Jaqynda 5 jastaǵy qyz joǵalyp ketip, ol pedofıldiń páterinen tabylǵan. Qaraǵandylyq 50 jastaǵy er adamdy quqyqqorǵaý organdary qyzmetkerleriniń tergeýi áleýmettik jelige taralyp ketti. Vıdeoda ol 5 jastaǵy balany qalaı aldap pátereni kirgizip, zorlaǵanyn aıtyp berdi.
«Men qyzdy kezdestirip qaldym. Oǵan kámpıt pen shyryn satyp alyp berdim. Olardy úıde iship, jeýdi usyndym. Qyz kelisti» dedi ustalǵan er adam.
50 jastaǵy Qaraǵandy turǵynyna qatysty qylmystyq is qozǵaldy.
Bul Qazaqstanda bala zorlaý boıynsha tirkelgen alǵashqy da, ókinishke oraı sońǵy qylmystyq is emes. Álem boıynsha, ár 2 mınýtta bir bala zorlanady. Al 18-ge tolmaǵan ár úshinshi qyz jynystyq bopsalaýdyń qurbany bolady. Osyndaı statısıkany kórip tek Qazaqstanda ǵana emes álem boıynsha jaǵdaıdyń múshkil ekenin baıqaımyz.
Mamandardyń aıtýynsha, beıkúná balalarǵa jynystyq qorlyq kórsetetin adamdardyń kóbi ózderi de kishkentaı kezinde zorlyqty bastan ótkergender.
Keıbirinde psıhıkalyq aýytqýshylyq bolady. Depressıada júrip, rýhanı dertinen aryla almaı júrgender de osyndaı pasyq qadamǵa barady. Pedofılderdiń arasynda gomoseksýalıster de óte kóp kezdesedi eken. Al pedofıl áıelder qurban retinde qyzdarǵa qaraǵanda uldardy kóp tańdaıdy.
Statısıka boıynsha, balalardy zorlaǵandardyń 30% otbasynyń bir múshesi bolady. Onyń ishinde ógeı ákesi, atasy, aǵasy jáne t.b.
Al 16% otbasy múshesi emes. Biraq óz qurbanyn jaqsy tanıdy. Otbasymen tyǵyz aralasyp, kóp jyldar boıy balaǵa qamqorlyq tanytyp, otbasynyń senimine kirgender.
Ondaılar aılar boıy keıde jyldy jylǵa soǵyp bala men onyń áke-sheshisiniń senimine kirý úshin ózin tek jaqsy qyrynan kórsetýge tyrysady. Balany qydyrtyp, kıim alyp berip balamen jeke qalý úshin túrli aılaǵa barady. Kóbi balanyń oǵan tolyq senim artpaǵanyna kózi jetpegenshe óziniń aram áreketin jasamaıdy.
Pedofılder janyńda júr...
Mamandardyń aıtýynsha, pedofılder ádette úıinde ata-ana mahabbaty men jylýlyǵyn jetkilikti deńgeıde kóre almaı júrgen, emosıonaldy qoldaýǵa zárý balalardy tańdaıdy.
Al keıbiri nazaryn tolyq emes otbasyna aýdarady. Sebebi onda kóbine balaǵa degen tolyq baqylaý bolmaıdy. Pedofılder anasy nemese ákesi jumys istep jatqan ýaqytta balasyna qaraıtynyn aıtyp, qamqor adam retinde kóringisi keledi.
Sondaı jaqyn tanystardyń nemese otbasy múshesiniń balany qorqytyp, úrkitip birneshe ýaqyt boıy ony zorlap júrgen jaǵdaılar da jıi bolyp turady. Balalar psıhology Oksana Cholak mundaı kezde balanyń zorlyq kórip júrgenin anyqtaý úshin balanyń oıynyna jiti mán berýge keńes beredi.
«Kishkentaı balalar bastan ótkergenin, is júzinde basqa adamdarǵa nemese oınaǵanda oıynshyqtarǵa qaıtalaıdy. Onyń boıynda agresıa, shamadan tys qorqynysh paıda bolsa dabyl qaǵý kerek» deıdi Oksana Cholak.
Psıholog pedofılderdiń kóptegen quıtyrqy aılany paıdalanatynyn aıtady. Máselen, qupıa saqtaý oıyny. Sebebi bala tabıǵatynan qupıa aıtýdy, tyńdaýdy jaqsy kóredi. Qupıa - eresektik ómirge bir taban jaqyndatqandaı kórinedi olarǵa. Sondyqtan qupıa aımalasý, mahabbat oıyny, súıisý jáne t.b aılany oılap taýyp ony ekeýimizdiń qupıamyz dep ábden sanasyna sińiredi.
Mamandar mundaı kezde balamen emosıonaldy túrde barynsha jaqyn bolýǵa keńes beredi. Ol sizden eshteńeni jasyrmaı, barlyǵyn ashyq aıtyp bere alatyndaı senimdi qarym-qatynas ornatý qajet.
Balańyzǵa bireý óz ata-anasynan qupıa saqtap, aıtpaýy kerek ekenin ótinse, ıaǵnı ol adamnyń jaman ekenin jáne ol muny ata-ana urysatyndyqtan jasyrýyn surap otyrǵan joq ekenin túsindirińiz.
