Eldiń jahandyq básekege qabilettiligin qamtamasyz etetin ekonomıkalyq ósimniń jańa modelin qurý qajettigi týyndaǵan búgingi kúni sıfrly tehnologıa el ómirine engizýdi júıeli jasaý elimizde úlken ekonomıkalyq jáne tehnologıalyq dúmpýge alyp keledi.

Elektrondyq úkimet, 3D-prıntıng, onlaın-saýda, mobıldi ban­kıng, densaýlyq saqtaý, bilim berý isin­de qol­danylatyn jáne basqa da perspek­tıvaly salalardy damytý áreketi osyǵan mysal, — deıdi óz maqalasynda ekonomıka ǵylymynyń doktory, profesor Myrzageldi Kemel.

Symsyz telefon, jelilik telearna — sıfrly tehnologıa baǵdarlamasynyń jemisi

— Memleket basshysynyń «Qazaq­stan­nyń Úshinshi jańǵyrýy: jahan­dyq básekege qabilettilik» atty Qazaq­stan halqyna Joldaýy biz­derge, ǵylym adamdaryna naǵyz pra­­g­matıkalyq, naqty ári túıindi, eli­mizdiń bolashaǵy úshin taǵdyr­sheshti máselelerdi kótergen ataýly qujat boldy.

Myrzageldi Kemel

Joldaý bizdiń elimizdiń shırek ǵasyr ishindegi eki jańǵyrtý úrdisin aıaqtap, úshinshi, ekono­mıkamyzdyń álemdik ósiminiń laıyqty deńgeıge jetýin qamtamasyz etetin, jedeldetilgen tehn­ologıalyq jańǵyrtylý basym­dy­ǵyna kóshýimizdi aıqyndap berdi.

Sıfrly tehnologıa bizdiń ómirimizge táýelsizdigimizdiń bas­ta­pqy jyldary-aq batyl engizile bastady. Eń aldy­men, mek­tepterdi jappaı kompú­ter­lendirý qolǵa alyndy. Kom­pú­terler keńsede de, úıde de negizgi aqparattyq qu­ral retin­­de paı­­­­dala­nyla bas­ta­dy, aq­paratpen oryn­da­la­­tyn kez k­elgen jumys kompúter kóme­gi­­men júzege asyrylatyn boldy. Aq­pa­­rat­­ty saqtaý da, tasymaldaý da jolǵa qoıyldy.
Symsyz telefondar, jeli­lik telearna – osy baǵ­dar­lama­nyń jemisi. Jańa damyp kele jat­qan jasandy ıntellekt belgili bir al­go­rıtm joq jerde paıdalanýǵa jol ashady.

 2011 jyldyń 18-qań­taryn­da Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýy­men ult­tyq jerseriktik «OTAU TV» tele­ra­dıo­­­habar taratý jelisi iske qosyl­ǵan bo­la­tyn. Búginde ulttyq opera­tor qyz­­me­tin paı­dalanatyn úı sharýashy­lyq­­­tarynyń sany mıllıon­ǵa jetý­ge jaqyn.

Sıfrly stan­dartqa kóshken sátte, Qazaq­stan­da jer­seriktik júıe abo­nent­­teriniń sany nebári 6 300 bolǵa­nyn es­kersek, bul kór­setkish atalǵan qyz­­­mettiń halyq ara­synda úl­ken su­ra­nys­qa ıe eke­nin kór­se­tedi. Bul, ásirese, aýyl tur­­­­ǵyn­­­dary­na qatysty, óıt­keni, onyń  abo­­nent­­teriniń 70 p­a­ıy­zy aýyl­­dyq jerlerge keledi.

Prezıdenttiń Joldaýynda elimizde úlken ekonomıkalyq jáne tehnologıalyq dúmpý bolýy tıistigi basa aıtyldy. Al ol úshin, eń aldymen, taǵy sol IT sa­lasyna basymdyq beriledi.

«E-Gov» qazaqstandyqtardyń ómirin jeńildetti

Jalpy, Qazaqstanda aq­parattyq teh­no­logıalar­dy memlekettik sektorǵa en­dirý jumystary osydan 10 jyl buryn sát­ti bastalǵan. Oǵan mysal keltirýge bola­dy, ol – «eGov» júıesi nemese Qazaq­stan­­­nyń elektrondy úkimeti. Dál osy júıe­­­niń kómegimen búginde júzdegen opera­­sıa­­­ny kompúter aldynda oty­ryp-aq jú­rgize alasyz. Qujat resimdeý, kom­mýna­l­dyq qyzmet túrleriniń aqysyn, salyq, aıyp­pul, saqtandyrý jáne ózge de qyz­met túrlerin úıde otyryp tóleýge kez kel­gen qazaq­stan­dyq­tyń múmkindigi bar. Bul ister aldaǵy kezde odan ári jetildirile túsedi.

