Álemdegi turaqsyzdyq, qarýly qatyǵystar jáne ekonomıkadaǵy bolyp jatqan daǵdarystar Qazaqsatnnyń jeke óz aldyna maqsattar men mindetter qoıyp otyr. Elbasy N.Nazarbaev bul týraly óziniń jyl saıynǵy joldaýlarynda aıtyp keledi. Elimiz táýelsiz memleket retinde óziniń saıası-ekonomıkalyq júıesiniń myqtylyǵyn dáleldep, álemdik syn-qaterlerge qarsy tura alatynyn kórsetýi kerek.
Qazaq eli azattyq alǵaly beri az ýaqyt ishinde óziniń saıası júıesin, bılik ınstıtýttaryn jáne damýshy ulttyq ekonomıkasyn qura aldy. Biraq keńestik ókimet qulaǵaly beri Qazaqstan ishki de, syrtqy synaqtarǵa tótep bere alyp kele jatyr. Tarıhtan sabaq alǵan elimiz qazirgi jaǵdaıyna ońaı kele salǵan joq. Ǵalamdyq ekonomıkalyq daǵdarys pen turaqsyzdyq jadaıynda jas áýelsizdikti saqtap, ony kúsheıtý jas memleket úshin ońaı bolmaǵan atap ótý ót mańyzdy bolyp sanalady.
Prezıdentimiz Qazaq halqynyń tarıhı synaqtarynan ótip, shyńdalyp jáne kúsheıip kele jatqanyn aıtady. Ekonomıkadaǵy jetistikterimiz sonyń aıǵaǵy bolyp otyr. Qazirgi almaǵaıyp zamanda elimiz buryn sońdy bolmaǵan ál-aýqaty jaqsarǵan jaǵdaıda ómir súrip jatyr. Biraz jetistikterge jettik. Degenmen bul beıqam otyrý degen sóz emes. Álem ózgerip, jahandyq úrdister kóz ilespes jyldamdyqpen júrip jatqan kezde biz de qaýip-qaterlerge tótep bere alatyndaı deńgeıde bolýymyz azat el bolyp qala berýimizdiń basty sharttarynyń biri bolmaqshy. Álemde bolyp jatqan túrli daǵdarystar bizge baılanysty emes jáne olardyń salqynynan eshkim de kepildi túrde qorǵalmaǵan.
Birinshiden, ǵalamdyq daǵdarys kúlli álemdi sharpıtyn ajdaha aýzynan shyqqan ot sıaqty bolǵandyqtan, tipti halyqaralyq qarjy ınstıtýtarynyń ózderi sharasyzdyqtanytyp otyr. Qazba baılyqtar men kómirsýtektiń baǵasy turaqty bolmaı turǵan kezde bizdiń eldiń eksportqa ketetin ónimderimine suranys azaıyp otyr.
Ekinshiden, ekonomıkalyq ósimniń baıaýlaýy álemniń barlyq elderinde baıqalýda. Iaǵnı, ishki jalpy ónim burynǵydaı jyldam qarqynmen óspeıtin boldy. Halyqaralyq valúta qory óz boljamdarynda 2011 jyldan beri bul kórsetkishtiń 5-ten 3 paıyzǵa deıin tómendegenin jáne bul áli de jalǵasa beretinin aıtýda.
Úshinshiden, munaıdan tústein sýpertabystar búgingi tańda joqtyń qasy.
Tórtinshiden, ǵalamdyq ekonomıka saıası faktorlardyń qysymyna tústi. Úlken derjavalar saıası teketires quraly retinde bir-birine sanksıalar salyp, ekonomıkalyq jaǵdaılardy kúrdeli de qıyn etip jiberdi. Olardyń bir-birine degen senimi álsirep, qyrǵıqabaq kúıge kóshti. Taıaý jáne Orta Shyǵys, Soltústik jáne Ortalyq Afrıka aımaqtarynda turaqsyzdyqtar men qarýly qaqtyǵystar tym jıilep, bosqyndar kóbeıdi. Kún saıyn terrorlyq aýtiler jasalyp, kóptegen jazyqsyz adamdar, onyń ishinde balalar da qaza taýyp jatyr. Halyqaralyq terorızm adamzatqa tóngen úlken qaýip-qater bolyp tur. Bul kez kelgen el úshin onyń memleketiligin qurtýǵa syrttan baǵyttalǵan joıqyn kúsh ekendigi bárimizdi alańdatyp otyr.
Álemdik jáne aımaqtyq kúshterdiń baqtalastyq básekesi de adamzatqa az qıyndyq týdyryp otyrǵan joq. Osyndaı qıyn-qystaý kezeńde biz óz shama-sharqymyzsha qarsy tura alatyndaı strategıany ustanýymyz kerek. Sondyqtan da Qazaqstan Respýblıkasynyń ekonomıkalyq júıesi ǵalamdyq syn-qaterler men qaýipterge tótep bere alatyndaı jańa is-qımyldar josparlar jasaý mańyzdy másele bolyp tabylady. Elbasy buǵan deıin de birneshe ret daǵdarysqa qarsy josparlar jasalyp, sátti oryndalǵanyn jáne bizdiń eldiń ekonomıkalyq qıyndyqtardy jeńýde tájirıbesi bar ekenin aıtqan. Qazirgi daǵdarys burynǵylardyń tolqyndyq jalǵasy bolǵandyqtan Qazaqstan óz ekonomıkasyn saqtandyra alatyn strategıany qoldanatyn bolady. Osyǵan baılanysty memleket basshysy tómendegideı naqty qadamdar jasalyp, ekonomıkamyzdy qalaıda álemdik daǵdarystan alyp shyǵý úshin jumystar júrip jatqanyn mysalǵa keltirdi.
