Osy aptada halyq qalaýlylary «Qymyz týraly arnaıy zań qabyldaý qajet» degen ýáj aıtty. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine baǵyttalǵan bul usynysqa árkim ártúrli pikir bildirýde. Shyn máninde mundaı jaǵymdy jańalyqty qazaq jerinde jasap jatqan árbir adam qýana qabyladaýǵa tıisti. Parlament depýtattary Aldan Symaıyl men Dárıǵa Nazarbaeva keltirgen naqty mysaldar eshkimdi de beıjaı qaldyrmasa kerek. Biz osy másele týrasynda birneshe jyldan beri qymyz óndirisimen aınalysyp júrgen «Sarjaılaý» qymyz ortalyǵynyń dırektory Ahmetbek Nursılamen pikirlesken edik.

Ahmetbek Nursıla, «Sarjaılaý» qymyz ortalyǵynyń dırektory: Shoshqaǵa bólinip jatqan, basqaǵa bólinip jatqan qarajat qymyzǵa kelgende qysyrap tur

Biz «Qymyz týraly arnaıy zań qabyldaımyz ba, joq pa?» dep júrgenimizde, qasıetti sýsynymyzdy ózge jurt atasynyń asyna balap úlgerdi. Tipti, Reseıdiń Iakýtıa aımaǵynda arnaıy zań qabyldanyp, qymyz óndirisi kún sanap órkendep keledi. Orys elinde «týberkýlezdi» qymyzben emdeıtin 40-tan astam sanatorıı bar. Al Germanıada arnaıy mamandandyrylǵan, qymyz óndiretin 50 ferma jumys jasaıdy. Mundaı mysaldar óte kóp.

Jasyratyny joq, qymyz óndirisi óte qıyn sharýa. Ony aınalysqan adam biledi. Jylqy 24 saǵat shóp jeıdi. 12 saǵat saýý kereksiń. Ony jınaý, óńdeý, bótelkege quıý, satylymǵa shyǵarý kóp kúshti qajet etedi. Jylqy balasy bir saýǵanda bir-aq shyny sút beredi. Óıtkeni ol qasıetti sýsyn. Qazaqsha aıtsaq, altynǵa barabar. Mysaly, «Pepsı», «Kola» degenderdi temir desek, qymyz - altyn. Oǵan daý joq. Sondyqtan ókimettiń kómeginsiz jylqy sharýashylyǵyn damytyp, qymyz óndirisin órkendetý múmkin emes. Osyǵan deıin qanshama adam qymyz óndirýmen aınalysty. Bul kúnde bári de negizinen bankrot boldy. Sonyń saldarynan babamyzdyń sýsyny ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýyzynda ketip jatyr. Aıtalyq, men Qazaqstandaǵy jalǵyz qymyz óndirýshimin. Memlkettiń aıtqanyna senseń, qymyz óndirisine mıllıardtap qarjy bólip jatqan kórinedi. Eger, rasynda sonsha mol qarjy bólinip jatsa, men qaıda qarap júrmin? Tıisti adamdardan surasam, qarjyny jylqysy barlarǵa beremiz deıdi. Al olar qymyzdy óńdep, bótelkege quıyp bazarǵa shyǵaryp jatqan joq qoı. «Aspannan bulǵary jaýsa, qulǵa oqshantaı da tımeıdi». Men qazir tek basqa bıznesterimniń arqasynda ǵana qymyz óndirisin júrgizip otyrmyn. Bylaısha aıtqanda, maǵan eshqandaı paıda ákelip jatqan joq.

Al eger «Qymyz týraly» arnaıy zań qabyldansa, eń aldymen qymyz óndirýshilerge memleket tarapynan sýbsıdıa bólýdi qarastyrǵan jón. Sondaı-aq, bala baqsha, mektepten bastap, jas urpaqty óziniń ulttyq sýsynymen azyqtandyrýdy myqtap qolǵa alǵan durys. Al sportshylarymyzǵa usynylatyn taǵamdar qatarynda mindetti túrde «qymyz» turýy kerek. Reseı jurty áldeqashan óz sportshylarynyń qymyzdy paıdalanýyna barynsha múmkindik jasaǵan. Sebebi zat almasýdy qalpyna keltiretin birden bir tabıǵı taǵam - qymyz. Sondyqtan ýaqyt synynan ótken mundaı shıpaly sýsyndy emdeý-saýyqtyrý ortalyqtary, medısınalyq mekemeler tıimdi paıdalanǵany jón.

Cherchılldiń tusynda Anglıa memleketi mektep oqýshylaryna ár kúni bir kese sút ishýdi mindettegen. Sonyń arqasynda aǵylshyn jurtynyń aýyl-sharýashylyǵy órkendep, halyqtyń densaýlyq sapasy kóterilgen. Mysaly, bizdiń áskerlerimizge «Kampot-mampottyń» ornyna kúnine 2 staqannan qymyz beretin bolsa, onda birinshiden, olardyń densaýlyǵy myqty bolar edi, ekinshiden, ata-babasynyń sýsynyn ishken azamat retinde áskerılerdiń patrıottyq sezimi artatyn edi, úshinshiden, el ekonomıkasynyń kóterilýine, aýyl-sharýashylyǵynyń órkendeýine bul da bir sep bolar edi.

Jer betinde kez kelgen órkenıet qymyzdyń orynyn basatyn sýsyn oılap taba almaǵan. 5500 jyldyq tarıhy bar ulttyq sýsynymyzǵa tańǵalmaıtyn ǵalymdar kemde kem.

Ókinerligi sol, shoshqaǵa bólinip jatqan, basqaǵa bólinip jatqan qarajat qymyzǵa kelgende qysyrap tur. Sarjaılaý atanǵan jerimiz «Syrajaılaýǵa» aınaldy. Bul qazaq halqynyń sory, tragedıasy. Ǵalymdardyń zertteýi boıynsha, bir memlekettegi syrany tutyný mólsheri adam basyna 16 lıtrden aınalsa, onda ol halyqtyń kóbeıý qýaty tómendegen bolyp esepteledi. Bul kórsetkish Qazaqstanda adam basyna 31 lıtrden týra keledi. Ary qaraı ózińiz oılaı berińiz...

Bastysy, qymyz óndirisin damytýǵa memleket tarapynan qoldaý kerek ekendigi birneshe jyldan beri aıtylyp ta, jazylyp ta kele jatyr. Qulaq asqan pende joq. Endi bul máseleni halyq qalaýlylary kóterip jatsa, onda tıisti sharalar qolǵa alynar dep oılaımyz. Sondyqtan «Qymyz týraly» zań qabyldaýdy bir sát te keıinge qaldyrýǵa bolmaıdy.

http://www.masa.kz