Joldaýǵa sáıkes, jazǵa qaraı elimizde «Sıfr­ly Qazaq­stan» memlekettik baǵ­dar­la­masy iske qosyldy. Aq­­parat­tyq tehnologıa­lar qarysh­tap damyp bara jat­qan myna zamanda IT sala­syn da­myt­pasaq, damyǵan 30 eldiń qa­ta­rynan kóriný qıyn. Óıtkeni, órkenıetti elderdiń barlyǵy osy sıfrly júıege kóship, ónerkásibiniń damýyn jáne halqynyń ál-aýqatyn jyl­dan-jylǵa jaqsartyp keledi.

Joldaýda Elbasy: «Biz sıfrly tehnologıany qoldaný arqyly qury­la­tyn jańa ındýstrıalardy órkendetýge tıis­piz. Bul – mańyzdy keshendi mindet. Elde 3D-prıntıng, onlaın-saýda, mobıldi ban­kıng, sıfrly qyzmet kórsetý sekil­di densaýlyq saqtaý, bilim berý isin­de qol­danylatyn jáne basqa da perspek­tıvaly salalardy damytý kerek. Bul ındýstrıalar qazirdiń ózinde damyǵan elderdiń ekonomıkalarynyń qurylymyn ózgertip, dástúrli salalarǵa jańa sapa darytty», dep naqty baǵdar berdi.

Elektronǵa kóshý úkimetten bastalyp, qazir mektepke de jetti…

Qazaqstandyqtardyń ómir sapasyn art­tyrý ári ulttyq ekonomıkany sıfr­lan­­dyrý baǵdarlamasyn júzege asyrý sheń­berin­de 2020 jylǵa deıin ınternet qoldaný­shy­lardyń sanyn 80 paıyz­ǵa deıin art­tyrý, turǵyndardyń 95 paıy­zyn sıfr­ly xabar taratýmen qamtý, azamat­tar­dyń sıfrlyq saýattylyǵyn 80 paıyzǵa deıin arttyrý kózdelýde.

Bul úshin bıyldyń ózinde atal­ǵan baǵdarlama aıasynda elimizde 244 radıo­televızıalyq stansa iske qosylmaq.

«Sıfrly Qazaqstan» tek bir ǵana IT salasyn emes, qoǵamdaǵy ózge de salalardy damytýǵa baǵyttalǵan. Baǵdarlama ishki jalpy ónimdegi IT-sektorynyń úlesin 2020 jylǵa deıin 5 paıyzǵa jetkizýdi josparlap otyr. IT-sektorynda 150 myń jańa jumys orny ashylady. Eńbek ónimdiligi 37 paıyzǵa jetkiziledi. Halyqtyń sıfrlyq saýattylyǵyn arttyrý da basty mindet, ol 85 paıyzǵa deıin jetkiziletin bolady.

«Sıfrly Qazaqstan» baǵdarlamasyn júze­ge asyrýda 4 baǵyt bar.

Birinshi baǵyt – aýyl-aımaqty keń jolaqty ınter­netpen qam­­ta­­masyz etip, Qazaq­stan­nyń tranzıttik áleýe­­tin arttyrý.

Ekin­shi baǵyt – ekono­mıka­­­nyń salalaryna (kólik jáne logıs­tıka, den­­­saý­lyq saqtaý, bilim berý, aýyl sharýa­shy­­ly­­ǵy jáne elektrondy saýda) sıfrly teh­­­no­lo­gıany endirý.

Úshinshisi – memleket­tik or­­gan­dar jumysynyń sapasyn arttyrý jáne tór­tin­shi baǵyt – IT-mamandardy daıarlaý.

Sıfrly tehnologıanyń halqymyzdyń jar­tysy aýylda turyp, sol jerde nápaqa­syn aıyryp otyrǵan aýyl sharýa­shy­lyǵy salasyna da bereri kóp. Álem­ge bel­gili «Microsoft» kompanıasynyń qoja­­ıy­ny Bıll Geıts oılap tapqan «Orakýl» degen kompúterlik baǵdarlama aýylsharýashylyq jerleriniń hal-ahýalyn sanaýly ǵana ýaqyt ishinde taldaýdan ótkizip, qandaı jaǵdaıda ekenin aıtyp bere alady. Dál qazir Qazaqstanda egistik pen jaıy­lymnyń kóbi jekeniń qolynda jáne paıdalanylmaı jatqany belgili. Al atalǵan baǵdarlama sol jer ıeleri­niń kim ekenin, jerdi qansha ýaqyttan beri paıdalanbaı jatqanyn anyqtaı alady.

Demek, «Sıfrly Qazaqstan» baǵdar­la­ma­sy aıasynda Bıll Geıtstiń «Orakýly» da elimizde keń qoldanysqa enýi ábden múmkin.

