Er Ermurat erte ketip qaldy. Fánıden baqıǵa. Zeıini bólek, zerdesi erek Zeıiphanuly eki etegi jasqa tolyp, elim dep oralǵan azamattardyń biri edi. Qytaıdan. Bir basynda aqyn­dyq, sazgerlik, ánshilik sekildi qasıetter qatar toǵysqan segiz qyrly, bir syrly jigit-tin. Tolys­qan shaǵynda myna jalǵan­ǵa qol bulǵady da júre berdi. Biraq artynda jurtymen birge jasaı beretin jyrlary men án­deri qaldy. Búginde Ibragım Eskendirdiń únimen qulaǵy­myzǵa ábden sińisti bolyp, jalpy­ult­tyq sıpat al­ǵan «Kók týdyń jelbiregeni» áni – osy Ermurat Zeıiphan­nyń júregin jaryp shyqqan týyn­dy. «Talasqa tússe jan men tý, Jan emes maǵan keregi» dep janary­na jas tolyp turyp ózi de oryn­da­dy bir kezderi.

Ermuratpen etene ara­lasty­ǵymyz bolmasa da ádebı ortadaǵy jıyndarda jıi jolyǵatynbyz. Ásirese, Jazýshylar odaǵyndaǵy «Qalamger» kafesinde ańyratyp án aıtyp turǵan beınesi kóz aldymyzdan ketpeıdi. Sart-surt soǵylyp jatqan tasqaıaqtyń qyzyǵyn Ermurattyń zor daýysy bóletin. «Basy Kúnes İleniń», degen aqyn kim ediń?» dep aqyryndap bastalatyn án ózine elitpeı qoımaıtyn. Qaıyr­masyna kelgende, aqyn­nyń kózinen sorǵalaǵan jasty da kórgenbiz. «Keıde ózińe buldanyp, Alýshy edim, Kúnes-aı. Alys ketsem, Muńdanyp qalýshy edim, Kúnes-aı» degende kókireginen jalyn atyp turǵandaı kórinetin. Sonan soń perzenttik syry bylaısha aqtarylatyn:

Baýyryńa bir baryp,

Eneıinshi, Kúnes-aı!

Kózim aldy dymdanyp,

Keleıinshi, Kúnes-aı!

Sóıtsek, Kúnes Qytaıda qalyp ketken qazaq jeri eken. Osy Ermurattar shóbi shúıgin, jurty tuıǵyn aımaqta ómirge kelip, er jetipti. Kindik qany tam­ǵan jerden jyraqta júrip, úlken saǵynyshtyń áserinen osy án týypty. Almaly men Telqarany anasy tikken kes­tege uqsatyp, Aqqoltyqtyń kúngeılep soqqan jelin eske alyp jazylǵan ánniń ıirimi tereń edi. Ómirimizde kór­mesek te Óriktiaral men Jaý­toǵaıdyń tabıǵaty kóz aldy­myzǵa keletin. Sosyn Kók­sho­qyǵa kóńil degen kók dónen­men shoqyp shyǵatynbyz. Ándegi eń áserli tus sońǵy eki sóılemde jatqandaı kórinetin.

Boz jýsannyń bozymen,

kóne zırat kózimen,

Tik kóterip tóbeme,

áketsemshi-aı ózimmen.

Osy sátte Tabyl eske túse­tin. «Tolaǵaı bop týylmadym átteń-aı, Atyraýǵa aparar ma em, bir taýdy» deıtin. Eke­ýin­­­degi arman eki bólek bolǵa­ny­men, qos ánnen áıteýir bir úndes­tik seziletin. Rasynda, bul án Zeıiphanulynyń zor daýysynda asa sátti oryndaldy deı almaımyz. Keıinnen Altynaı Jorabaeva úlken sahnaǵa alyp shyqty. Dıapazony keń, tynysy taýdaı Altynaıdyń aıtýynda da sanamyzǵa sińire almadyq. Sóıtip júrgende, Ermurattyń «Kúnesin» Ushqyn Jamalbektiń aıtqanyn tyńdadyq. Jelimdeı jabystyq ta qaldyq qoı.

