Ol kúndegi ádetinshe sabaǵyn aıaqtap bolǵan soń, kitaptary men noýtbýgyn sómkesine salyp, ýnıversıtettiń kúnshyǵys jaǵyndaǵy qaqpasyna bettedi. Sol qaqpanyń aldynan onyń úıine taıaý mańǵa baratyn №77 avtobýs júretin edi. Jol-jónekeı uıaly telefonyndaǵy Citybus qondyrǵysynyń  baǵdar baqylaǵyshynan qarap edi, eshqandaı belgi bilinbedi. “Bálkim uıaly telofonyndaǵy ınternettiń shekti balansy bitip qaldy meken?”- Ol osylaı oılady da aıaldamaǵa kelip toqtady. Syrǵyp ýaqyt ótip jatyr, kúzdiń yzǵarly sýyǵy súıeginen ótkendeı boldy. Baǵdar baqylaǵysh áli únsiz. Ol endi aınalasyna qarap edi, bir áıel tur eken. Ol áıelden:

- Keshirińiz, №77 avtobýs ótip ketti me joq álde...Áıel onyń sóziniń sońyn kútpesten:

- Ol avtobýsyńyz endi júrmeıdi-dedi qysqa qaıyryp. Tańerteń jumysqa kelerde de sol avtobýstyń bolmaǵan sebebin endi túsindi. Ol nede bolsa taksıge otyrýdy jón kórdi. Qolyn sozǵany sol edi orta jastaǵy ózimen turǵylas bir er kisi mingen aqqardaı taza, jańa kólik kelip toqtaı qaldy. Ol barar jeri men beretin baǵasyn aıtty. Al anaý az-kem oılanyp otyrdy da naraý ǵana basyn ızedi.

Sózdi alǵash bolyp taksıst bastady:

- Tanysa otyralyq, meniń esimim Bolat, Sizdiń atyńyz kim?

- Esimim Azamat.

- Baıqaımyn muǵalimsiz -aý?

- Iá, Siz taksıstsiz-aý shamasy. Onyń sózine ekeýi de kúlip aldy. Az-kem únsizdikten soń sózdi taksıst sózin jalǵastyrdy.

- Kóligińiz buzylyp qaldy ma, jaıaý Musa bolyp qalypsyz ǵoı?

- Mende synatyn emes, joǵalatyn da kólik joq. Ejelden Jaıaý Musamyn.

- Solaı deńiz, - taksıst onyń bas-aıaǵyn kóz ushymen bir sholyp ótti. Kóne-toz qara-kók kúzdik paltosynyń óńi ánteń ózgerip, ıesiniń buryl tartqan shashyna beıimdele bastaǵandaı. Taksıst myrs etti de álde ne esine túskendeı:

- Ǵylymı ataǵyń bar ma qurdas?

- Ǵylym doktorymyn degendeı.

- Onda aılyqty kúrep alarsyń? -dedi taksıst álde mysqyl álde kekesinmen. “Aılyq” osy bir sóz ǵalymnyń janyna batatyn asa aýyr sóz edi. Ol týraly estimek, aıtpaq túgili, oılaǵysy da kelmeıtin. Ol únsiz qaldy....Únsizdikti taǵy sol taksısttiń ózi buzdy:

- Sen jasyrsań men ózimniń tabatyn tabysymdy aıtaıyn. Eger jaqsylap eńbektensem kúnine on myń taza tabys tabamyn, al qalypty júrsem bes myń, erinshektigim ustasa úsh myń. Ol osylardy aıty da óz sózine ózi rıza bolǵan jandaı ezý tartyp ǵylym doktoryna qarady. Ol kezde ǵalym júrgizýshiniń tabysyn óziniń aılyǵymen salystyryp úlgergen edi. Ǵalymnyń júregi muzdap sala berdi. Sonda, bul qalypty jumys istegende menen esh kem emes tabys tabady eken. Artyq istese, artyq alady. Qalamasa jumysqa kelmeıdi, ózi bı, ózi qoja-degen osy.

- Ne oılap kettińiz? Tipti kúrsindińiz ǵoı, - dedi taksıst kóz ushymen buǵan bir qarap qoıyp. Bul únsiz. Endi taksıst áńgime aýanyn ózge arnaǵa burdy:

- Siz turǵan aýdanda buryn úsh bólmeli úıim boldy. Balalar eseıgen soń ári qalanyń ý-shýynan aýlaq bolaıyn dep qala syrtynan jeke qora-jáı salyp aldym. Rahat, aýa taza ári tynysh, mıym bir sergip qaldy. Kókónis pen jemis-jıdektiń birazyn ózimiz óndiremiz. Al myna syrttan  keletin ónimderge senim joq. Eki balam bar, úlkeni qolymda turady, óziniń jeke dúkeni bar. Kishisi boı bermeı ýnıversıtet oqydy. Al qazir turaqty jumysy joq. Kezinde meniń aıtqanyma ılanǵanda ǵoı, endigi bir kásipti dóńgeletip keter edi, tekke ýaqyty men aqshasyn qurtty. Bárinen soraqasy dıplomyn alarda: «Áke, maǵan bir jerde istep júr nemese jumysqa alǵaly jatyr degen anyqtama taýyp ber»-dep maza bermedi. Amalsyz ózimniń týyp-ósken aýdanymdaǵy jalǵyz orta mektepke bardym. Onyń dırektory ózimniń dosym edi. Ol sorly meni rasynda balasyna jumys oryn izdep kelgen eken dep qatty sasty. Birden:

