Memleket basshysynyń elimiz­diń basty rýhanı qundylyqtary aıqyn kórinis tapqan, mazmuny tereń, aýqymy keń, ult rýha­nıatyn ǵasyr­lar bıigine kóteretin «Bo­la­shaqqa  baǵdar:  rýhanı  jań­ǵyrý»  maqala­synyń bir jyldyǵyn qory­tyndy­laǵan basqosýlar jer-jer­de asqan uıymshyldyqpen atalyp ótýde. Osy mańyzdy baǵdarla­malyq qu­jat­qa arnalǵan úlken jıyn Almaty qalasynyń Áýezov aýda­nynda Abdýlla Rozy­baqıev atynda­ǵy №153 mektep-gımna­zıada da ótti.

«Ulttar dostyǵy – tatýlyqtyń tal besigi» nemese «Ádebı dostyq – máńgilik dostyq» dep atalǵan bul shoý-keshtiń ózgelerden ereksheligi poezıalyq úlgide júrgizilgendiginde boldy.

Egemen elimizdiń basty baılyǵy – halyqtar dostyǵy. Qazaqstan kóptegen ulttyń Otany bolyp sanalady. Qazaq­standa ár halyqtyń, kez-kelgen ult ókiliniń óz úni estilip turady. Ózderine degen osyndaı adal da ashyk qarym-qatynasty kórgen túrli halyqtyń ókil­deri ana tilin, dini men mádenı dástúrin qaıta órkendetip, táýelsiz demokra­tıalyq Qazaqstandy qurý jolyna belsene aralasýda.

Poezıa keshine Almaty qalalyq máslıhat depýtattary, saıasattanýshylar, aqyn-jazýshylar, №153 jáne №123 mektep-gımnazıalardyń oqýshylary qatysty.

Birinshi bólim «Poezıa qudireti» tok-shoýymen bastaldy.

«…Bir kisi barmaqtaı qusty ustap alyp, torǵa qamap qoıady. Tutqyn qus kúni-túni damyl kórmeı «Otan», «Otan», «Otan»  dep shyryldaı beredi. Qustyń ıesi: «Munyń da Otany bolǵany ma, al Otany bolsa qaıda eken? Men bul qusty ushyryp jibereıin de, ushqan  jaǵyna qarap, ǵajaıyp elge aparatyn joldy bilip alaıyn» dep oılaıdy. Sóıtip, tordy ashyp, qusty bosatyp jiberedi. Qus ushyp shyǵyp, bar bolǵany 10 qadam jerdegi tastaqty taqyrǵa ósken jalǵyz túp tikenge baryp qonady. Sóıtse, álgi butada uıasy bar eken. Demek, qustyń Otany uıa salǵan jeri boldy ǵoı dep oılaıdy jańaǵy adam. Shynynda da, adam túgili qustar da uıa salyp, mekendegen jerine baýyr basyp ketedi eken! Týǵan jerdeı jat eldiń bolmaıtyny aqıqat. Meniń  Otanym – Táýelsiz Qazaqstan!..». 5-sy­nyp oqýshysy Ferýza Iakýpova keshte osyndaı ańyzǵa qurylǵan  áńgime aıtyp berdi. Qus ekesh qusqa da Otan kerek, bostandyq kerek… Balǵyn qyzdyń áńgimesi jınal­ǵandardy bir sát tebiren­tip, oı qushaǵyna bóledi.

Almaty qalalyq máslıhat depýtat­ta­ry sóz aldy. Búgingi is-sharanyń ótýine qol­daý kórsetken  fılologıa  ǵylym­ynyń doktory Kenjehan Matyjanov  pen «Almaty aqshamy»  gazetiniń bas redak­tory Qalı Sársenbaı ortaǵa shyqty.

Kenjehan Slámjanuly: «Keshtiń áde­bı dep atalýy óte durys eken. Ádebıet pen mádenıet, jalpy óner qaı kezde de dostyqqa qyzmet etken» dep bastap, ary qaraı áńgimesin dostyq turǵysynda órbitti.