Balańyzben kóp ýaqyt ótkizýge tyrysyńyz.
Onyń bos ýaqytta nemen aılanysatynyn únemi surastyryp otyryńyz.
Al mektep jasyna deıingi balalarǵa beıtanys adamdarmen qalaı sóılesip, olardan qandaı qaýip kelý múmkin ekenin ertegi túrinde jetkizý qajet.
«Kez kelgen ata-ana qaıǵynyń aldyn alǵysy keletindigi oryndy. Sondyqtan, oqys oqıǵalar kezinde onyń ózin qalaı ustap, qandaı áreket jasaý qajettigin ertegi arqyly túsindirý kerek. Máselen, kishkentaı qoıanǵa belgisiz aıý jaqyndaǵanda, ol dereý qashyp ketti. Sebebi, onyń anasy oǵan tanymaıtyn jandarmen múlde sóılespeýdi úıretti degen sekildi. Bala ózin sol qoıannyń keıpinde sezinedi. Bul onyń álemge degen kirshiksiz kózqarasyn kirletpeýge jáne psıhıkasyna zaqym keltirmeý úshin qajet. Al qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵanda, bastan ótkergeni týraly este qalǵan sátti basqa jarqyn istermen almastyrýǵa tyrysý kerek. Biraq, ókinishke oraı bala eshqashan buryńǵydaı bola almaıdy» deıdi balalar psıhology Oksana Cholak.
Pedofıldi qalaı tanýǵa bolady?
Eresek adam túgili kishkentaı balalarǵa seksýaldy negizde zorlyq kórsetýshiler kóbeıgen zamanda balaǵa saq bolý kerek ekeni anyq. Qaýipsizdik sharalaryn qoldaný kerek. Kúndelikti aralasyp-quralasyp júrgen kórshiń nemese úıge kelip júrgen jaqynyń sondaı áreketke barýy múmkin bolsa, jaǵdaı tipten nashar. Balany syrtqy qaýipti faktorlar men adamdardan qorǵaý úshin pedofıldi onyń pedofıl ekenin anyqtaı alý kerek. Munyń ońaıǵa soqpaıtyny anyq. Sebebi pedofılder basqa adamdar sekildi kúledi, qaljyńdasady, jumys isteıdi, oqıdy t.b. Desek te, psıhologtar olardy anyqtaýdyń basty qaǵıdalary bar ekenin aıtady.
Olar:
Pedofılder eresekterge onsha mán bermese de, kishkentaı balalarǵa erekshe qyzyǵýshylyq tanytady. Olar balalardy úlken adam sekildi qabyldaıdy. Máselen, siz eresek adamǵa qandaı qarym-qatynas jasasańyz olar da balalarmen solaı sóılesýi múmkin.
Pedofılder ádette barlyq balany jaqsy kóretinin jáne ózderin áli kúnge deıin bala sekildi sezinetinderin aıtady.
Pedofıl tek egde jastaǵy adam emes, 20-dan sál ǵana asqan jap-jas jigitte, áıel de bolýy múmkin. Sońǵysy kóp kezdese bermeıdi.
Saqtyq sharalary
Mamandar balany jaqyn tanys emes adamdarmen tastamaýǵa keńes beredi. Tipti týys aǵaıyndylardyń ózin balamen jeke qaldyrmaý kerektigin aıtady. Sebebi qazirgi zamanda olardan da qaýip tónýi múmkin.
Bala kútýshini jaldasańyz mindetti túrde jasyryn kamera ornatyńyz.
Balańyzdy ǵalamtorda kimmen sóılesip júrgenin qatań baqylaýda ustańyz. Balańyzdyń jelide otyrǵan ýaqyty men saıttaryn qarańyz. Sebebi pedofılder balany áleýmettik jeli arqyly da tabýy múmkin.
Balańyzǵa ózge adamdar onyń uıatty jerlerin ustaýǵa bolmaıtynyn jáne ondaı jaǵdaı bola qalsa aıqaılap, qashý kerektigin úıretip qoıyńyz.
Balalarǵa áýestigi bar adamdar týraly jıi estıtinimiz óte ókinishti. Pedofılıa sekildi aýyr naýqasqa ushyraǵan adamdardyń áreketi kún sanap artyp keledi. Bul tusta tek quzyrly organdarǵa súıenip qana qoımaı, árbir adam beıtanys balaǵa qamqorlyq tanytyp, onyń janynda ketip bara jatqan adamǵa jiti mán berse. Beıkúná, eshqandaı aramdyǵy men jaman oıy joq bala kez kelgen adamǵa ılanatyny anyq qoı. Onyń túrli-tústi álemin qara kúıemen bylǵamaý árbir eresektiń mindeti. Perishtedeı pák balanyń psıhıkasyn buzyp, kóńiline qaıaý túsirý arqyly tutas eldiń bolashaǵyna balta shabamyz. Býyny qatpaǵan, ómirdi endi tanyp kele jatqan balany aman-esen úlken ómirge qadam bastyrý bizdiń, úlkenderdiń mindeti.
Ásem Álmuhanbet