- Bóke óziń bilesiń, bizde mektep pen emhanadan ózge jumys istep turǵan mekeme joq. Sondyqtan baladan muǵalim kóp. Ár bireýiniń artynda bir myqty tur. Olarǵa tıise almaısyń, al endi bireýleri óziń bilesiń ǵoı, eptep jolyn tabady. Ondaılarǵa da tisiń batpaıdy, - dedi mińgirlep. Meniń jaı qaǵaz úshin kelgenimdi estigende ústinen bir júk túskendeı jadyrap sala berdi. Sodan beri “Dıplom jatyr sandyqta, al jumys elý jyldyqta” - dep ándetip júrip jatyrmyz. Qaǵaz boıynsha ulym mektepte muǵalim, al shyn máninde jumyssyz. Soǵan bola, osy kólikti salonnan nesıege satyp aldym. Eski kólik alsań sen ony emes, ol seni “minedi”. Ony óziń de bilesiń. Sóıtip, óz ulymdy ózim jumyspen qamtyp júrgen jáıim bar.

- Qıyn bolǵan eken, dese de biz bilgenimizdi úıretemiz, qazirgi jastardyń ózderi jumysqa qulyqsyz - dedi ǵalym álde bir jaýapkershilikten boıyn aýlaq salyp.

- Durys aıtasyz, sizder úıretesizder. Biraq neni úırený kerek ekenin úıretpeısizder. Jastardyń ózderi de, olardyń ata-analary da  ózderine ne kerek ekenin paıymdap jatpaıdy, áıteýir elden qalmaý úshin oqıdy, oqytady. Dál sol oqý olarǵa kerek pe, joq pa bári-bir. Oǵan bas qatyryp jatqan qazaqty kórmedim. Men jaı taksıst bolsam da aıtaıyn, qazirgi zamanda qazaq jastaryna qurǵaq sóz, bos teorıa emes, naqty zat, tehnıka jasaýdy úıretý kerek. Sizdiń eskirgen galstýgińizdiń jańasyn solar tigý kerek, qolyńyzdaǵy sydyrmasy sógilgen sómkeńizdiń jańasyn solar jasaýy tıis, tipti saǵatty da, sonda sizde de otandyq saǵat bolar edi.  Ǵalym galstýgyn tartqylap, sómkesin baýyryna qysa tústi. Al anaý aldyna qaraǵan kúıi qasynda onyń otyrǵanyn umytqan jandaı sol ekpinmen sóılep keledi:

- Mine, sonda kóp nárse arzandaıdy, jumys oryndary kóbeıedi, halyqtyń jaǵdaıy ońalady. Siz profesor bolsańyz da aıtaıyn, aýa tamaq bolmaıdy, qur sóz jumys bolmaıdy. Ol osy sózderin aıtty da az-kem únsiz qaldy. Tereńnen tynys alyp, temekisin tutatty:

- Keshirińiz, tolqyǵanymda azdap shylym shegetin ádetim bar edi. Ǵalym, ustazynan sógis estigen shákirtteı  únsiz, qımylsyz otyr. Bir-er tartymnan soń kóńili sál saıabyrsyǵan taksıst sózin sabaqtady:

- Ulym endi magıstratýra oqysam, dárejem artady, sodan deni durys jumys tabamyn, - dep basymdy qatyryp júr. Al men ruqsat etpedim. Tabany kúrekteı tórt jyl oqyp tappaǵan jumysty, endi bir, eki jyl oqyp taba qoıamyn degenge kim senedi. Bizdiń qazaq qoǵamynda “Artqan túıeńnen, súıengen ıeń kúshti bolsyn”-degen zańdylyq dáýrendep tur. Dárejeń tasyǵanmen, baǵyń ashylmasa ne kerek? Taksısttiń sózi osy araǵa kelgende ǵylym doktorynyń sanasyna óziniń magıstr qyzy tústi. Mektepke ornalasqaly birneshe jyldyń júzi bolsa da, áli kúni ákesin kórgende shaǵymdanbaıtyn kúni joq. Al bul bolsa, qaırat beretin sózden basqa qolynan keler qaırany joq. Sorly qyzym-aı tapqany tamaǵynan aspaǵan.....onyń keńsirigin ashshy bir óksik ótkir tilimen tilip ótkendeı boldy. Kózi jasaýraı qaldy.

- Sizge dalanyń sýyq jeli-aý tıgen, tymaýratyp qalmańyz-dedi taksıst.