Birinshiden, elimiz ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damýdyń ekinshi besjyldyǵyn bastap, ıaǵnı shıkizat resýrstaryna táýeldi emes ekonomıka qurýǵa kóshtik.
Ekinshiden, «Nurly Jol» ınfraqurylymdyq damýdyń Memlekettik baǵdarlamasy qabyldanǵan. Ulttyq valúta erkin kýrsqa jiberilýi de daǵdarysqa qarsy sharalardyń mańyzdy aspektisi bolyp tabylady.
Úshinshiden, «Bes ınstıtýsıonaldyq reforma boıynsha 100 naqty qadam. Ult jospary» júzege asyrylýda. 80-nen astam zań 2016 jyldan bastap osy baǵytta jumys istep jatyr. Orta jáne shaǵyn bıznesti erkin damýy úshin ákimshilik kedergiler joıylýda. Memlekettik basqarý, bilim berý men densaýlyq saqtaý salalary jetildirilýde.
Tórtinshiden, Ulttyq qor men altyn-valúta rezervi jetkilikti mólsherde jınalǵan.
Besinshiden, munaı baǵasy barreline 20 AQSH dollaryna deıin túsken jaǵdaıda ne isteý kerektigi de oılastyrylǵan.
Altynshydan, Qazaqstannyń ekonomıkalyq ósiminiń jańa draıverleri bolyp ınovasıalyq ındýstrıalandyrý aıasynda jańa salalar qalyptasyp keledi.
V-shestyh, draıveramı ekonomıcheskogo rosta v Kazahstane stanovátsá novye sektora ekonomıkı, sozdavaemye v ramkah ınnovasıonnoı ındýstrıalızasıı. Óńdeýshi salalar birtindep ósim berýde. Óńdeý ónerkásibi 1,3 ese, hımıa ónerkásibi men qurylys materıaldaryn óndirý 1,7 ese jáne mashına jasaý óndirisi 2,2 ese ósken. 800-den astap ındýstrıalyq jobalar iske asty. Metalýrgıa ónerkisibi 15 paıyzǵa ósken. Dúnıejúzilik jáne Azıa damý bankteriniń boljamy boıynsha mundaı ósim aldaǵy jyldarda da bolady.
Jetinshiden, qazaqstandyqtardyń ekonomıkalyq minez-qulqy ózgerip keledi. Eńbek ónimdiligi 60 paıyzǵa ósken.
Elbasy qarjy salasyn turaqtandyrý, búdjettik saıasatty ońtaılandyrý, ekonomıkalyq básekelestikti yntalandyrý, jańadan ınvestısıalyq jáne áleýmettik saıasat jasaý sıaqty qurylymdyq ózgerister arqyly daǵdarysqa qarsy tura alatynymyzdy halyqqa jetkizip, birlese jumys isteýge jáne barlyq partıalar, qoǵamdyq uıymdardy qoldaý kórsetýge shaqyrdy.
Atalǵan sharalardy júzege asyrý álemdik silkinister, qaqtyǵystar jáne turaqsyzdyqtar jaǵdaıynda Qazaqstannyń aman qalýyna múmkindikter beredi. Osylaısha elimiz qandaı qıyndyqtar bolsa da shyǵatyn joldy taba alatynyzǵa senimimiz mol. El ekonomıkasynyń tutqasynda otyrǵan bilikti mamandar Elbasy usynǵan jobalardy júzege asyrý arqyly álemdik daǵdarystardy aınalyp óte alatyny sózsiz.
Birigý men yntymaqtasý, aýyzbirshilik tanytý arqyly ǵalamdyq daǵdarystardyń qaısysyna da tótep berýge tıistimiz. Sol arqyly Qazaqstandy damýdyń jańa belesterine shyǵarýymyzǵa bolady.
Almaǵaıyp zamanda syn-qaterlerdiń áli de neshe túri bolatynyn boljap aıtý qıyn. Álemdik saıasat pen ekonomıkada daǵdarystar jalǵasýda. Ár memleket oǵan óz kúshterin jumyldyrýda.
Táýelsizdik jyldary Qazaq elinde óziniń qundylyqtary qalyptasyp úlgerdi. Azat Qazaqstan men onyń Astanasy, jalpyulttyq aýyzbirlik, beıbitshilik pen kelisim, rýhanı damý, ındýtrıalandyrý men ınovasıalarǵa negizdelgen ekonomıkalyq ósim jáne jalpyǵa ortaq eńbek qoǵamy oǵan dálel bolady. Elimizde árbir azamat úshin daǵdarys jaǵdaıynda qınalmaı ony eńserýge alǵysharttar bar. Memleket jumyssyzdar sanyn azaıtý úshin, jumys izdeýshige jańa mamandyqty meńgerýge grant beriletin bolady. Al áleýmettik kómek tek múmkindigi shekteýli jandar men kúnkórisi tómenderge ǵana kórsetiledi.
Qazaqstannyń táýelsizdik jyldarynda alǵan tájirıbesi daǵdarysqa qarsy kúreste de óziniń oń nátıjesin beredi.
Seken NAZAR
