PR uǵymynyń qazaqı tilge ǵana emes, qazaqı ortaǵa da enip úlgerýi zaman talaby bolar. Alaıda ony  tolyq qandy sińirip kettik dep aıta almaımyz. Tipti osy salany zerttep júrgenderdiń ózi Qazaqstanda  PR  bar ma, joq pa degen saýalǵa eki ushty oı keshedi. Bizdegi shoý bıznes qaı deńgeıde,  PR-ǵa qatysty bizdiń óner salasy neni túsine almaı jatyr jáne neni túbegeıli qabyldaı almaımyz degen syńaıdaǵy sansyz suraqtar sap túzeı beredi. Sondyqtan sózge jańa qalyptasyp kele jatqan salanyń jas mamanyn tartqandy jón sanadyq.

– Aınur Ǵazızqyzy,  PR-tanýshy retinde aıtyńyzshy bizde múldem qozǵalys joq pa?

–  Nege? Túbegeıli qozǵalys joq deýge bolmaıdy. Osydan 15 jyl buryn bizdiń ánshiler aqqaıyńdy qushaqtap turyp án aıtatyn. Qazir sheteldik talǵammen sáıkes keletindeı deńgeıde ekshon jasaı alatyn talantty balalar bar.Biraq olarda múmkindik joq. Shynyn aıtý kerek, bizdiń elde ıdeıasy myqty, daryndy jastar jeterlik, biraq ony jetkizý júıesi qalyptaspaǵan. Máselen, sheteldik telearna júıesinde bizge hıt retinde tanylyp júrgen ánderge arna aqsha tóleıdi, al bizde kerisinshe, ánińmen tanymal bolǵyń kelse aqarajatty ónerpaz tóleýi tıis. Daıyn sheteldik ónimderdi kóshirme etip, tyǵyryqtan shyǵýǵa áreket jasaıtyndyǵymyz da sondyqtan. Kógildir ekrandy kóldeneń jaılaǵandarǵa sizdiń ıdeıańyz kerek emes. Al bul óz kezeginde óner salasynyń damýyna tejeý bolady.

– Endi bizge qaıtpek kerek, ıdeıam basym, biraq kedergi kóp, ne isteýge bolady? Sýyrylyp shyqqym keledi delik?...

– Negizi tyǵyryqtan shyǵýdyń túrli amaldary men joldary bar. Ol zamanaýı tetik kózderin durys paıdalana bilý. Bizdiń qazaq tildi ónerpazdardyń kóbi áleýmettik jelilerdi durys paıdalana bilmeıdi jáne ózderine tıesili arnaıy saıttary joq. Demek olar zamanaýı turǵyda halyqpen durys jumys jasap jatqan joq degen sóz. Shetelde bir ǵana ánshi úshin birneshe top jumys jasaıdy. Olar ózderin jarnamalaýdyń túrli joldaryn qarastyrady. Al bizde kerisinshe, túsinbeýshilikter oryn alǵan. Mysaly ónerpaz bir jýrnaldyń muqabasyna shyǵýy úshin ushan-teńiz qarjy tóleıdi. Qazaqstanda ánshini, ártisti   ózderi boıandyryp, kıindirip, arnaıy mamandar keńesimen muqabaǵa tegin shyǵaratyn «Syrlasý» dep atalatyn jýrnal bar. Ol basylym ánshilerden qarjy tabýdy kózdemeıdi. Oqyrmandardyń saýalnamaǵa jaýap berýi arqyly  kópshiliktiń qalaǵan ónerpazyn kórsetýge tyrysady. Alaıda ánshilerdiń keıbiri osy múmkindiktiń ózin de túsinbeı qalyp jatady. Torǵaı soısa da, qasapshy soısyn demekshi, bir ǵana ónerpazdy muqabadan kórsetý úshin saıdyń tasyndaı jınalǵan birneshe mamannyń qoltańbasy kerek-aq. Sonda ǵana talǵam qalyptasyp, ónerimiz damymaq.

– Qaltalylardyń shetelden ánshi shaqyrtatyny bizdegi ánshilerdiń talǵamsyzdyǵynan ba?

–   Joq. Bizdegi ónerpazdardy talǵamsyz dep otyrǵanym joq. Sheteldegideı bizdiń ánshilerde zor múmkindik joq. Sebebi  biz ónerdi baǵalamaımyz. Siz suraǵan qaltalylar shetelden ónerpazdy qanshama qarajatqa shaqyrady? Olardan aqshany aıamaıdy. Al bizdegi prodúserlerge habarlasa qalsa, saýdalasqandy unatady. Baǵany barynsha túsirgisi keledi. Biz óz ónerimizge janashyr bolýǵa tıispiz. Keıde qalam ustaǵan áriptesterińiz qazaq ánshileri toı jaǵalap ketti degen naz aıtyp jatady. Ol da ras. Bizdiń óner, ókinishke qaraı toıdyń deńgeıinen ary qaraı órkendeı almaı jatyr. Sebebi aqsha sol jerde ǵana bar.

– Sonda bizde shoýbıznes joq pa?

