Búgingi qoǵamnyń adamdaryn túsinip uǵyný qıynǵa soǵyp barady. Olardyń osylaı bet burǵanyna ózimiz kináli shyǵarmyz? Sebebi, qazirgi ýaqytta barshańyzǵa málim teledıdar tárbıe quralyna aınalyp ketkeni ras. Odan qala berdi ınternet te qalys qalmaı jamandyǵyn jarıalaýdan aldyńǵy orynda. Qaımaǵy buzylmaǵan qazaq nege osynshalyq kúıge tústi. Ýaqyt aǵymyna qaraı solaı dep jyly jaýyp qoıa salýymyzǵa bolmaıdy. Shynaıy, qarapaıym, adal jandar nege eskerýsiz qalyp barady? Eshten kesh jaqsy deıdi qazaq. Eń aldymen BAQ salasynan bastaýymyz kerek. Bulardy túzemeı adamdardy túzeımin dep oılaýdyń da qajeti joq. Men mektep oqyp júrgende teledıdardy túrik pen ındıanyń kınolary qaptady. Ol kezde biz jaı ǵana oqýshy edik. Al, sony kórip óstik, búgingi meniń qatarlastarym qandaı? Oǵan kóz kórip ózderińiz kýá bolyp júrsizder. Jeke basym bala jastan teledıdarǵa qumartqan emespin, kitappen óstim desem, ótirik aıtyp turǵanym joq. Búgingi BAQ salasy adamdardy ómirge talpyndyratyn, jaqsy baǵytta, alǵa qoıǵan maqsatynan taımaıtyn, qyzdyń qyz, jigittiń jigittigin nasıhattaıyn jobalar daıyndaý sonshalyq qıyn emes dep sanaımyn. Qyltyń-syltyńy kóp arzan kúlkimen bitiretin baǵdarlamalar óte kóp, odan qalsa tárbıesi joq fılmderdi halyqqa qalaı usyna salady eken? Bulardy bir júıemen rettemesek, eldiń esin jınaı almaı qalatynymyz anyq. Qoǵam sondaı, búginginiń kınosy degen sózder men isterdi jappaı toqtatýymyz qajet! Endigi másele – aqparat taratý isi. Jańalyqtardy qosyp qalsań, oryssha aıtqanda jatqan «negatıv» basyń aýyryp otyratyny anyq. Bala zorlandy, anaý joq, mynaý joq dep jıi aıtylady. Durys shyǵar, aıtqan da biraq halyqtyń psıhologıasymen sanasý kerekpiz ǵoı. Kredıt alyp mıy ashyp júrgen adamdar úshin bul qaı úlgi dep sanaımyz? Búgingi zaman naryq zamany. Qarjylyq saýattylyqty basqarý, ózin-ózi basqarý syndy jobalarǵa kóp ýaqyt bólý kerekpiz. Rýhanıatty birinshi orynǵa qoıyp, janashyrlyq pen adamgershilik, qarapaıymdylyq qaǵıdattaryn eskere otyryp jumys jasaý mańyzdy oryn alatynyn este ustaý lázim. Internet jelisinde jarnamanyń durys jasalynýy jarnama degen osy eken dep jalańash qyzdar men jynystyq qatynasty ashyq kórsetýge qatań tyıym salyný kerek. Internetpen tyǵyz jumys jasap otyrǵanyma jarty jyldaı ýaqyt boldy osyndaı kórinister adamnyń berekesin qashyryp jiberetini anyq, sondaı dúnıelerden bas ala almaı qalasyń. Sonymen qatar áleýmettik jelidegi aıqaı-shý, beıpil sózder, mádenıettilik bul dúnıede bar ekenin eskersek, bularǵa da qatań tyıym qajet. Ol da bir vırtýaldy qoǵamdyq orta dep sanalýy tıis. Kóz júgirte qarap otyrsam, kedeıdiń kedeı bolǵanyna da, kredıt alǵanyna da, ómirde joly bolmaı qalǵanyna da keleńsizdiktiń barlyǵyna Elbasyny kináli dep sanaıtyndar basym kórinedi. Bul ne masqara?! Búgingi qoǵam jańarý dep atalady. Iaǵnı, jańarǵan qoǵam. Adamdar óz-ózine qyzmet jasaı otyryp, sanaly túrde damý. Bireýge táýeldi bolmaý. Eńbek qoǵamy ózine jumys jasaı otyryp, qoǵamǵa eleýli úles qosý. Muny biz qalaısha bir sát kidire otyryp oılanbaımyz? Biz osylaı kete bersek, jaqsy bolmasymyz anyq. Búginnen bastap qolǵa alyp, tárbıe men rýhanıatqa basa nazar aýdaraıyq.

