Iá, olar. Olar – qazaqtar. Óz jerinde oralman atanǵan aǵaıyndar. 400 myń teńgeniń toǵyn ákim bolǵan Siz tóleı alasyz nemese 71 mıllıardty jelkesine baılaǵan eksákim Bergeı Rysqalıev tóleı alady. Al Siz aıtyp otyrǵan 42 mıllıon teńgeni qarapaıym qazaqtyń qaltasy kótermeıdi. Bizdiń bilýimizshe, olar kúni-túni qyzyldy-jasyldy shyraq jaǵyp, dıskoteka jasaǵan joq. Qart anasy men jas balasyn jylytý úshin toqty paıdalanǵan. «Nurly kóshke» arnalyp salynǵan úıdiń qyryq jamaý «qyrsyq baspana» bolyp shyqqany eshkimge jańalyq emes... 42 mıllıon teńgeni qaıtaryp alý kerek bolsa, eń aldymen, «Nurly» aýyldy qarańǵy aýylǵa aınaldyrǵan jaýapty sheneýnikten, tıisti qurylys kompanıasynan qaıtaryp alý kerek. Bul myń san ákimniń ishinen jaqsy aty bar Sizge syn!
Jasyratyny joq, Qazaqstandaǵy kósh máselesi, oralman máselesi tyǵyryqqa tirelgeli qashan?! Múmkin bıliktiń abyroıyn aırandaı tókkisi kelgen, Qazaqstannyń álemdegi ımıjin ádeıi tómendkisi kelgen áldebir toptyń degeni júrip turǵan shyǵar... Sony ańdaıtyn adam bar ma? Áıtpese, táýelsizdiktiń jıyrma jylynda qazaqtyń sanyn 1 mıllıonǵa kóbeıtken qandastardyń qandaı kinási bar? Ekonomıkasy qýatty, álemdik kóshbasshy elderdiń qataryna umtylǵan bizdiń el jyl buryn ár oralmanǵa beriletin 1000 dollar kvotany da toqtatqan. Onyń ózi bar kezinde bizdiń sheneýnikter jartysyn tistep, jartysyn ıiskep, shekara attap kelgen qara qazaqqa jurnaǵyn ǵana tıgizýshi edi... Ol da «Allaýakbar» boldy. Shyndap sanaq júrgizse, sol aqshany alǵan adamnan almaǵany kóp.
Endi mine, aqshasyn bermese de basqasyn jaqsy qylady degen úmitti aǵaıyn panasyz qalǵan balapandaı úrpıip otyr. Shyǵys Qazaqstanǵa Saparbaev bardy degende «sańlaq saıasatker ǵoı, jaǵdaıymyz jaqsy bolady» dep aıtyp otyrǵandaryn qulaǵymyzben estigenbiz. Jaryqsyz qalǵan jarym kóńil aǵaıynnyń aldynan muzdaı qarýlanǵan «saqshylardyń» qarsy alǵany qaı sasqanymyz? Ákimge muńymyzdy shaǵamyz degen 300 adamnyń qolynan synyq súıem taıaq kórsek kózimiz shyqsyn! Álde «ol kezde oralman dep shatasyp qalyppyz, mine naǵyz oralman» dep «Jańaózendegideı» qyryp salý kerek pe edi?!
Otanym dep jelpinip kelip, endi shybyn jandary úshin shyr-pyr bolyp júrgen aǵaıynnyń aıtqandary da negizsiz emes.
Jumys dep izdep qaıda barsa aldarynan orys tili deıtin «kári mystan» qarsy alady.
Qujatyn durystaıyn dese óz qazaǵy «oralman» dep odyraıa qaraıdy.
Nesıe alyp, kásippen aınalysýǵa joǵary paıyz ben korrýpsıa jar bermeıdi.
Eger biz Elbasy aıtqandaı «qalyptasqan memleket» bolsaq, sol «qalyptasqan memlekettiń» bir tizgini Ákimderde desek, eń aldymen osy máselelerdi nege sheshpeıdi? Sheshe almasa nesine tizgin ustap otyr?
Budan buryn da jazylǵan, taǵy da aıtylsyn. Dánishpan bıligimiz basqa áleýmettik toptardy aıtpaǵanda, «oralman» atanǵan «bir mıllıon» qazaqty ózine qarsy qoımaǵany jón. Aspandaǵy aıdy alyp ber dep otyrǵan aǵaıyndy kórgemiz joq. Ár qaısysy etik tigip, kóshe tazalap, shash qıyp, egin egip qoldarynan kelgenin jasap jatyr. Olardyń jalǵyz armany bar bolatyn. Áli de sol armandary úshin kúresedi. Ol – Táýelsiz Qazaqstanda óz tilinde sóılep, óz dástúrinde ómir súretin urpaǵyn ósirý edi... Belin bekem býyp, babasynan qalsa da, týǵan jerin tastap, tý tikken mekenine bet túzegen jurttyń shúperekke túıip kelgenine janyna jara salmaıyq!
Biz Shyǵys Qazaqstandaǵy "Nurly aýyldyń" qarańǵylyq jyryn árqashan nazarymyzda ustaımyz.
Haziret Ábdilda