- Joq, dalanyń jeli emes, jan-dúnıeniń jáı yzǵary ǵoı ánsheıin. 

- Mine kelip te qaldyq, - dedi taksıst kóligin toqtatyp jatyp. Ǵalym daıyndap otyrǵan eski eki júz teńgelik qaǵaz aqsha men birneshe elý jáne jıyrma, on teńgelik tıyndardy oǵan usyndy. Álde osy bir quraý-suraý óńsiz aqshalardy alýdan arlandy ma, joq álde ǵalymdy aıady ma “túsińiz” - dedi jalǵyz aýyz. Ǵalym sasyp qaldy. Osy sát júrgizýshi oń qolymen ǵalym otyrǵan esikti ashty da qolymen “shyǵyńyz káne”-degendeı syrtty nusqady. Qapelimde aýzyna sóz túspegen ǵalym esikten súıretile syrtqa shyqty. Jan-dúnıesi buryn-sońdy keshpegen alasapyran kúı keshti. Dalanyń yzǵarly jeli tynysy arqyly ókpe-baýyryna ótip, odan júregine jetip, mıyn soqqylaǵandaı boldy. Júregi jylap, qany týlap ketti. Aqboz attaı oınaqtaǵan aq kólik “gúr” etip, týlady da   óz jolyna tústi.

Artyna qaraǵan ǵalymnyń kózine aq mashına aqsıa kúlip bara jatqandaı kórindi. Ol qaıta qarady, aq mashına rasynda aqsıa kúlip bara jatyr eken. Ol dereý sómkesin jerge qoıdy da qos qolymen kózderin ýqalap qaıta qarady. Buldyraǵan janaryna aq kólik qaıta túspedi, esesine kóshedegi kólik bitken aǵy da, qarasy da, sarysy da bári-bári buǵan qarap mazaq etkendeı aqsıa kúlip  ketip barady. Tipti, keı biri aýzyn ashyp, tilin shyǵaryp mazaq etkendeı. Onyń basy sál aınalǵandaı boldy. Endi ántek joǵary qarap edi, masqara, jol jıegindegi aǵash bitken sarǵaıǵan japyraqtaryn tógiltip bastaryn shaıqap, máz-maıram, qyryn-topan kúlip jatyr, keıbir japyraǵynan aıyrylǵan arýaqtardyń qolyndaı qý butaqtar erbeń-erbeń etip, bunyń jaǵasyna jarmasardaı tap-tap beredi. Ǵalymnyń basy aınalyp, júregi aınyp ketti. Kózin tars jumyp azdap ózin sabyrǵa shaqyrdy da úıine qaraı asyǵa basyp júrip ketti.  Jerge emes, bıikke qaraýǵa tyrysty. Qas qylǵandaı záýlim úılerdiń terezeleri de oǵan kózderin qysyp mıyǵynan kúlip turǵandaı sezildi. Ol aptyǵa basyp tórtinshi qabattaǵy úıine kirdi de, týp-týra óziniń jumys kabınetindegi oryndyǵyna baryp sylq etip otyra ketti. 

Ol osy orynda melshıip uzaq otyrdy. Ne oılap, neni kóksep, neni jek kórip, neden toryǵyp otyrǵanyn ózi de bilmedi. Tek jylaǵysy keledi, kimge, nege jylaıdy? Ózi úshin be, álde urpaǵyna ma joq álde ótken ómiri úshin be? Ol arasyn ózi de túsinip turǵan joq. Kenet sana aspanynan ájesi marqumnyń keıde keıigende aıtatyn: “Qarnymnyń ashqanyna emes, qadirimniń qashqanyna jylaımyn”-degen  bir aýyz sózi naızaǵaıdaı jarq etip, tutas uly denesin, sana-sezimin, júregi men mıyn sharpyp ótti. 

-Qaıran qadiri qashqan bilim men ǵylym-aı! Ol endi eńkildep turyp, shynaıy jylady.  Úıdegiler jumysta bolǵandyqtan onyń bul kúıin tiri jan kórgen joq. Arada qansha ótkeni belgisiz bir ýaqytta ol ornynan súıretile turyp samaldyqqa bettedi. Shamasy syrtqy salqyn aýamen boı sergiteıin degen bolar. Desede kózin ashýdan áli júreksinedi. Kim bilsin búkil dala, qala, aınala-tirshilik áli de muny mazaq etip kúlip turǵan bolar.....

Ol kózin eptep ashty. Dalada qoıý qarańǵylyq, aspan qara qoshqyl bultpen kómkerilip ketipti. Al tómenge qarap edi. Kóshe shyraqtary jadyrap-jaınap tur. Kólik bitken aqsıa kúlgen kúılerinde ońdy-soldy júıtkip júr. Bári kóńildi, bári shad-shadyman. Tek tóbelerinde qara-sur bulttardy baýyryna basqan sýyq ta, súrkeıli kúzdiń yzǵarly túniniń tónip turǵanyn sezbeıtin sekildi.....     

Qaster Sarqytqan