Sonymen qatar, eldiń eki jaqty bólinip, DVK-ny jaqtap, jan ushyra qarsylasýy da jaqsy emes. «Ultty joıǵyń kelse, ekige ból»,- degen eken. Bul qazaqty qurtýdyń zamanaýı aılasy ispettes. Stalın qazaqty qalaı qurtsam degende olardy bir-birine qarsy qoı depti. Soltústikti sol úshin orystandyryp, Ońtústikti qazaqshalap saqtaǵan desedi. Derektiń qanshalyqty ras ekeni anyqtalmasa da, shyndyqqa janasatyn sekildi. Kóbine «nıetine qaraı - isi» degen sóz shyndyq. Júrek tazalyǵy qandaı bolsa, ómir joly tirligi sondaı degen sóz. Biz ótkenge kóp qarap, ótkendi kóp oılaıtyn bolyp aldyq. Ótkenniń tek jaqsylyǵyn terip qana jańashyldyqty qabyldaý mańyzdy. Bizdiń halyq peıili keń, eshkimge jamandyq tilemedi. Rýhy myqty boldy. Qaı ýaqytta ómir súrsek te, osy qalpymyzdy saqtaý qajet!

Baı bolyp tasyǵandar kelinshek aýystyryp álek. Paıǵambarymyz 4 áıel alǵan dep alǵa tartady, ol mahabbat nemese kórseqyzarlyq úshin alǵan joq qoı. Áıelge janashyrlyq, qamqorlyq kórsetý úshin ǵana alǵan. Alaıda oǵan tıispegen desedi. Al, bizde sánge aınaldy. Almasyn demeımiz, biraq ár nárseniń jóni bolý kerek qoı, úlgi bolar ispen aınalysqan durys. Ánshiler jalpy óner adamdarynyń súısiner qylyǵy qashty. Ony barsha jurt kórip otyr. Baılyqqa qunyqqany sonshalyq, shet elde ıtke turmys quryp otyrǵandar da jeterlik. Osy sekildi aqparattar berer aldyn ulttyq mentalıtte joq ekenin jáne bizde olaı jasaǵysy kelse de jasaı almaıtyndaı psıhologıalyq shekteýmen jarıalaý kerek dep sanaımyn.

Biz qansha ózge ultqa eliktegenmen, qazaq bolyp qalatynymyzdy umytpaýymyz kerek. Sebebi, solaı týǵanbyz. Sen ózge ulttyń adamy bolǵyń kelse de bola almaısyń, túriń qazaq, isiń dúbára bireý bolasyń. Qoǵamda ondaı adamdar joq emes.

Búgingi ýaqytta kún kóris úshin emes, elge qyzmet etý arqyly shyńdalatynymyzdy uǵynýymyz kerek, ol qoǵamdyq orta. Aldymen elge paıdaly is óndirsek qana ol ónimniń ótýi arqyly tabys taba alasyń degendeı. Bir kúndik bolǵyń kelse, bárin ýaqytsha, tek qarajat úshin jasaı ber. Ýaqyt óte eshkim jolamaıtyn bolady.

Tamyry tereń mádenıetimizdi keńinen nasıhattap, bolashaqtyń sanasyna quıyp ósirýimiz kerek. Tipti, teatr men murajaıǵa barý tanymdy arttyrý syndy isti arnaıy mektep baǵdarlamasyna engizip osy boıynsha da jumys jasaý óte mańyzdy.

 Jadyra Musabaı