Sıfrly tehnologıa budan bólek densaý­lyq saqtaý jáne bilim berý sala­laryn­da da qol­danysta. Bıyl ony jetil­dirý maq­sa­tyn­da Qazaq­stan mektep­terinde elektron­dy kún­delik qoldanysqa engizildi. Sony­men qatar,

pedagogtar da atqarǵan jumys­ta­ry­nyń esebi men jos­parlaryn qaǵaz kú­ıin­de emes, elektrondy úlgide tapsyra alady.

Jalpy, munyń bári halyqtyń baqqýatty ómir súrýi úshin jasalyp jatqan sharalar ekenin túsinýimiz qajet. Turǵyndardyń ál-aýqaty artyp, eńsesi tik kóterilgende ǵana Qazaqstan damyǵan órkenıetti elderdiń qataryna, ıaǵnı aldyńǵy «otyzdyqqa» qosyla alady. Al, bul maqsatqa jetý úshin elimiz Úshinshi jańǵyrýdy eńserýi tıis. Aldaǵy kezde zamana kóshinen qalǵy­­sy kelmegen árbir azamat, maman­dar, ǵalym­dar men stýdentter uıaly baıla­nys, tele­komýnıkasıa, sandyq TV, keń­jolaq­ty  ınternet, aqparattyq tehnolo­gıalar, E-úki­met, E-saýda, ınteraktıvti jarnama jáne áleý­mettik medıa salasyndaǵy ózekti taqy­­ryptardan tys qalýyna bolmaıdy.

Úshinshi jańǵyrý — jahandyq tehnologıalyq básekelestikke umtylý

Elbasy Joldaýynda Qazaqstan úshin jańǵyrýdyń Úshinshi kezeńine kóshý arqyly jahandyq tehnologıalyq básekelestikke umtylýǵa negizdeletini jáne osynaý mindetterdi oryndaýǵa baǵyttalatyny aıtyldy. Úshinshi jańǵyrý — «Qazaqstan-2050» strategıasy maqsattaryn oryndaýǵa bastaıdy. Prezıdent:

«Bizde ýaqyt talabyn laıyqty qabyl alyp, elimizdi odan ári jańǵyrtý jónindegi mindetterdi oryndaýdan basqa jol joq. Bizdiń uly halqymyz biregeı tarıhı múmkindikti tolyqtaı paıdalana alatynyna senemin», — degen sózi úlken maqsatqa jetýdi yntalandyrady.

Prezıdenttiń:

«Basymdyǵy bar salalardaǵy básekege qabiletti eksporttyq óndiristi damytýdy kózdeıtin ındýstrıalandyrýdy jalǵastyrý kerek. Úkimet aldynda qazirdiń ózinde 2025 jylǵa qaraı shıkizattyq emes eksportty 2 ese ulǵaıtý mindeti tur» deýi aldaǵy merzimdegi basym baǵytty kórsetip tur.

Prezıdent agrarlyq sala ekonomıkanyń jańa draıverine aınalýy tıistigin atap ótti, óıtkeni bul sektordyń eksporttyq áleýeti zor. Ásirese ekologıalyq taza ónim shyǵaratyn qazaqstandyq taýarlar kórshiles elderde mańyzdy basymdyqqa ıe. Bul úshin shıkizat óndirisinen sapaly óńdelgen ónim shyǵarýǵa kóshýge tıispiz. Sonda ǵana elimiz halyqaralyq naryqtarda básekege qabiletti bola alady.

Elbasy Joldaýynda ekinshi basymdyq etip belgilegen bıznes ortany jaqsarta túsý — daǵdarysqa qarsy mańyzdy qural bolmaq. Bul rette Prezıdent ishki jalpy ónimindegi shaǵyn jáne orta bıznestiń úlesin 2050 jylǵa qaraı kem degende 50 prosent bolýyn qamtamasyz etý mejesin belgiledi. Bul úshin Prezıdent bıyldan bastap Qazaqstan azamattary óz bıznesin júrgizý úshin aýylda da, qalada da 16 mıllıon teńgege deıin shaǵyn nesıe ala alatynyn aıtyp, «Qazaqstannyń ár óńiri jappaı kásipkerlikti, sonyń ishinde otbasylyq kásipkerlikti damytý baǵytynda keshendi sharalar usynýǵa tıis», — dedi. Shaǵyn nesıe berý aıasyn keńeıtip, kásipkerlerge kepildik jasaý jáne qyzmet kórsetý tetikterin belsendi paıdalaný kózdelmek.

Eldiń jahandyq básekege qabilettiligin qamtamasyz etetin ekonomıkalyq ósimniń jańa modelin qurý qajet. Búgingi engizgen tehnologıańyzdy damytyp otyrmasańyz, erteń-aq eskirip shyǵýy yqtımal, — dep atap ótti Prezıdent.

Kemel Myrzageldi, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, profesor, L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıteti