Álemde saıası mansaby óte kúrdeli, qyzmetiniń sońy qurdymǵa ketken tanymal tulǵalar óte kóp. Solardyń biri – Grýzıanyń burynǵy prezıdenti, Ýkraınanyń Odessa oblysynyń eks-gýbernatory Mıhaıl Saakashvılı.
Shyndyǵynda da Grýzıada eki ret prezıdenttik saılaýǵa túsip, jeńiske jetken Mıhaıl Saakashvılıdiń saıası mansabynyń sońy qıynǵa aınaldy dese de bolady. Prezıdenttik merzimi bitken soń, AQSH-qa baryp panalady, biraq ol jerde de berekesi bola qoıǵan joq. Odan keıin Ýkraınada bılik daǵdarysy bastalyp, memlekettik tóńkeris bolǵan soń osynda kelip ómir súrýge májbúr boldy. Biraq munda da joly bolmady. Negizi AQSH-tyń arnaıy jobasy boıynsha Ýkraınaǵa kelip, Odessa oblysynyń gýbernatory bolǵan Saakashvılıdiń munda da aıy ońynan týmady. Bir jyldyń shamasynda qyzmet istep, joǵary bılikpen shatasty. Búırekten sıraq shyǵara beretin, ózinshe Odessada tártip pen tazalyq ornatqysy kelgen, syrttan kelgen grýzındi ýkraın bıligi jaqtyrsyn ba? Petr Poroshenko ony qyzmetinen alyp tastady. Mansapsyz qalǵan Mıhaıl aqyry óziniń qozǵalysyn quratynyn jarıa etti. El aralap, qol jınady. Halyqtyń arasyna iritki saldy. Mundaı saıasat Ýkraınanyń bıligine unaǵan joq. Qaı jerge baryp, halyqpen kezdesse de, oǵan kedergi jasaldy. Ol joǵary bılikti jamandap, el aralap júrgende, onyń aldyn oraǵan keıbir saıasatkerler «Mıhaıl Saakashvılıdiń blogy» degen partıa quryp alyp, Ádilet mınıstrliginen tirkeýden ótkizip qoıdy. Bul áreketke nazalanǵan Saakashvılı Ýkraınanyń Ádilet mınıstri Pavel Petrenkonyń jeke kabınetine basa- kóktep kirip, janjal shyǵardy. Ádilet mınıstrin «ońbaǵan», «alaıaq» dep ataǵan grýzınniń eks-prezıdenti báribir Ádilet mınıstrinen ádilettilik tapqan joq. Qaıta balaǵattaǵany úshin Petrenko Saakashvılıdi sotqa berdi. Endi grýzıanyń qashqyn prezıdent isti boldy. Oǵan aıyp taǵyldy. Al isti bolǵan adam prezıdenttikke kandıdatýrasyn usyna almaıdy. Qalaı aıtqanda da, Saakashvılıdi ómirde joly bolmaǵan prezıdent dep ataýǵa bolady. Árıne, onyń Grýzıadaǵy prezıdenttik qyzmetinde jemisti jyldar boldy, ony joqqa shyǵara almaımyz. Grýzın polısıasynyń para almaıtyn adaldyǵy týraly talaı ret jazyldy da. Desek te, ol Grýzıada prezıdent bolǵan jyldary el terıtorıasynyń bir bóliginen aıyrylyp qaldy. Ońtústik Osetıanyń Reseıge búıregi burdy. Tbılısıdiń Máskeýmen aradaǵy jaǵdaıy shıelenisti. Aqyry Saakashvılıdiń birjaqty saıasatynan keıin Grýzıa TMD quramynan shyqty. Biraq memleketaralyq baılanys nasharlaǵannan keıin onyń zardabyn halyq tartty. Grýzınniń qazirgi basshysy burynǵy Saakashvılı sekildi Máskeýge jaýlyq saıasat ustanbasa da, ótkenniń aýyrtpalyǵyn halyq áli kúnge deıin tartyp otyrǵany, ol endi shyndyq. Mıhaıl Sakaashvılıdiń qandaı adam ekenin «Dınamo» Kıev pen Grýzıa quramasynyń burynǵy shabýylshysy bolǵan Georgıı Demetradzeniń myna bir sózi-aq aıqyndap bergendeı. Eks-prezıdenttiń saıasatynyń qurbanyna aınalǵan fýtbolshy «uıymdasqan qylmysqa qatysy bar» dep ustalyp, alty jylǵa sottalǵan. Biraq 2013 qylmys quramy dáldenbegendikten bostandyqqa shyqqan.
