Qaı zamanda bolmasyn qoǵamnyń óz dúnıege kózqarastary arqyly adamzattyń damý tarıhyna orasan yqpal etken ǵulama oıshyldar qoǵam, parasat pen izgilik jolyn tańdaý arqyly ǵana ıgilikke jete alatynyn meńzegen.

Qazirgi kezde órkenıetti elder óz zańdaryn meıirbandyq pen izgilik jáne zaıyrlylyq jalpy adamzattyq prınsıpterine negizdeıdi.

Qazirgi kezde zaıyrlylyq uǵymyna qatysty qoǵamda qalyptasqan árkelki kózqarastar bar, alaıda, onyń nyshandaryn, memlekettik qurylym, basqarý modeli men quqyqtyq negizderden aıqyn ańǵarýǵa bolady.

Qazaqstan Atazańynda ózin, demokratıalyq, zaıyrly, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket retinde negizdegen. Elimizdiń din salasyndaǵy memlekettik saıasat turǵysynan zaıyrlylyq degenimiz ol:

• memleket pen dinı birlestikter birin biriniń isterine aralaspaý;
• memlekettik ınstıtýttar barlyq dinderge beıtaraptyqpen qaraý;
• memlekettik nemese jalpyǵa mindetti dinniń bolmaýy;
• ǵylym men bilimniń dinnen táýelsizdigi;
• dinge sený ne senbeýde ar-ojdan bostandyǵyn saqtaý.

Qoǵam bir orynda tumaıtyny belgili. Saıası, ekonomıkalyq, ekologıalyq, áleýmettik, tanymdyq ózgeristermen qatar, ǵylymı tehnologıalyq jańalyqtar zańdardy udaıy zaman talabyna saı jetildirip otyrýdy talap etedi.

Qazirgi kezeńde joǵaryda atalǵan úrdisterden bólek, radıkaldyq ıdealdardy tarata otyryp dinı ustanymmen dinı túsinikterde jasandy qaıshylyqtar týyndatý arqyly óz maqsattaryna jetýdi kózdeıtin teris pıǵyldaǵy toptar paıda bolýda. Bul qalyptasqan jahandyq jaǵdaılardy kúrdelendire túsetin faktorlarda az emes. Olar qoǵamnyń dinı saýatynyń tómendiginen, tolassyz aqparattardyń saralanyp, oı eleginen ótip úlgermesten ǵalam tor arqyly jedel taraýynan, quqyqtyq bazanyń zaman talabyna saı kelmeýinen týyndaıtyn keleńsizdikter.

Jýyrda memleketimiz Qazaqstan Respýblıkasynyń din salasyndaǵy memlekettik saıasatynyń 2017 - 2020 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasyn bekitkeni belgili.

Bul bastamalar gýmanızmniń barlyq talaptaryna qaıshy keletin áráketter arqyly, ıaǵnı dinı urandardy jamylyp áreket etetin ekstremıstik ıdeologıalarǵa qarsy turýǵa baǵyttalǵan.

HHİ ǵasyrdaǵy jahandyq eń joǵarǵy maqsat - adamzatty beıbitshilik pen gýmanızmge jetý, adamzatqa qyzmet ete otyryp, ǵylymı jetistikterge, ınovasıalar men tıimdi tehnologıalarǵa negizdelgen, turaqty ekonomıkalyq jáne áleýmettik damý jolyndaǵy ádil, uıymshyl jáne teń quqyly qoǵamdy qurý. Basty mindet - adamnyń qadir-qasıetin, adamnyń quqyǵyn, mádenıet pen bilimge báriniń birdeı qol jetkize alýy. Ekonomıkada jáne saıasatta oılaýdyń negizi demokratıalyq ári adamgershilikti álemdi qurý.

«Qazaqstan Prezıdenti N.Á.Nazarbaev «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynda qoǵamdyq sanany jańǵyrtýdyń naqty baǵyttaryn sıpattaýy negizinde memlekettik baǵdarlamany júzege asyrý mejeli maqsattardyń biri. Gýmanızmge, ıaǵnı bilimge, aqparat alýda birdeı múmkindikterge negizdelgen ádil qoǵamdy qurýdy kózdeıdi. Qazirgi qoǵamnyń barlyq salalarynda bolyp jatqan ózgerister álemniń barlyq elderinde ekonomkalyq, saıası-áleýmettik jáne rýhanı ózara árekettesý prosesteri qarqyndy júre bastaýda.

Osy atalǵan qubylystardy eskere otyryp din salasyndaǵy zańnamalardy tolyqtyrý men jetildirý memleketimizdiń ishki jáne syrtqy qaýipsizdigine ıaǵnı, ekstremıstik, lańkestik is-áreketterge qarsy turýdaǵy ál-aýqatyn arttyrary anyq.

Onda dinı bilim berý, neke, dinı birlestikter qyzmeti, ekstremızmge qarsy is-qımyldar, mısıonerlik jáne basqada salalardy qamtıtyn zańdarǵa ózgertýler men pysyqtaýlar engizý kórsetilgendeı zaıyrly, quqyqtyq memlekettiń qaǵıdattaryna qaıshy keletin qubylystardy zańnamalyq retteý mejelengen.

