«Assalaýmaǵalıkým, ǵazız baýyrlar, qandastarym, Allanyń atymen bolsa da bir-birimizge ádil, shynaıy, adal bolaıyq. Iá, biz uıǵyrlar sońǵy eki ǵasyrdan beri azap pen tozaq ótinde ómir súrip kelemiz. Bul – sondaǵy qazaq baýyrlar da biz kórgen kúndi kórsin degen nıetti bildirmeıdi…Qandas – qashan da qandas bolyp qala bermek. Biz uıǵyrlar men qazaqtar áli kúnge bilmeıtin, qupıa syrlar kóp. Bul syr – eshkim bilmeıtin aqıqat, ıaǵnı, qazaqtardyń – uıǵyr halqynyń bir tarmaǵy ekendigi. Záýdeǵalam, sondaı bir kúnder kelip, Qazaqstan halqy «Naǵyz uıǵyrlar – myna biz edik!» deı qalsa biz eshteńe aıta almaı qalar ek. Óıtkeni, búginde tarıhı shyndyqty eshkim qabyldaı almas edi!», — dep bastalady «Uıǵyrstan mádenıe ortalynyń » prezıdenti Kúres Atahannyń haty.
Germanıada turatyn tarıhshy, jýrnalıs Kúres Atahan Uıǵyrlar Uıǵyr Orhon ımperıasy, Uıǵyr Ediqut memleketi jáne Uıǵyr Keńsý memleketi sekildi úsh memleket qurǵan. Bul jóninde jazylǵan tarıhı kitaptardyń mazmunynda «Uıǵyr» dep tilge tıek bolǵandar ishinde búginde «Qazaq» dep atalǵan halyqtar basym kóp sandy ıeleıdi dep jazady.
«Bizdi olardan jyraqtatqan – san myń jyldan beri jalǵasyp kele jatqan qalalasý prosesi. Qazirgi Shyǵys Túrkistan aımaǵynda óńirindegi jergilikti halyq uly Kók Túrik qaǵanatyn qurǵan túrki halyqtarynyń bir bólshegi… Mahmud Qashqarıdyń eńbeginde bizdi Haqanı túrikteri dep, al olardy uıǵyrlar dep jazady. Orys tarıhshylary da «Jetisý men jońǵarıanyń jaýynger uıǵyrlary bir-aq túnde jer jutqandaı ǵaıyp boldy» dep jazady. Olar jaıly tarıhshylar «tolyqqandy ıslam dinine kóship bola almaǵandyǵy úshin qazirgi tıbet nemese shyǵys soltústik azıa elderindegi býddısterge sińip ketken bolýy múmkin» deıdi. Bul joramal ǵana. Menińshe, jaýynger uıǵyr halqyn Tıbet, Taıland, Bırma nemese Úndistannan izdeýdiń qajeti joq. Olardy Altaı taýlary, Jetisý dalasy, Ystyq kól jaǵasynan izdeý aqylǵa syıymdy bolar edi.»
Sondaı-aq, hat ıesi prezıdent Nursultan NAZARBAEVTAN Qytaı Halyq Respýblıkasynda turyp jatqan uıǵyrlarǵa arasha túsýin suraıdy.
«Shyńǵysqan dáýirinen keıingi Shaǵataı memleketiniń Islamǵa bet burýy jergilikti uıǵyrlar men kóshpendi uıǵyrlardyń arasyn barynsha alshaqtatty. Bul salqyndyq Ámir Temir tusyna kelgende tipti de ýshyǵyp, san myń jyldardan beri ózderin uıǵyrmyz dep sanaıtyn halyqtar joıylyp, jıyrmadan astam taıpalarǵa bólindi. Sol tusta basqalar tarapynan «Qazaq» dep atalatyn halyq jerden óngendeı-aq paıda bola qaldy. «Qazaq» sekildi basqa da taıpalardyń mundaı esimderi bizge jaý halyqtar tarapynan kemsitý maǵynasynda berilgen edi.Tarym jáne Turpan, búgingi Jetisý, Shelek óńirindegi basym kóp sandy uıǵyrlar túr-álpeti jaǵynan qazaqstarǵa qatty uqsaıdy. Bul qandastyq altyn shynjyrdyń qaıdan bastalatyndyǵynyń buljymas dáleli.
Uıǵyr hám Qazaq ulty arǵy tegimiz Oǵyz, baǵzy uıǵyrlardyń búgingi áýletimiz.
Biz qazaqtardan, qazaqtar bizden aıryla almaıtyn halyqtarmyz. Qazaqstan – bizdiń de otanymyz!
Biraq, munda qurmetti prezıdent Nursultan Nazarbaev myrzaǵa aıtar eki aýyz sózimiz bar:
Birinshiden, biz uıǵyr halqy da sizdi kóshbasshymyz, elbasymyz dep bilemiz.
Ekinshiden, biz bir ult retinde eshqashan da terrorıst, separatıst bolǵan emespiz.
Úshinshiden, biz bárimiz de qytaı bıliginiń qurbandarymyz.
Tórtinshiden, biz zulymdyqqa dýshar bolǵan Allanyń quldarymyz.
Besinshiden, biz táýelsiz otanymyz úshin kúresken erkindik jaýyngerlerimiz.
Sizdiń tek qana qazaqtarǵa ǵana emes, Shyǵys Túrkistandaǵy qazaqtarǵa ystyq qushaǵyn asha bilgen uıǵyr baýyrlaryńyzǵa da pana bolýyńyzdy úmit etemiz.
Almanıa uıǵyrystan mádenıeti ortalyǵy» dep aıaqtalypty.
Uyghurnet.org aqparattyq saıtynda bul hat prezıdent Nursultan Nazarbaevqa joldandy. Jaýap kútýdemiz dep eskertilipti.
Derekkóz: zhasalash.kz
Daıyndaǵan: Ádilbek Qaısa
