"Qazaqstan Respýblıkasynyń parlamenti jáne onyń depýtattarynyń mártebesi týraly" zańǵa sáıkes, VI shaqyrylymdaǵy májilis depýtattarynyń merzimi 2021 jyldyń naýryz aıynda aıaqtalýǵa tıis. Sońǵy kezderi el ishinde qoǵamda "parlament saılaýy merziminen buryn bolady" degen boljam jıi aıtylyp júr. Mundaı pikirdegi sarapshylar kóbine  eldegi buǵan deıin bolǵan saılaýlardyń merziminde ótpegenin alǵa tartady.

Parlament saılaýy qarsańynda elde partıa qurýǵa umtylǵandar  bar. Olar saılaýǵa deıin óz partıalaryn tirkeı ala ma? Qamshy tilshisi "partıa quramyz" dep júrgen birneshe belsendimen sóılesip, qandaı jumys atqaryp jatqandary týraly surady. 

"Dempartıa" qol jınap jatyr

Byltyr qazan aıynda bılikke qarsy "Demokratıalyq partıa quramyz" dep málimdep, biraq áli kúnge deıin partıalaryn resmı tirkeı almaǵan saıasatker Janbolat Mamaı "búgingi zańnamamen partıany tirketý óte qıyn sharýa" deıdi. 

Mamaıdyń aıtýynsha, Demokratıalyq partıa bastamashyl toptyń qolyn jınaýdy qaıta bastapty. 

– Biz bastamashyl topty qaıtadan jınaýymyz kerek bolyp tur. Óıtkeni jeltoqsan aıynda Ádilet mınıstrligine tapsyrǵan myńnan astam adam qolynyń ýaqyty ótip ketkenine baılanysty jarmasyz bolyp qaldy. Qazir qaıtadan jalǵastyrýymyz, bastamashyl toptyń múshelerin jınaýymyz kerek. Biz birinshi sıezen keıin birshama sabaq alyp, jaqtastarymyzdyń sanyn odan da kóp qylyp tapsyrýdy josparlap otyrmyz. Qazir qol jınaý prosesindemiz, – deıdi ol. 

Mamaı bastaǵan Dempartıa belsendileri byltyr jeltoqsan aıynda bastamashyl toptyń qolyn jınap, Ádilet mınıstrligine qujat tapsyr quryltaı sıez ótkizýge ruqsat alǵan. Alaıda Dempartıa "Quryltaıǵa kelmek bolǵan óńirlerdegi jaqtastarymyzǵa qysym kórsetildi. Kóbi negizsiz qamaýǵa alyndy"  dep Almaty qalasynda josparlanǵan partıanyń quryltaı sezin ótkizbeı, bılikke qarsy mıtıń jarıalaǵan edi.

"Bılik parlament saılaýyna deıin eshqandaı jańa partıany tirkemeýi múkin"

Janbolat Mamaıdyń paıymdaýynsha, parlament saılaýy 2021 jyldyń qańtar aıynda ótedi, bılik saılaýǵa "qýyrshaq partıalardy" ǵana qatystyrýy ábden múmkin. 

– Menińshe, aldaǵy parlament saılaýy qańtar aıynda ótedi. Qazirgi kezden bastap eseptesek, jarty jyldaı ǵana ýaqyt qaldy. Sondyqtan parlament saılaýyna deıin Demokratıalyq partıany búgingi zańnamamen tirkeý – óte qıyn sharýa. Biraq biz oǵan qaramastan jumysymyzdy isteı beremiz. Partıa qurý úshin mindettelgen sharttyń bárin oryndaımyz. Bılik qaıtadan ózderiniń qýyrshaq saıası partıalaryn saılaýǵa qatystyryp, qaıtadan ótirik parlamentti jasaqtaǵysy kelse, onda qazirgi jaǵdaıda eshqandaı saıası partıalardy tirkemeıdi. Al ondaı jaǵdaıda biz ózimizdiń sózimizdi qatty etip jetkizemiz. Úlken-úlken aksıalar uıymdastyramyz. Biz qazir barlyǵyn baqylyp otyrmyz. Menińshe, saılaýǵa áli jarty jyldaı ýaqyt bar. Sondyqtan biraz nárse ýaqyt enshisinde, – deıdi Mamaı. 

