Esenǵalı Raýshanovtyń óleńderi

/uploads/thumbnail/20170708170102404_small.jpg

 

2012 JYLY QARǴA JAZYLǴAN SONET

 

Kóktem keshikti
Kóńil jabyrqaý. Kóktaıǵaq
Kóshe taldary kókke qol jaıǵan kóp beıbaq
Kóp kerek emes Almatyǵa da, maǵan da
Sál ǵana meıirim, az ǵana shýaq jetpeıdi-aq.
Sharshańqy kóńil, shashyraǵan oı tarydaı,
Óter me ekenbiz jylylyqqa bir jarymaı.
Qadekeń ketti, Tumaǵań ketti ótken jyl,
Túsim bolsa eken osynyń bári, a, qudaı.
Dúnıe jańa edi, qalaısha jyldam kónerdi
Sen mundaı emes ediń ǵoı buryn, Almaty
Sen munsha sýyq emes ediń ǵoı, ne boldy?
Qosh deıtin kez de keledi-aý erteń fánıge
Qınalmaı ólsem dep armandaısyń, qor bolmaı
Qınalmaı ólsem ...... (tap qazir emes, árıne).
***
Meniń ańqaý tátemdi,
Meniń adal tátemdi,
Meniń aýrý tátemdi
Aldap ketken qara júrek, keldiń be?
Kórinbeseń bolar edi sen múlde,
Kóp jubattym shydashy dep men ony,
Tez keler dep saǵan qulaı sendim de.
Kúlgenińdi, gúlderińdi saǵyndy ol,
Jaırań qaǵyp júrgenińdi saǵyndy ol.
Qashan ǵana erıdi dep suraıtyn,
Qańtar baıdyń qatyp-semgen qary mol.
Jibimedi, erimedi siri qar
Kezdi boran qara tappaı urynar
Eshkim seni aq tátemdeı kútken joq
Kútpeıdi de. Bilip al.
Sybyrlady ol erniniń ushymen
Saǵan aıtar sózi bar-dy, túsinem.
Seni qashan keledi dep saryla
Terezege qarap jatty qysymen.
Sońǵy kúni tóńiregin jaı barlap,
“Qashan?” dedi maǵan qarap qaıran qap
...Kelip tursyń túk bilmegen bolyp sen
Bári bitken kezde mine, jaırańdap.
Men seni qarsy almaımyn, kóktem.
***
BUL ÚKIMET BELGILEP BERGEN MEREKE
Qýan deıdi, toıla deıdi ol maǵan,
Joq sıaqty túk qaıǵym.
Almatyńyz tolǵan dýman, tolǵan án,
Bul ne dyrdý – uqpaımyn.
Qýan deıdi, toıla deıdi jurtqa usap,
Kúná deıdi jyrlamaý.
Meniń janym qyryq jamaý, qyryq pyshaq,
Ony biler kim bar-aý?!
Ońashany unatam,
Darıǵashyl daraqylaý ǵasyrda.
Qazaqstan emes shyǵar myna Otan,
Qazaq emes shyǵarmyn men, rasynda.
Birge kúlip sendermen,
Oda jazsam qaıter edi olla dep.
Burylǵym-aq kelgenmen,
Bir qyrsyq bar, jibermeıdi sol nálet.
Nálet bizdiń júriske.
ORYNDALMAITYN TILEK
Toqtat, áje, qıssańdy osy mańda,
Keremet toı bar degen tosyn alda.
Jaıyq jaqqa jaz kelsin, súıinshi de,
Tólegen men Jibekti qosyp al da.
Jaıdy jaǵalbaılylar keregeni
Qondy sazǵa alty qaz tóbedegi.
Seniń balań bolmaımyn óıte berseń,
Nege óledi Jibektiń Tólegeni?
Dúrildesin Jaıyqtyń qyrat-qyry,
Óledi dep aıtpashy jylap túbi
Eń bolmasa jalǵyz tún kóńildi ótsin,
Jalǵyz túni, oı alla, bir-aq túni.
***
Qalaı tez ótti, zý etti qalaı botam-aı
Kep-keshe edi ǵoı bári de sonyń o, toba-aı,
Yńǵaıǵa birden qulaı salatyn bop baram,
Jylaı salatyn bol aldym taǵy op-ońaı,
ájem sekildi.
Jylaı salam da jyrtyǵym jaman bútindep
Bútindemesem búgin ólerdeı kúpir bop
Yrym etemin. Yrymym qyryn ketedi
Qyryn ketse de sene beremin shúkir dep,
ájem sekildi.
Baıyz tapsamshy, shalabym beker shaıqamaı,
Eski duǵany qaıtalaı beremin, qaıtalaı.
Oqtalyp kelip tirilerge arnap aıtpaqqa
Ólgendermenen sóılesip ketem baıqamaı,
ájem sekildi.
Bilmeımin, basta bermesti nege suraǵam,
Jan-jaǵym túgel shytyrman joldar shubaǵan.
Alysqa qarap otyram sosyn kún salyp
Kelerdeı qaıtyp kelmeske ketken..... bir adam ....
ájem sekildi.
***
1974 jyl, Almaty
Abaı dańǵylymen,
Jýynyp sáýirdiń jańbyrymen
Kele jattyq jyr oqyp jigit pen qyz
