Byltyrǵy jyldyń qarashasynda Groznyı qalasynda jas áıel óz-ózin jaryp jiberdi. Keıin teraktini 25 jastaǵy Adygen Karına esimdi jergilikti turǵyn jasaǵany anyqtaldy. Ol óler aldynda "Keshirshi meni, Alla" dep hat qaldyrǵan.
Terrorısterdiń maqsaty ártúrli bolady. Keıbiri aqsha men bılikti oılap terrorlyq is-áreketke barsa, endi biri jaı ǵana basqa adamdardy qorlap, qorqytýdan lázzat alady.
Ekstremıstik uıymnyń basshylary rýhanı baılyq týraly aıtyp, senim men dinniń atyn jamylý arqyly ózderiniń aram pıǵylyn iske asyryp jatyr. Bul belgili dúnıe. Sondaı-aq, olar óz maqsatyna jetý úshin rýhanı qundylyqqa zárý, psıhologıalyq trǵydan álsiz adamdardy paıdalanady. Jankeshti, ıaǵnı óz ómirin qurban etip basqalardyń ómirine de zıanyn tıgizip ketetin adamdar psıhologıalyq túrde óte álsiz. Olar dinge qatty berilgendikten nemese jumaqty ańsaǵandyqtan óz-ózin jaryp jiberýge áreket jasamaıdy. Bálkı, olar ómirdegi janashyrlarynan aıyrylyp, qoldaý taba almaǵannan, aýyr depressıaǵa túskendikten basqa aǵymnyń jeteginen erip, jankeshti atanady.
Olardyń negizge maqsaty - myna ómirdegi synaqtardan, qıyndyqtardan qutylý. Bul da bir sýısıdtiń bir túri. Alaıda bir ereksheligi, jankeshti terrorıster arǵy dúnıeni oılaıdy, al sýısıd jasaıtyndar bul ómirdegi qıyndyqtardy ǵana oılaıdy.
Iaǵnı, óz-ózin óltiretin terrorıster ómirlik qıyndyqtardyń sebebinen ózine qol jumsasa tozaqtyq bolatynyn biledi. Sol sebepti ómirlik qıyndyqtardan qutylyp, jumaqqa barýdyń bir ǵana joly - terorızm dep túsinedi. Bul oıdyń jaıdan-jaı kelmeıtini belgili. Jankeshti terorısterdi uıym basshylary uzaq ýaqyt daıyndaıdy. Olarǵa ólim, jumaq, jıhad týraly ǵana ýaǵyz aıtady. Al ómirden túńilip júrgen adam jumaq týraly estise qandaı kúıde, qandaı oıda bolady dep oılaısyz? Árıne ol "sheıhsymaqtardyń" aıtqan jumaǵyn ańsaıdy, armandaıdy. Qazirgi ýaqytta "jumaqtyq bolamyn" dep shahıd bolǵandardyń deni jastar ekeni belgili boldy.
Jat aǵymǵa ergen jastardyń kóbeıýine baılanysty chechnyatoday.com saıty terorızmge qarsy jumystardy iske asyryp júrgen Reseıdegi zańgerler asosıasıasynyń múshesi Shamıl Elmýrzaevpen suhbattasty. Atalmysh suhbatty Qamshy.kz aqparat agenttigi oqyrman nazaryna usynady.
— Sýısıd jasaýshylar men jankeshti terrorısterdiń uqsastyǵy qandaı?
— Bul eki topqa jatatyn adamdar aýyr kúızeliske ushyraǵan. Mundaı adamdar ishteı stresske ushyrap, qınalǵanyn kimge aıtaryn bilmeı basy qatady. Olardyń biri ne úshin depressıaǵa túskenin biledi, endi biri ne bolyp jatqanyn múldem túsinbeıdi. Biraq ýaqyt óte kele olardyń ishindegi qaınap jatqan sezimder syrtqa shyǵady. Erte me, kesh pe, olar ishki kúızelisin óz erkimen syrtqa shyǵarady. Endigi suraq depressıaǵa túsken adamdar kúızelis pen stresti qalaı shyǵarady? Bunyń da ártúrli joly bar. Biri esirtki zattarǵa qumartsa, endi biri "qıyndyqtan qutqaramyn" degen tanymaıtyn adamdardyń aıtqanyna senip, aıdaǵanyna kónýi múmkin. Bizdiń qoǵamnyń basty máselesi - adamdar ishki kúızelisti syrtqa qalaı shyǵarý kerektigin bilmeıdi. Kópshiliktiń qıyndyqtyń ústine qıyndyq jamap alatyny da sondyqtan.
—"Shahıd bolamyn" deıtin áıelderdiń erkekterden aıyrmashylyǵy qandaı?
—Áıelder kóbinese er adamdardyń aıtqanyna kónedi. Eger kúıeýi jat aǵymnyń jeteginde ketse, áıel adam jaı ǵana óz jubaıynyń sońynan eredi. Mundaı áıelder dinı senim, ýaǵyz degenderge de asa nazar aýdarmaýy múmkin. Olardyń basty maqsaty kúıeýiniń aıtqanyn oryndaý bolady.
—"Shahıd bolamyn" deıtin adamnyń óler aldyndaǵy oıy qandaı bolady?
—Óziniń ómirin qıyp, terakt jasaǵysy kelgen adam barlyǵynan qutylsam dep oılaıdy. Tipti keıbiri jat aǵymǵa erip, aldanǵanyn, burys jolda kele jatqanyn bilse de qaıtar jol joq dep túsinedi. Ózi armandaǵan ortanyń jer betindegi tozaq ekenin bilgen soń "budan qutylatyn bir ǵana jol bar, bul - ólim" dep, óz-ózin jaryp jiberedi.
—Olardyń senimin, oıyn ózgertýge bola ma?
—Jankeshtini tek otbasy, týǵan týysy ǵana qutqara alady. Otbasy jaqsy qoldaý kórsetip, onyń ishki qaıǵysyn bólisip, asyqpaı tyńdap oıynyń ózgerýine yqpal jasaı alady. Musylmandar qıyndyqqa kezikken kezde túrli reaksıa tanyta bastaıdy. Senimi myqtylar sabyr etip, Allaǵa moıynusynady, al ımany álsizder jumaq pen ólim týraly oılaı bastady. Sondaı-aq, terakt jasaıtyndardyń barlyǵynyń derlik dinı saýaty tómen. Musylmandar jumaqqa jetý úshin jaqsy amaldar jasaýǵa tyrysady, al jankeshti terrorıster jumaqqa baratyn jeńil joldy izdeıdi. Biraq bir ókinishtisi, belgilengen shekten asyp, qolyna qarý alǵan terrorısti oıynan aınytý múmkin emes. Sebebi, onyń sanasy túgel ýlanǵan jáne ol óziniń ne istep jatqanyn bilmeıdi, aqylǵa salmaıdy. Olar tek emosıamen ǵana terakt jasap, óz-ózderin óltiredi. Sol sebepti otbasy músheleri dinge qyzyǵýshylyǵy artqan ulyn nemese qyzyn baqylaýda ustaýy qajet. Biraq olardy da tyńdaı bilgen jón. Bul máselege ashý-yza, emosıamen emes, aqylmen qaraǵan durys.
Aýdarǵan: Ásel Bolatqyzy
