«Boko haram» ıslamı tobynyń jaýyngerleri 2014 jyly Chıbok qalasynda tutqyndalǵan 82 oqýshy qyzdy bosatty.
Chıbokta tutqyndalǵan 276 qyzdyń 100-i áli de quldyqta. Memleket basshysy Mohammad Býharı bul kórsetkishti jaqsy jańalyq retinde habarlaǵan, alaıda qýanyshty habar bolyp kóringenimen shyn mánisinde jaǵdaı múldem biz oılaǵandaı emes edi.
Zorlyqpen nekelesý, azaptaý, qorlaý
2009 jyldan beri «Boko haram» 800-ge jýyq áıelder men qyzdardy quldyqta ustady. Áskerler óz qurbanyn qalaǵan jerlerinen alyp qashyp jatty: alqap bolsyn, orman, baqsha bolsyn, sýǵa barsa da, mektepke barsa da, áıel zaty kez-kelgen ýaqytta jaýyngerdiń qarmaǵyna túsip qalatyn.
Tutqynnan qutylǵan qyzdar mindetti túrde medısınalyq tekserýden ótken
Human Rights Watch (HRW) quqyq qorǵaý uıymy quldyqtan bosaǵan birneshe qyzdarmen tildesip kórdi. Olardyń tutqyndaǵy ómiri naǵyz tozaqpen teń.
Ol jerde qyzdardy fızıkalyq qana emes, psıhologıalyq turǵydan da qınaǵan, qyzdar májbúrli túrde úı sharýasymen aınalysty, baqsha tazalady, dala sypyrdy. Tipti, kóbi urlanǵan qyzdardy tasýshy bolyp qyzmet atqarǵan.
Turmystaǵy ómir – tozaqpen teń
Marıam Alı Meıanga, 2016 jyldyń qarashasynda tutqynnan bosatylǵan. Qolyndaǵy 10 aılyq sábıin tutqynda júrgende bosanǵan
«Boko haram» lagerinen qashyp shyqqan 15 jastaǵy qyz nebári 4 aptanyń ishinde bolǵan turmystyq ómirdiń zorlyǵy jaıynda aıtyp berdi.
«Bizdiń nekemizdi qıǵan soń meni úńgirge turǵyzdy, alǵashynda oǵan, ıaǵnı kúıeýime qasarysýǵa kúshim jetip júrgen. Keıin ol meni pyshaqpen qorqytýdy shyǵardy, tapanshasy da ylǵı qaltasynda júretin, aıqaılasam, óltiretinin aıtyp qorqytatyn. Men úndemedim. Ár túnim onyń aıýandyǵyn kórýmen ótti. Onyń kúshi de tasyp turatyn, 30 jastaǵy erkek qoı. Meniń tek jylaýdan basqa sharam qalmady».
Kúshtep ıslamǵa kirgizý
Quldyqtaǵy áıelder, sýret 2014 jyldyń mamyrynda túsirilgen
Kóbine jaýyngerler hrıstıan-áıelderin ustap, olardy ólimmen qorqytyp ıslamǵa kirgizetin. Dál osyndaı jaǵdaı basynan ótken áıel óziniń qalaı qınalǵanyn, azaptalǵanyn aıtyp berdi. Ony oralǵan symmen ábden sabap, aqyr sońynda qyz ıslamǵa kirýge májbúr bolǵan.
Mártebeli tutqyndar
Nemis jýrnalısi Volfang Baýer Nıgerıada biraz ýaqyt aıaldap, ıslamdyqtardan qashyp qutylǵan qyzdarmen tildesip qaıtqan.
Qyzdardyń aıtýyna qaraǵanda, olardyń keıbiri «Boko haram» lagerindegi bedeldi qyzmetkerler bolǵan.
«Chıbokanyń kóp qyzdary «Boko haram» lageriniń basshysy Abýbákir Shekaýdyń súıikti áıeliniń qyzmetshisi bolǵan, sol sebepti ol qyzdardyń bedeli ózge tutqyndardyń janynda joǵary bolǵan» dep jazdy óz blogynda tilshi.
Erkindiktiń tutqyndaǵy ómirden aıyrmashylyǵy joq
Tutqynnan qashyp shyqqan qyzdardy úı ishi kóbine qabyldaýdan bas tartyp jatady eken.
Bıb-bı-sı tilshisi Alıster Lıthed nıgerlik jaýyngerdiń tutqynynan qashyp shyqqan 17 jastaǵy Zaramen sóılesip kórdi.
Bostandyqpen qaýyshsa da, qarshadaı qyz tutqyndaǵy ómirin saǵynatynyn aıtty.
«Olar bizge tańdaý jasaýǵa múmkindik bergen – turmysqa shyǵý nemese kúń bolý. Men turmysqa shyqtym», - dedi Zara.
Bostandyqqa shyqqan soń Zaranyń jaǵdaıy odan ári nasharlamasa, jaqsara qoımady, sebebi qyzdyń aıaǵy aýyr bolyp qalǵan. Onyń týystarynyń keıbiri hrıstıan, keıbiri musylman boldy.
Áli de dúnıege kelmegen sábıdiń taǵdyry otbasylyq otyrysta talqylandy, nátıjesinde balany bosanatyn boldy. Eń soraqysy bala dúnıe esigin ashqan soń bastaldy. Ulynyń esimin Ýsman dep ataǵan.
«Aýyl turǵyndary meni jezókshege balap, jandaryna jaqyndatpaıtyn. Ulym aýryp qalsa da, ózim júgiretinmin, jaqyndarym kómektesken emes. Qaqpadan shyǵa bere jurt meni kózimen atyp, tabalaıtyn da turatyn.
Sóıtip júrgende ýly jylannyń shaqqanynan ulym qaza tapty, otbasym buǵan qatty qýandy. «Boko haram» qanynyń izi de qalǵan joq dep tóbeleri kókke jetken» dep janaıqaıymen bólisti Zara.
Jaqyndary tarapynan týyndaıtyn kúmán
Quldyqtan bosatylǵan qyzdar. Endigi ómirleri ne bolmaq?
Quldyqtan bosap shyqqan qyzdardyń jaǵdaılary máz bolmaıdy. Bostandyqtaǵy qyzdar óz jaqyndarynan qoldaý kútedi, biraq týystary olardy qabyldaı ma? Bul jaǵy qıyn edi.
Nıgerıa turǵyndarynyń eń basty máselesi – boılaryndaǵy kúdik. Tutqynnan qaıtyp kelgen qyzdar shyn máninde jábirlenýshi me, álde qylmysker me? Ne bolmasa, qylmys jasaýǵa májbúr bolǵan jábirlenýshi me?
Aýyl úlkenderi qyzdardyń qylmysqa qatysy bar-joǵyn anyqtaý úshin birneshe jyldaryn jumsaǵan.
8 jyl boıy «Boko haram» tobynyń jaýyngerleri birneshe myńdaǵan qyzdardy tutqynda ustady, olardyń teń jartysy óltirlidi.
Qaıtyp oralǵandar ómir boıyna moraldyq turǵydan mılaryna zaqym kelgender.
Daıyndaǵan: Gúlim Jaqan
