Oqýshylardy rýhanı-ónegelik tárbıeleý qazirgi bilim berý júıesiniń negizgi mindetteriniń jáne osy salanyń mańyzdy quraýshylarynyń biri bolyp tabylady. Bilim berý salasy qoǵamnyń rýhanı nyǵaıýynda mańyzdy ról ataqarady. Mekteptegi ustaz tek qana bilim berý isimen emes, sonymen qatar tárbıe jumystarymen aınalysady. Synyp jetekshisi retinde oqýshynyń bolashaqta tárbıeli azamat bolyp qalyptasýyna muǵalimniń bereri óte kóp.

Qoǵamda rýhanı baǵyt durys júıe retinde qalyptasqanda ǵana memleket óz aldyna úlken aýqymdaǵy ulttyq mindetter qoıa alady. Bul degenińiz halqymyzdyń tiline, mádenıetine jáne salt-dástúrine asa zor qurmetpen qarap, ulttyq qundylyqtardy ary qaraı damytý degen sóz. Osy arqyly ata-babadan qalǵan rýhanı da materıaldyq muralardy saqtaı bilip, tarıhymyzdyń ótken kúnderin umytpaıtyndaı bolýymyz kerek. Bul týraly Elbasy N.Nazarbaevtyń «Máńgilik el» Ulttyq ıdeıasynda aıtylǵan bolatyn.

Osyǵan baılanysty bilim berý salasy da osy baǵytta óz úlesin qosýy tıis. Ár jetkinshekte óz Otanyn súıý jáne ol úshin jaýapkershilikti sezinýdi qalyptastyryp, rýhanı-ónegelik qundylyqtar men ulttyq salt-dástúrdi kúsheıtý jáne damytý jolynda jumystar atqarý aǵartý salasynyń jaýapty mindetteriniń biri bolyp esepteledi.

Qazaq halqynyń salt-dástúri men onyń rýhanı mádenıetin maqtan tutatyn ári bilimdi de zıaly elimizdiń azamatyn tárbıelep qalyptastyrý asa mańyzdy jáne ózekti másele ekeni daýsyz. Jeke adamnyń qalyptasýynda bilim berý men tárbıeleý onyń rýhanı túpqazyǵyn myqty etken negizgi faktorlardyń biri bolady. Bul másele zaıyrly memleket jáne joǵary deńgeıdegi rýhanıat, salt-dástúr men tarıhtyń, til men mádenıettiń ortaqtyǵy, jalpyulttyq aýyzbirlik pen kelisim sıaqty qundylyqtarǵa negizdelip sheshilýi tıis.

Mektepte balany ónegeli etip tárbıeleýge myna jumystar kiredi:

• Otandy súıýge, zańdar men adamgershilik qaǵıdalaryn saqtaýǵa baýlý;
• bilim alýǵa qyzyǵýshylyqty arttyrý;
• eńbek etýge baýlý;
• úlkenderdi qurmet tutýdy úıretý;
• oqýshylardy mádenı qundylyqtarǵa beıimdeý;
• ónerge degen estetıkalyq talǵam men mahabbatty qalyptastyrý;
• joǵary adamı qundylyqtardy sińirý jáne taǵy basqalar.

Adamgershilikke tárbıeleý – bul jeke tulǵada jaýapkershilik, patrıotızm, ǵylymı dúnıetanymnyń ornyqtylyǵy, jalpyadamzattyq qundylyqtar jáne taǵy basqadaı adamı qasıetterdi qalyptastyrýda oǵan júıeli túrde tárbıelik yqpal etý.

Adamgershilikke tárbıeleýdiń negizgi maqsattary:

1. Rýhanı qundylyqtardy jandandyrý.
2. Tulǵanyń tárbıelik jáne ómirlik-praktıkalyq mindetterdiń birligin, ómirge degen ózindik kózqarasyn jáne adamı negizderin qalyptastyrý.
3. Mádenı oı-óristi keńeıtý, moraldyq paıymdaý qabiletin qalyptastyrý, óz betimen sheshim qabyldaýǵa úıretý.
4. Qorshaǵan ortaǵa gýmanızmdi qalyptastyrý.
5. Ózin-zi jetildirý qajettiligin qalyptastyrý.

Osy rette «Máńgilik el» Ulttyq ıdeıasyna súıene otyryp, osy aıtylǵan maqsattarǵa jetýde jetkinshekterdi qazirgi zaman talaptaryna saı ári óziniń ulttyq bolmysyn joǵaltpaıtyndaı etip tárbıeleý ustazdardyń aldyndaǵy jaýapkershiligi óte aýyr keleli qyzmetterdiń biri. Patrıottyq aktide «Máńgilik El, bul - Zaıyrly Memleket jáne Joǵary Rýhanıat» dep aıtylǵandaı rýhanıattyń joǵary deńgeıine jetý úshin qazirden bastap jas urpaqty ata-babadan mura bolyp qalǵan qundylyqtar negizinde tárbıelep, olarǵa Qazaqstan Uly dala eli ekenin túısindirý. Orta bilim beretin oqý oryndarynda tárbıe saǵattarymen qosa, balalardyń damýyna áser etip, bolashaǵyna negiz bolatyn sharalar uıymdastyrý óziniń oń nátıjelerin beretini anyq. Aınalyp kelgende bul jas adamnyń boıynda patrıotızm men ózge de adamı qundylyqtardyń berik qalanýyna negiz bolady.

«Máńgilik el» tabystar men jetistikterge jetý úshin qajyrly eńbek etýdiń qajettigin aıtady. Sol sebepti mektep oqýshylaryn eńbekke baýlý sabaqtarynda da olardyń jalqaýlyqtan boılaryn aýlaq ustaıtyndaı etip baǵyt-baǵdar berý jáne qyzyǵýshylyqpen eńbek etýge úıretý jumystary júıeli júrýi qajet.

Prezıdent ıdeıasynda memlekettik til Qazaqstan qoǵamyn biriktiretin negizi, al úshtildilik básekege qabiletti bolýdyń alǵysharttarynyń biri dep atap ótilgen. Osyǵan baılanysty elimizdiń mektepterinde birtindep úsh tilde oqytýdy jolǵa qoıylyp, onyń mańyzdylyǵyn bilim berý salasy ǵan emes, qoǵam bolyp uǵynyp kelemiz. Qazaq tilin memlekettik til retinde árbir patrıot adamnyń bilýi onyń eline, jerine degen súıispenshligin arttyryp qana qoımaı jaýapkershilikpen sezine biletin mindeti bolýy tıis.

«Máńgilik el» paıymdamasynda Qazaq eliniń beıbitshilik pen kelisimdi ózine tý etkeni aıtylyp, halqymyzdyń «Keń bolsań, kem bolmaısyń» degen qaǵaıdamen myńdaǵan jyldar ómir súrip kele jatqany keltirilgen. Sol sebepti de keler urpaqty osyndaı baýyrmaldyq rýhta tárbıelep, basqa halyqtarmen beıbit qatar ómir súrýge úıretý tek mekteptegi muǵalimder ǵana emes, sonymen birge ata-ana men qoǵamnyń da úlken mindeti bolyp tabylady.

Jas urpaqtarymyzdyń osyndaı Uly ıdeıa negizinde bilim alyp, tárbıeli urpaq bolyp qalyptasýy Qazaqstannyń bolashaqta Máńgilik el retinde qala berýine negizgi faktor bolyp septigin tıgizedi.

Seken NAZAR