynda hımıalyq elementterdiń bolmaýyn halyqtyń ózi qatań qadaǵalaıdy.

Bir qyzyǵy, hýnzalyqtar úshin 60 jastan keıin bala kóterý – qalypty jaǵdaı.

Taǵy bir aıta keterligi, jyl saıyn adamdary mindetti túrde órik sýsynyn iship turady. Ǵalymdar bundaı ádistiń densaýlyq úshin óte paıdaly ekenin aıtqan.  

Gúlim JAQAN