Qazaqstanda saıası partıa qurý qıyn ekenin "HAQ" (Halyqqa adal qyzmet) qozǵalysynyń jetekshisi Toǵjan Qojalıeva da aıtyp otyr. 

– HAQ qozǵalysy partıa bolýdy kózdep otyr. Alaıda bılik "partıamyzdy tirkeıdi" degenge kúmánmen qaraımyz. Qazirdiń ózinde bizge bılik tarapynan túrli qysym kórsetilip jatyr. Bizdiń oıymyzsha, bılik parlament saılaýyna deıin eshqandaı jańa partıany tirkemeýi múmkin. Alaıda biz alǵan betimizden qaıtpaımyz. Partıa qurý jumysy jalǵasady. Buǵan deıin partıany tirketý úshin alǵashqy qadam jasadyq. Ádilet mınıstrligine bastamshyl toptyń qujattaryn ótkizdik, biraq keri qaıtaryldy. Aldaǵy ýaqytta bastamashyl toptyń qujatyn Ádilet mınıstrligine taǵy da ótkizemiz, – deıdi Qojalıeva. 

Onyń sózinshe, HAQ qozǵalysyn qoldaıtyn azamattar óte kóp.

– Qazir bizdi qoldaýshylardyń sany kúnnen-kúnge artyp keledi. "HAQ" qozǵalysynyń jaqtastary Soltústik Qazaqstan oblysynda ǵana joq. Al basqa óńilerdiń bárinde bizdiń bastamany qoldap otyrǵan azamattar óte kóp, – deıdi ol. 

Eger saılaýǵa deıin jańa partıa tirkelmese...

Qamshy tilshisi Qojalıevadan da, Janbolat Mamaıdan da "Eldegi jańadan qurylyp jatqan ózge uıymdarmen bir partıaǵa birigý josparlaryńyzda joq pa?" dep surady. "HAQ" qozǵalysnyń jetekshisi de, áli tirkelmegen Demokratıalyq partıa jetekshisi de "Ondaı jospar joq. Ózimiz ustanǵan baǵytpen júremiz" dep jaýap berdi. 

Toǵjan Qojalıeva "HAQ" qozǵalysy parlament saılaýyna deıin partıa retinde tirkelmegen jaǵdaıda, "saılaýdy bastan-aıaq baqylaımyz" deıdi. Onyń aıtýyna qaraǵanda, qozǵalys belsendileri qazir baqylaýshy daıyndaýmen de aınalysyp júr.

Al Janbolat Mamaı parlament saılaýyna deıin partıalary tirkelmegen jaǵdaıda qandaı pozısıa ustanatyndaryn ashyp aıtpady. Ol "Óte belsendi pozısıa ustanamyz. Ony bári sol kezde kóredi" dep qysqa qaıyrdy.

Qamshy tilshisi osy maqalany jazý barysynda "partıa quramyn" dep júrgen bıznes-trener Ahmetbek Nursılamen de habarlasty. Áýelde "suraqtaryńyzǵa  Whatsapp messendjeri arqyly jaýap beremin" degen Nursıla keıin jaýap qaıyrmady. 

Qazaqstanda tirkelmegen "Kóshe" partıasynyń belsendileri sońǵy kezderi ózderin "naǵyz opozısıamyz" dep júr. Biraq 19 mamyrda Nur-Sultan soty "Kóshe" partıasyn "ekstrımıstik uıym" dep tanyp, qyzmetine tyıym saldy. Onyń keıbir músheleri qýdalanyp jatyr. "Kóshe" partıasyna 2009 jyldan beri shetelde turatyn eks-bankır Muhtar Áblázov qurǵan "Qazaqstannyń demokratıalyq tańdaýy" (QDT) qozǵalysymen bir uıym" degen aıyp taǵyldy. Al "QDT" qozǵalysynyń jumysyna Qazaqstanda 2018 jyldan beri tyıym salynǵan, biraq Eýroparlament bul qozǵalysty "beıbit opozısıalyq uıym" dep ataǵan.

Qazir Qazaqstanda "Nur Otan", "Aq jol", "Qazaqstan komýnıstik halyq partıasy", "Birlik", "Aýyl", "JSDP" jáne "Azat" partıalary resmı tirkelgen. Onyń úsheýi – "Nur Otan", "Aq jol" jáne Qazaqstan komýnıstik halyq partıasynyń ókilderi qazirgi parlamentte otyr.