Ol ishki jáne syrtqy faktorlardy eskerý otyryp Qazaqstannyń qaýipsizdigi men turaqtylyǵyn nyǵaıtýǵa negizdelgen. Qazaqstan Respýblıkasynyń zaıyrlylyq ustanymyna sáıkes azamattarynyń jynysyna, násiline, etnosyna, tiline, áleýmettik shyǵý tegine jáne dinı senimine qaramastan aldyna kelesi maqsattardy qoıady, ıaǵnı:

• álemdik jáne otandyq mádenıet pen ónerdiń mańyzdy bólshegi retinde elimizdiń tarıhı-mádenı murasy men mádenı qundylyqtaryn saqtaýǵa erekshe kóńil bólý;
• tolyq medısınalyq qyzmet kórsetýdi qamtamasyz etý;
• otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtý;
• nekege otyrý men neke jasyn retteý;
• kámeletke tolmaǵan balalardyń quqyǵyn qorǵaý;
• dinı birlestikterdiń, aǵymdar men olardyń ókilderiniń konstıtýsıalyq normalardy oryndaýy;
• dinı bilim berý júıesin jetildirý;
• dinı ekstremızm men radıkalızmniń aldyn alý maqsatynda quqyqtyq negiz qalyptastyrý.

Demek zaıyrlylyqtyń prınsıpteri barlyq adamzatqa ortaq bolǵanmen, ár memleket ózindik basqarý modelin jáne quqyqtyq negizin qalyptastyrýy úzdiksiz damýynyń kepili.

Memleketimiz zamanaýı qazaqstandyq qoǵamnyń qundylyqtary men ómir saltyn ilgeriletýdi basym baǵyttar retinde júzege asyrýdy kózdeıdi.

Din salasyndaǵy memlekettik saıasattyń basty maqsaty – Qazaqstannyń 2050-shi jylǵa deıingi damýynyń aýqymdy josparyna saı keletin jáne qoǵam men memlekettiń zaıyrlylyǵyn eskeretin rýhanı orta qalyptastyrý. Osy oraıda, Nursultan Ábishuly Nazarbaev bıylǵy jylǵy halyqqa Joldaýynda «Bizdiń maqsatymyz aıqyn, baǵytymyz belgili, ol – álemdegi eń damyǵan 30 eldiń qataryna qosylý» dep naqty meje qoıǵan bolatyn.

Iaǵnı, zaıyrlylyqtyń da bárine ortaq ámbebap úlgisiniń bolýy múmkin emes. Ár eldiń tarıhı, mádenı, dinı, saıası, geografıalyq, ekonomıkalyq erekshelikterine qaraı qalyptasqan memlekettilik úlgisi bolady. Sondyqtan da, Qazaqstannyń ózindik zaıyrlylyq modeli joǵaryda atap ótken faktorlardy eskere otyryp qalyptasýda.

Gýmanızmniń maqsaty - barsha adamzattyń baqyty ómir súrýine múmkindik jasaý bolsa al, zaıyrlylyq prınsıpine negizdelgen zań qabyldaý arqyly memlekettilikti nyǵaıtý baǵytynda jáne zamannyń suranysyna saı rettelýine múmkindik beredi. Alaıda, zaıyrlylyq prınspin ustanýda keıbir qoǵam músheleriniń tarapynan túsinispeýshilikter men qate tárjimalaý oryn alyp otyrǵany jasyryn emes.

Adamzat tarıhynda Din qoǵamnyń barlyq máselelerin sheshýge baǵyttalǵan nysan retinde qalyptasty. Alaıda búgingi tańda Dinniń oryndap kelgen dúnıetanymdyq fýnksıasyn – ǵylym, retteýshilik fýnksıasyn – memlekettik bılik, quqyqtyq  fýnksıalaryn – zań shyǵarý organdary, aǵartýshylyq fýnksıasyn - bilim berý júıesi almastyrdy. Demek, qazirgi kezde Din – adamnyń rýhanı izdenisterine, ımandylyqqa, birlikke, asqaq, izgi qasıetterge baýlı alatyn nysan retinde qalyptasqan.

Qazir atalmysh qyzmetterdiń barlyǵyn memleket atqarýda. Iaǵnı keıbir qoǵamdyq ınstıtýttar mańyzdylyǵyn joǵaltyp, al onyń ornyna qoǵamnyń damý jolynda týyndaıtyn máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan jańa ınstıtýttar qalyptasýy zańdylyq.

Elimizde aqparattyq túsindirý jumystaryn kúsheıtý arqyly Ulttyq qundylyqtardy dáripteýge, zaıyrlylyq uǵymyn durys uǵyndyrýǵa, gýmanızm prınsipine negizdelgen, dinı, saıası - syrtqy faktorlardan jáne radıkalızm men dinı ekstremızmge qarsy tura alatyn qoǵam qalyptasady.

Alımkýlova S.B.

Dinaralyq suhbattasýdy damytý bóliminiń bas sarapshysy