–  Osy eki birikken sózdi bólip qarańyz. Shoý jáne bıznes. Bizde toı túrindegi bıznes bar, biraq shoý joq. Al shoýbıznesten  PR-dy, PR-dan ónerdi búgingi tańda bólip alyp qaraý múmkin emes. Máselen amerıkandyq sahnadan biz jattandy túrlerdi kóremiz, alaıda olardan jalyqpaımyz, reseılik sahna da dál sondaı. Nege? Sebebi jumylǵan judyryqtaı bir ǵana ónerdi kórsetý úshin birneshe maman jumys jasaıdy.Onda óner dırektory, bıshi, sýretshi, menedjer syńaıly mamandyq ıeleri bas qosqan. Keıbir toısúıer qaýymnyń namysyna tıer, alaıda toıbıznes turǵanda bizdiń shoýbıznes damymaıdy.

–  Qarpaıym tilmen túsindirińizshi joq, joq deı beretin  PR degen ne sonda?

– Ol ónerpazdyń ózin halyqqa kórsete alýy. Shashtyń úlgisinen bastap, kıgen kıim, sóz saptaýyńyz bári   PR-ǵa qyzmet etedi. Mysaly men Aıjan Nurmaǵanbetovany qurmetteımin. Siz ol ánshini tanısyz ba? Este qalarlyq bir hıt ánin atańyzshy.

–  Árıne, tanımyn.

–  Qandaı ánin jatqa bilesiz, onyń esimin estigende qaı áni esińizge túsedi.

–  Eshqandaı ánin esime túsire almaı otyrmyn.

– Ol zańdylyq. Ol qazaqtardyń arasynda shashyn saryǵa boıap  epotaj jasaǵan ánshi. Seıfýllın Jolbarystyń bir ánin esińizge túsirip kórińizshi

– Bálkim súıikti ánshim bolmaǵan soń bilmeıtin bolarmyn.

– Odan emes. Bastysy Seıfýllındy tanısyz goı. Onyń sekirip án aıtýy da  PR.

– Epotaj deısiz be, men oǵan kelispeımin bizdiń ulttyq mentalıtetimiz bar emes pe?

– Bilesiz be, shoýbıznes jáne  PR uǵymdarynyń sońynan Amerıkaǵa baryp oqyp kelsem de ulttyq mentalıtetti buzýǵa men de qarsymyn. Qara  PR-dan aýlaq bolýymyz kerek. Bile bilsek, ulttyq tanymnyń ózin de sheteldikter úshin  PR-ǵa aınaldyrýmyzǵa bolady. PR týraly Qazaqstan úshin  uzaq oılanyp turýdyń qajeti joq. İske kóshý kerek.

–  Osy salanyń maıyn ishken maman retinde sizden kóbi suhbat alǵysy keledi, jýrnalıserden nege qashqaqtaısyz, bilgenińizdi ortaǵa salǵannyń nesi aıyp?

–  Óner salasynda meniń ózimniń jobalarym bar. Prodúsermin. Bizde prodúserler ánshiniń arqasynda ataqty bolǵysy keledi. Negizi kerisinshe, ánshiniń baǵyn prodúser ashady. Osy turǵyda ózimdi jarnamalǵym kelmeıdi.Ónerpazdyń kóleńkesinde qalyp,onyń ımdjimen aınalysatyn maman ıesi bolsam da, kásibim ózime unaıdy.

–  Árıne bir ǵana suhbatpen sizdiń birneshe jyl zerttep júrgen dúnıeńizdi  áńgimelep bite almaıtynymyz anyq, dese de ónerdiń damýyna syn túrtki bolady ǵoı, sondyqtan ashshy da bolsa anyq aıtqandaryńyzdy oqyrmanǵa jetkizip tursańyz degen nıettemiz.

– Durys aıtasyz. Bárin bir ǵana sátte túzete salý múmkin emes. Alaıda qasyqtap otyratyn da ýaqyt joq.  Jahandaný bastalyp ketti. Qazaq óneri jahandanýǵa jutylmaýy úshin zaman talabyna biz de úlgerip otyrýymyz kerek. Mysaly bizdiń ánshilerdiń arnaıy aýdıtorıasy joq. 18 ben 50 jas aralyǵyndaǵylar úshin Qaırat Nurtas hıt.Nege?Qaıbireýler tyńdaýshy talǵamy tómendep ketti degendi aıtady. Al shyndyǵynda  ánshiniń ózin jarnamalaı alýy jatyr. 95 paıyz ol ózin jarnamalaý arqyly ataqty bolǵan ánshi. Ózin fenomen retinde qalyptastyrdy desek te bolǵandaı. Demek búgingi zaman ónerine daryn men talant jetkiliksiz. Eger shoý-pıarmen kóldeneń kók attylar emes, naǵyz mamandar aınalysatyn bolsa, Azıa elderi arasyndaǵy Shoý salasy damyǵan elder qataryna ener edik. Endigi maqsat ulttyq bolmysymyzdy joǵaltpaı osy salany damytý.

Áńgimelesken Aınur Tóleý

Masa.kz