–Túrmedegi jyldarymdy eshýaqytta umytpaımyn. Eshqandaı aıǵaqsyz meni sottap jiberdi. Sýdıaǵa «alty jasymnan bastap fýtbol oınap júrmin. Urlyqpen aınalysýǵa da ýaqytym joq» dep shyr-pyrym shyqty. Qınalǵan joq, joǵary jaqtyń nusqaýymen jazyqsyz sottap jiberdi. Túrmede «munda neǵyp júrsiń?» dep bári maǵan tańdanyspen qarady. Jurtshylyqtyń narazylyǵynan keıin Saakashvılıdiń ózi 2,5 jyldan keıin meni túrmeden shyǵardy, – dedi Georgıı Demetradze «Chempıonat» basylymyna bergen suhbatynda. Keıin Saakashvılıdiń prezıdenttik mansaby bitkennen keıin oǵan qazirgi grýzın bıligi «jemqorlyqqa qatysy bar» dep aıyp taqty. «Jemqorlyqqa qatysy bar» dep syrttaı sottalǵan Saakashvılı endi Grýzıaǵa orala almaıdy. Óıtkeni qazirgi grýzın júıesi onyń kelýin qalap otyrǵan joq. Kelgenniń ózinde túrmege toǵytady. Kezinde Saakashvılı sottaǵan tanymal tulǵalar men saıası qaıratkerlerdiń barlyǵy da ony tútip jeıtini ras.
♦Nazarbaev Saakashvılıdiń qolyna qamshy ustata ma?
–Bul adamnyń deni saý emes. Ol – aýrý, kezinde kózqarasy bólek adamdardyń barlyǵyn da túrmege otyrǵyzdy. Búkil álemniń, Eýropanyń aldynda tutqyndary kóp el retinde uıatqa qaldyq. Óz elinde baǵasyn ala almaǵan adam qalaı basqa memlekette abyroıǵa ıe bolyp, qaıratker bola alady?! Onyń densaýlyǵyn tekseretin durys dáriger kerek, – dep málimdedi fýtbolshy Georgıı Demetradze. Grýzıadan qýylǵan Saakashvılı Ýkraınada da tártip ornata almady.
2015 jyldyń mamyr aıynan 2016 jyldyń qarasha aıyna deıin Odessa oblysynyń gýbernatory bolyp qyzmet istegen Saakashvılı Poroshenkony «sybaılas jemqorlyqqa batqan bılik ıesi» dep aıyptady. Ózi bir oblystyń basshysy bola otyryp, memleket basshysyn aıyptaǵan adamnyń uzaq ýaqyt kresloda otyrýy múmkin emes nárse ǵoı. Aqyry Ýkraınadaǵy grýzın qyzmetinen birjola ketti. Ol telearnadan «Drýgaıa Ýkraına» degen baǵdarlama ashyp alyp, búgingi bıliktiń bylyǵyn ashyp, qoǵamǵa áshkere etti.
–Ýkraınada barlyq satydaǵy mansap satylady. Prezıdent ótirik aıtady. Men Odessa oblysynda basshy bolyp turǵan ýaqytta onyń qaltasyna bir tıyn da túsken joq. Bári qazynaǵa tústi. Qazir Odessa oblysyna jergilikti eki bandıtti basshy etip taǵaıyndady. Muny qalaı túsinýge bolady? Búkil Ýkraınany jemqorlar bılep turǵan tusta bir aımaqtaǵy jaǵdaıdy durystaý qıyn. Olar ýkraın maıdany revolúsıasynyń ıdeıalaryn satyp ketti, –dep jazdy Mıhaıl Saakashvılı.
Saakashvılıdiń eń bıik mansaby – Odessa oblysynyń gýbernatory. Onda bar-joǵy 15 aı ǵana otyrdy. Sakaashvılıge qatysty qarsylyq Ýkraınada ashyq túrde aıtyla bastady. «Ýkraınany grýzınder basqarýy tıis emes. Biz Odessada grýzın mafıasyn qurttyq. Qýyp shyqtyq. Endi qansha baıbalam salǵanymen, olar bılikke kele almaıdy». Bul Joǵary Rada depýtaty Evgenıı Deıdeıdiń sózi. Deıdeı beker… dep otyrǵan joq. Demek, grýzın Mıshanyń kim ekenin halyq ta, bılik te bildi. Ony «AQSH-tyń jaldamaly agenti» deýshiler de tabyldy.