– Álgi oqýshy qyz aıtqan ápsana ábden oı eleginen ótken,  talaıdyń  sana­syna  serpin bergen, namysyn janyǵan, sóıtip búgingi bizdiń táýelsizdik zamany­myzǵa jetken saf altyndaı sara sóz ǵoı. Meniń de ertegi aıtqym kelip tur. Ertede bir el bolypty. Ol eldiń adamdary  birin-biri mineý-synaýdy, balaǵattaý degendi múlde bilmeıdi eken. Munyń syry nede eken dep ózgeler tańdaı qaǵysypty. Sóıtse, ol eldiń  halqy tek qana ádebıet oqıdy eken. Mine, ádebıettiń, ıaǵnı kórkem sózdiń qudireti degen osy bolsa kerek. Elbasymyzdyń rýhanı jań­ǵyrýyn, sananyń tazalyǵyn, tili, dili, dini, búgingi Otany ortaq eki ulttyń qazirgisi men keleshegin budan da jarqyn etý úshin júkti ádebıetke júkteý, onyń ishinde óleńge senim artý óte oryndy tańdaý, – dedi Qalı Qoshqaruly.

Sóz Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Uıǵyr bóliminiń jetekshisi, jazýshy Ahmetjan Ashırıge berildi.

– Kez kelgen til ózge tilmen qarym-qatynasqa túskende ǵana ósip-órkendeıdi.

Bizdiń qoǵamda ár túrli mádenı elementter bir-birimen birikken,  olar birin-biri tolyqtyryp, birine-biri nár berip turady. Biz osy qundylyqtardy bolashaq urpaqqa  qaz-qalpynda boıaýyn  buzbaı, qarqynyn báseńdetpeı jetkizýge tıispiz.

Qazaqstan. Qushaǵy ystyq, qulashy keń baıtaq ólke. 130-dan astam ult ókiliniń bir atanyń balasyndaı yrys pen yntymaqta ómir súrip kele jatqandyǵy bárimizge aıqyn. Osynshama ult pen ulystyń ókili birge turyp, birge jasap, bir maqsatqa jumylyp, ómir súrip kele jatqany Elbasymyzdyń dana saıasaty­nyń nátıjesi bolsa kerek.

Qazaq-uıǵyr ádebıetteriniń dostyǵy  uzaq jyldan kele jatyr. Biz negizi tilimiz men dilimiz jáne dinimiz bir bolýmen qatar, taǵdyrymyz da, tarıhymyz  da ortaq halyqpyz. Máselen, Hezım Is­kándárov pen Sábıt Muqanovtyń, Hezmát Abdýl­lın men Qýandyq Shańǵytbaevtyń, Ilıa Báhtıa men Muqaǵalı Maqataevtyń, Mahmýt Abdrahmanov pen Qadyr Myrza Álıdiń dostyqtary, áriptestik baıla­nysy  kópke úlgi. Sonymen qatar, Qab­desh Ju­ma­dilov, Járken Bódesh, Janat Ahmadı, Dáýletbek Baıtursynuly uı­ǵyr ádebıe­tiniń qazaq tiline aýdarylýyna kóp kúsh salǵan qalamgerler.

Máskeý shaharynan kelgen meıman, shaıyr,  Ostrovskıı syılyǵynyń laý­rea­­ty Vılám Sadykov, Qazaqstan Jazý­shylar odaǵynyń múshesi, Túrksoı­dyń «Maqtýmquly Frakı» medaliniń laýreaty,  Ilham syılyǵynyń ıegeri Dáýletbek    Baıtursynuly keshte eki ha­lyqtyń ádebı jáne mádenı dostyǵy týraly, aýdarma máselesine qatysty keleli pikirlerin ortaǵa saldy.

– Abaıdyń danalyǵy, Áýezovtiń ǵula­malyǵy, Jambyldyń jyrlary men Qur­manǵazynyń kúıleri,  Júsip Bala­saǵun, Mahmýt Qashqarıdyń tereń fılo­sofıasy,  Ilıa Báhtıanyń lırıkaǵa toly óleńderi, Zıa Sámádıdiń tarıhı roman­dary – ǵasyrlar qoınaýynan jetken babalar úni. Bular bizdiń rýhanı  máde­nıe­timizdiń bir parasy ǵana.  Rýhanı jańǵyrý ulttyq sanany   dáýir tala­byna saı qaıta túletip, jarasty­ratyn qudiretti kúsh. Bul – taraý-taraý tarıh­tyń jasam­paz búgini men jarqyn bolashaǵyn úıles­tiretin, sabaqtas­tyratyn ult jadynyń tuǵyrnamasy, – dedi kesh ıesi, Abdýlla Rozybaqıev atyndaǵy №153 mektep-gımnazıasynyń dırektory, Almaty qalalyq máslıhat depýtaty Shavkat Omarov qonaqtarǵa qaratyp aıtqan sózinde.

Kezek qudiretti poezıaǵa berildi. «Otan», «Kóktem», «Mahabbat», «Dostyq» taqyrybynda óleńder oqyldy. «Erkin mıkrofon» ádisimen pikir almasý, qonaq­tarǵa suraqtar qoıý júzege asyryldy.