Qazaq sahnasynda «Alash­uly» deıtin top bar. Biz aıtyp otyrǵan Ushqyn osy toptyń múshesi. «Ata­nyń balasy emes, Alashtyń balasy bolýdy» maq­sat tutqan top búginde úl­ken izdenis ústinde. Halyq án­de­rin­ zamanǵa yńǵaılap, jeńil rok aralastyryp, aragidik A&B stılimen ár­lep, jastardy ulttyq mýzykamen uıytyp júr. Daýylpaz, dombyra sekildi ulttyq aspaptar olar aıtqan ánniń árqaısysynan tabylady. «Qońyrdan» keıin qazaq sahnasyna kóterilgen etno-top osy «Alashuly». Bular jaı án aıtyp qoıa salmaıdy. Ár ánine bólek bı taýyp, sahnada túrli akrobatıkalyq trúktar jasaıdy. Ekrannyń arǵy betinde otyryp-aq eki ıyǵyńdy julyp jep bara jatqanyńdy baıqamaı qalasyń. Kıim kıisteriniń ózinen ulttyq ıis ańqyp turady. Qazaq ekeni, Alashtyń balasy ekeni anyq kórinedi. «Alystan Alash dese attanamyn, Qazaqty qazaq dese maqtanamyn. Bolǵanda ákem qazaq, sheshem qazaq, Men nege qazaqtyqtan saqtanamyn» degen Mirjaqyptyń sózi órimdeı úsh jigittiń árbir áreketinen bilinedi. Ushqynnan bólek toptaǵy Ázimbek Baılın men Maqsat Rahmettiń ultynyń ultaraǵy bolýǵa daıyn jigitter ekenin ishimiz seze­di. Óıtkeni, olar oryndaıtyn «Qara jorǵa», «Jaramazan», «Mahambettiń jyry», «Aqtannyń termesi» sekildi shyǵarmalar jurttyń ór rýhyn ushtaı túsetin, qazaq­tyǵyńdy maqtan etetin ánder.

Ótken jyldyń sońyna qaraı «Alashuly» «Ýgáı» degen jańa án jazdy. Tanym men tamyrdy jańa tehnologıalar taptap, jahandanýdyń jutqynshaǵy jelkeńde turǵan myna zamanda jastardyń sanasyn silkindirer án edi bul. Búginde «Bol janym­da» dep tyńdarmanyn eli­tip júr­gen jas ánshi, aıtys­ker aqyn Tóre­ǵalı Tóráli sózin jaz­­ǵan «Ýgáı» qa­lyń qaýym­nyń­ ys­tyq­ yqyla­syna bólen­genin baı­qaı­myz. Áni – baǵana­dan­ aıtyp otyrǵan Ushqyn Jamal­bektiki.

«Alataýdyń nege, Jasaýrap tur jalyn janary? Salıqaly jurttyń, Balalary qaıda barady, sanaly?» dep dabylmen bas­talatyn ánniń dabysy da bólek-dúr. Qazaqtyń namysy qyzynyń arynda baılaýly tur. Ulttyń ushpaqqa shyǵýy da, qurdymǵa ketip tynýy da qazaq áıeline baılanys­ty. Sebebi, ol ottyń uıytqysy. Al ottyń basynda alǵan tárbıe Otannyń gúl ne kúl bolýyna áser etedi. «Ýgáıda­ǵy» «Arýlarym qaıda? Keń dalamyzdyń keń maraly, baǵaly. Keıbir sulýlardy kórgen kezde, Namys alaýy janady, Janymyz jaraly» dep shyrqyraıtyny da sodan bolsa kerek. Onan soń burynǵy ótken er balalar men ór analardyń qadiri men qasıetine toqtalyp, búgingi jastardy sondaı bolmaqqa úndeıdi. Bastysy, ánniń sazy men sózi bir-birine óte úılesip tur. Jalpy, bul qasıet «Alashulynyń» árbir ánine tán der edik. Al tutas kompozısıanyń shyrqaý shegi núktesinde jatyr.

Ulttyq aspaptarmen áspet­telip, zamanaýı reppen aıtylatyn myna sózder sanańdy dúr silkindiredi. Minberge shyǵyp alyp, qabyrǵań qaıysyp, qaba­ǵyń­nan qar búrkip, qolyń­men ústel toqpaqtap sóıleýdiń jastarǵa qanshalyqty áser ete­tinin qaıdam? Al myna úsh uldyń ánmen órilgen janaı­qaı­lary júregińdi terbep, janyń­dy beı-jaı qaldyrmaıdy.

Qazaq sahnasyna atalarynyń saqalyna, ájeleriniń etegine oralyp ósken úsh jigit kóte­ril­di. Ulty úshin eńbek etpekke. «Arystandaı aıbatty, Jolbarystaı qaıratty. Qyran­daı kúshti qanaty, Men jastarǵa senemin!» degen Maǵjan jy­ry «Alashuly» tobyndaǵy aza­mat­tardyń erik-jiger, kúsh-qaıratyna qarata aıtylǵandaı.

Erjan BAITİLES,

«Egemen Qazaqstan»