Grýzıada prezıdent bolyp, artynan óz elinde pana tappaı, AQSH-tyń nusqaýymen Ýkraınanyń Odessa oblysynda gýbernator bolǵan Mıhaıl Saakashvılıdiń júrisi Petr Poroshenko úshin úlken problemaǵa aınaldy. Gýbernatorlyqtan ketkennen keıin ol «elde sybaılas jemqorlyqty joıatyn, bylǵanǵan qoǵamdy tazalaıtyn partıa quratynyn» málimdedi. Sonymen qatar, Joǵary Radada merziminen buryn kezekti saılaý ótkizýge tyrysatynyn habardar etti. Jalpy birqatar sarapshylar «Mıhaıl Sakaashvılı Odessaǵa kelgende, endi aımaqta Grýzıadaǵydaı tártip ornatady, sybaılas jemqorlyqty joıýǵa septigin tıgizedi, halyq ta osyǵan beıimdele bastaıdy» dep boljam jasaǵan. Biraq jemqorlyq júıe Mıshanyń reformasyn qabyldaı alǵan joq, úkimettegi keıbir mınıstrlermen prezıdenttiń kózinshe qatty sózge kelip, aqyry ol qyzmetinen ketti. «Ýkraınanyń myńdaǵan sheneýnikteri ondaǵan jyldar boıy mıllıondaǵan dollaryn kórpeniń astyna tyǵyp, shalqyp ómir súrdi. Olar baı Ýkraınany Eýropadaǵy eń kedeı elge aınaldyrdy. Sondyqtan men halyqtyq partıa quryp, búgingi júıeni múldem ózgertemin». Osylaı degen Saakashvılı qaıta saılaý ótkizip, qazir el aralap, jaqtastaryn jınady.
Árıne, Grýzıada prezıdent bolǵan Saakashvılıdiń Ýkraına halqynyń basyna baq ornata qoıǵan joq. Basqa eldiń balasyn baýyryna basa qoıatyn ýkraındyqtar emes. Ýkraın bıligi Sakaashvılıdi ústi-ústine mazaq ete bastady. Bir ǵana mysal, Reseıdiń 150 tanki 2008 jyldyń tamyzynda Ońtústik Osetıa terıtorıasyna kirgende ne isterin bilmeı, aıdaladaǵy AQSH-qa telefon shalyp, stol basynda galstýgyn qaıta-qaıta tistep otyrǵan Sakaashvılıdiń sýretin ýkraınnyń ortalyq baspasózi jıi-jıi basatyn boldy. Osydan birneshe aı buryn Dnepropetrovskide ótken jıynda eldiń aldyna shyǵyp sóz sóılegen grýzınniń saıası portretin de el áli umyta qoıǵan joq. Shalbarynyń bir balaǵyn shulyǵynyń ishine salyp arqalanyp sóılegen grýzınniń bul áreketine jurtshylyq kúlgen de qoıǵan. Bazbireýler «Sakaashvılı jıynǵa velosıpedpen kelgen be?» dep saıqymazaqqa aınaldyryp, áleýmettik jeli ártúrli pikirlerge tolyp ketken. Petr Poroshenkonyń aldynda İshki ister mınıstri Avakovpen tiresip, bir -birine stkanmen sý shashysqannan keıin Prezıdent jıyndy ótkizbeı, kilt doǵarǵan. Mundaı mysaldar jeterlik. Qyzýqandy grýzınge máseleni saraptaı alatyn salqynqandy qazaq saıasaty jetispeıdi. Jalpy Ýkraınada «tártip ornatqysy kelgen» grýzın basshysyna qatysty saıası áńgimeler óte kóp. Keıingi kezde ony «AQSH-tyń jaldamaly jendeti» deıtinderdiń qatary artty. Múmkin bul joramal ras ta shyǵar. Biraq bir nárse aıqyn: óz eli ózekke tepken Mıhaıl Sakaashvılıdiń ózge memlekette saıası juldyzy jana qoıǵan joq.
Ýkraınanyń Ulttyq qaýipsizdik qyzmetkerleri Kıevtiń ortasyndaǵy bir bólmeli páterine kelgende ol órmelep úıdiń shatyryna qashyp shyqty. Birer apta qamalǵannan keıin Joǵary Radanyń mańaıynda mıtıń uıymdastyrdy. Eldiń shyrqyn buzǵan qyzýqandy grýzındi ýkrıandyqtar kerek etsin be? Petr Poroshenko ony ýkraın azamattyǵynan aıyryp jiberdi. Sóıtip, taǵy birde kafede tamaq iship otyrǵan sátinde onyń qol-aıaǵyn baılap, arnaıy ushaqpen shekara asyrdy.
Qazir onyń qaıda júrgeni belgisiz. Keıbir derekterge qaraǵanda, Nıderlandynyń azamattyǵyn alǵanǵa uqsmaıdy. Biraq ol ne istep júr? Ony eshkim de aıta almaıdy. Mıhaıl Saakashvılı óz elinen qýǵyn kórgen, ózge elde de abyroıdan jurdaı bolǵan, sońǵy saıası baspaldaǵynda joly bolmaǵan prezıdent retinde tarıhta qaldy.