Kóktemmen birge búrleıin…

Qaıdaǵy qustyń ǵashyq bir áni,

Keýdeme buqqan ashyp tumany.

Basyńnan sıpar baqytyń bar dep

Baqtarǵa qaraı asyqtyrady.

Asyǵam baqqa, asyǵam qyrǵa,

Ańsarym meniń asyl án-jyrda.

Kók órim kóktem arbaıdy meni,

Tamyry toly tasyǵan nurǵa.

Belderden belge sabylysyp ár,

Sáýir ǵoı mynaý, saǵym ushynar.

Sarǵaldaq qusym saıraıdy meniń,

Ormanǵa degen saǵynyshy bar…

Aq bulttan appaq túsinik tabam,

Aıta almaı bárin qysylyp baram.

Bıleıik deıdi qaıyńnyń bıin,

Aq samal qolyn usynyp maǵan.

Aınala toly nópir aǵynǵa,

Bekerge qarap otyramyn ba?

Kóktemmen birge búrleıin men de,

Qazaqtyń mynaý topyraǵynda…

Oqýshy  Ilás Mırǵıasov mánerlep oqyǵan bul oıly óleńniń avtory – Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń  múshe­si, Almaty qalasy jastar saıasatyn damytý memlekettik qory aıasyndaǵy «Ádebıet álemi» ortalyǵynyń jetekshisi, aqyn Muratqan Shoqan.

Ádebı keshte Nurtas Turǵanbek, Qur­bangúl Aǵabek, Raqymberdi Jetibaı, Sabıra Anvarova, t.b. ondaǵan jas aqyn­dar, ádebı toptardyń jetekshileri, saıa­satkerler mektep oqýshylarynyń poezıa týraly, dostyq haqynda qoıǵan suraq­taryna jaýap berip, birlik, yntymaq, meıirim jaıynda jazylǵan óleńderin oqydy.

Munan soń ejelden etene jaqyn eki halyqtyń  qurmetine  gımnazıada «Poe­zıa dostyǵy» saıty ashyldy.  Onyń lentasyn jazýshylar Ahmetjan Ashırı men Qalı Sársenbaı qıdy.

Keshtiń ekinshi bóliminde qos gım­nazıa oqýshylary «Qazaqstan – ortaq úıimiz» de­gen taqyryppen qonaqtarǵa arnap kon­sert qoıyp berdi. «Kók týdyń jel­bire­geni» áni,  «Iańra» bıi, «Qozy Kórpesh – Baıan sulý» men  «Ǵerıp-Sánám» qoıy­lym­darynan kórinis, Abaı men Bılal Nazım beınesi, taǵy sol sıaqty oryn­daýlar qonaqtardyń kóńi­linen shyqty.

Birtutas elimizdiń básekege qabiletti mádenı mentalıtetin qalyptastyrýǵa, zamanaýı mádenıet  klastrlerin damytýǵa baǵyttalǵan shara retinde poezıa keshiniń basty maqsaty: Yntymaǵy men birligi jarasqan qazaq jáne uıǵyr halyqy arasyndaǵy jas aqyndardyń shyǵarma­shylyǵyn jalǵap turatyn dostyq kópirin qalyptastyrý. Dástúrge aınaldyryp, jas aqyndar keshi men «dóńgelek ústelde» syrly suhbat júrgizip, aqyndar arasyn poezıa arqyly bir-birimen jaqyndas­tyrý. Ult­tar arasyndaǵy dostyq úlgisin kórsetý. Mine, Memleket basshysynyń «Bolashaq­qa  baǵdar:  rýha­nı jańǵyrý»  maqalasy­nyń bir jyldyǵyn qorytyn­dylaǵan  Abdýlla Rozybaqıev atyndaǵy №153 mektep-gımnazıasynda ótken basqosý  aldyna qoıǵan osy maqsattarǵa jetti ǵoı dep oılaımyz. Óleńmen óril­gen, túıdek-túıdek oılar ortaǵa salynǵan ádebı kesh ult rýhanıatyn ǵasyrlar bıigine kó­teretin uly kúshtiń bir qyryn tanyt­qanyna shúbá joq.

Keshte týǵanyna  120 jyl tolǵan uıǵyr ultynyń ókili, elim dep ot keshken re­volúsıoner, memleket jáne qoǵam qaı­ratkeri, jalyndy pýblısıs Abdýlla Rozybaqıevtiń kitaby qonaqtarǵa tartý etildi.

Sársenbek Bekmuratuly

Almaty aqshamy