Taza edik qoı kúnádan, kúdikten biz
Tumanbaıdy súıemiz ekeýmiz de,
Ekeýmiz de úkili úmittermiz.
Ásem áni, qylyǵy nege turady?!
Arý edi ol, jolynda óletin-aq.
Kóp uzamaı turmysqa shyǵyp ketti,
Tumanbaıdy aıappyn men aqymaq.
Aıaǵam joq ózimdi, jyrdy aıadym
O, ne degen qatal ed, gúl baıanym.
Bir báıbishe júr búgin Almatyda,
Syry ketpes synsa da syrly aıaǵym.
Bar minimen, bar sáýle, bar muńymen
Jastyq bizden alysta qaldy bilem.
Gúl shoǵy, tal búrimen,
Taza aýa, tań nurymen.
Sáýirdiń jańbyrymen
Jýynyp baıaǵydaı
Sender qydyryńdar endi Abaı dańǵylymen
Men demalamyn.
***
Qash, qash bala, qash bala, qash, qaraǵym,
Tasta bárin.
Bul páláden esen-saý qutylýdyń
Eshkim áli tapqan joq basqa amalyn.
Jalǵyz kózdi,
Jalmaýyz basty,
Jez tyrnaqty,
Temir tuıaqty,
Ot tynysty,
Kók quryshty,
Dıý tektes bir nánsoq quj keledi.
Sen sekildi balapan izdegeni,
Meni bolsa erte ustap alyp ketti
Qarakesek sol pále muz deneli.
Onyń aty – Jalǵyzdyq. Ol degeniń –
Oman darıa boıynda shóldegeniń
Ómir baqı ol qýyp, sen qashasyń
Eń abzaly bilmegen, kórmegeniń.
Altyn torǵa tap bolyp bir keremet,
Sýyq úıge kiresiń múlde bólek,
Eshteńe joq, ólmeısiń, tek men qusap
Óleńshi bop ketesiń
(biraq ol kimge kerek?)
INTERVÚDEN SOŃ
Nesin qazbaladyń,
Óshkem de joq, joq jáne mazdaǵanym,
Qatelerdi jasaýǵa men jasaǵan
Bir kisiniń ǵumyry az, qaraǵym.
Aqtalam ne dep búgin,
Baqa ýaıymym kóp boldy, bólek muńym.
Jańsaǵym men minimdi túzeterge,
Men bilmeımin qansha ómir kerektigin.
Satpaǵan qustar ǵana,
Ásirese, boztorǵaı ushqan dara.
Meniń essizdikterimdi qaıtalaýdy
Tilemeımin dos túgil dushpanǵa da.
Kólden ótip, kóldeneń shólden ótip,
Ólmegenmen ózińdi ólmeli etip,
El jadynan tezirek umytylsań,
Eshkim bilmes, tanymas jerge ketip.
Bizde nendeı alysqa samǵar kúsh bar,
Bári ótpeli – arzý, oı, arman qushtar.
Qalatyny túk te emes – bir qulpytas,
Qonyp ushar qanaty talǵan qustar.
                                                               ***
Minekı, út te zý ete qaldy bógelmeı,
Alyp shahar tur jasarmaı-daǵy, kónermeı
Aıaýly kúnder kóp bolýshy edi bir kezde
Aıaqtalmaǵan óleńdeı.
Endi oralmaıtyn esil keshterdi kórmeı qap,
Aıaýly kúnder kóp áli deımin men beıbaq.
Jaz jyldam ótip barady bu jyl, ol jaıly
Oılanǵyń-daǵy, tipti bilgiń de kelmeıdi-aq.
Turǵynymyz biz baıaǵy jasyl kósheniń,
Tyńdama jurttyń qaǵytpa, qańqý, ósegin
Ótirik.
Jala.
Ol múmkin emes! Senbeńder!
Jaz shynymen-aq bitedi bir kún dese kim.
Syrshyl baqtardy bekerden beker muńshyl ǵyp
Jaz bitedi dep nege biz erte kúrsindik.
Qys jyldan jylǵa sumdyq sýytyp keledi
Ol solaı, ras.
Ókinishke oraı, bul shyndyq.
      QAZAQSHA HAIKÝ
Jańa jyl
Aralaımyz qar basqan baqshany biz
Kózim aldy aq álem, appaq dúnıe,
Al kóńilde baıaǵy sap-sary kúz.
Qadyr túni
Eske túsip eski jaıt alańdadym
Ne tileıdi ekensiń bul túni sen
Sony bilip ólsem ǵoı – bar armanym.
Qysqy kesh
Tur bıyl aıazdy bop aqpan udaı
Baǵana taýda kórgen jaraly qus
Ólip qalǵan joq pa eken, saqta qudaı.
Kafe. Aıyrylysý
Joq, birinshi sen ketkin. Men otyram
Birazdan soń janyma Jaz keledi
Jazdyń júzi, biraq ta nege tuman?!
Kóktemde...
Kóktem masań bir máz bop, bir ókirdi,
Meniń anam qaıtqan jyl dál osyndaı
Arsyz jelder túnimen úretin-di.
Esenǵalı RAÝSHANOV
"Jas Alash"

Qatysty Maqalalar