Jaqynda oblys ákimdiginde ótken baspasóz máslıhatynda aqtaýlyq jýrnalıser «Kaspıı» Áleýmettik-kásipkerlik korporasıasy» Ulttyq kompanıasy» AQ Basqarma tóraǵasy Ibragım Taǵashevti tyńdady. Eske sala ketsek, «Kaspıı» ÁKK Mańǵystaý óńiri ekonomıkasyn damytady, sonyń ishinde kásipkerliktiń keń qanat jaıýyna serpin berip, burynǵylardy jańǵyrtyp, ınvestısıalar men ınovasıalar tartý, jańa tıimdi óndiristerge jol ashý arqyly memlekettik baǵdarlamalardy sátti júzege asyrady degen maqsatpen qurylǵan.

Taǵashev myrza kor­pora­sıanyń qazirgi hal ahýaly, ártúrli salalarda jumys istep turǵan ózderine qarasty enshiles jáne táýeldi kásiporyndardyń qyzmeti, aldaǵy joba-josparlary týraly slaıd arqyly kórsetip, jan-jaqty baıan­dap berýge jarty saǵat ýaqytyn sarp etti. 

El Prezıdentiniń Jarlyǵymen 2007 jyly qurylyp, keıingi jyldary Úkimettiń arnaıy qaýlysymen konsepsıasy bekitilip, qyzmeti men damý keleshegin aıqyndap alǵan korporasıanyń negizgi maqsat-min­detteri – aýyl sharýashylyǵynyń damýyn qoldaý jáne ony yntalandyrý, óndiristiń jáne qaıta qurylǵan tıimsiz uıymdardyń negizinde qurylǵan óndiristerdiń básekege qa­bilettiligin arttyrý, kompanıanyń qorynda bar jáne oǵan berilgen aktıvter negizinde tıimdi jáne talapqa saı óndiris qurylymdaryn ashý. Qazirge deıin «Kaspıı» ÁKK-niń qatysýymen sátti júzege asqan iri jobalardyń qatarynan sement, bıtým jáne aýyzsý óndiretin zaýyttardy atap aıtýǵa bolady. Sondaı-aq mal ósirýmen aınalysatyn «Qaraǵantúbek» sharýashylyǵynyń erteńinen de úmit bar. Reti kelgende aıta ketelik, bıylǵy jyldan bastap sharýashylyq 1200 bas qoıdy Ústirtke jaz jaıylymǵa shyǵaryp baǵý ádisine kóshipti. Bul, árıne, arada úzilip qalǵan burynnan bar tıimdi úrdisti jalǵastyrýdyń durys joly. Aldaǵy ýaqytta maldy asyldandyrý maqsatynda edilbaı tuqymdy qoı ósirý josparlanyp otyrǵany da aıtyldy. 

Keshegi men búgini bólek...

2007 jyldan 2013 jylǵa deıingi alty jylda 6 Basqarma tór­a­ǵasy aýysqan kompanıa bastap­qy kezden-aq aýyrtpalyqtarǵa tap kelip, biraz kemshilikterge jol be­rildi. Jasyratyn nesi bar, bul qurylymynyń budan buryn planshetnıkter men teledıdarlar shy­ǵaramyz dep búkil baıtaqqa jarıalap, artynan kózboıaýshylyq áre­­ketteri anyqtalyp, eldi shýlatqan qylmysty oqıǵalarmen baılanys­ty aty shyqqanyn biz aıtpasaq ta jurt biledi. 

Biraq, ol – ótkenniń isi, búginde basshysy da, baǵyty da ózgerdi. Korporasıanyń jańa basshylyǵy shyǵyndy barynsha azaıtyp, tabysty molaıtý maqsatynda jańa ınvestjobalardy jyldyq 6 pa­ıyzdyq ósimmen nesıelendirý, qol­da bar aktıvterdi iske asyrýdan túsken qarajatty jańa jobalarǵa baǵyttaý, ÁKK-niń aıqyn dıvıdendtik saıasatyn engizý sıaqty jańashyl ádister qoldaný arqyly jaǵdaıdy jaqsartýǵa kúsh salýda eken.   

Qolda bar aktıvterdi tıimdi basqarý, olardy qaıta qurylymdaý is-sharalary boıynsha birqatar enshiles jáne táýeldi kásiporyndardy 2014 – 2016 jyldarda básekelestik ortaǵa berý úshin jekeshelendirý kózdelip, olardy ashyq ta jarıa túrde ótkizý úshin elektrondyq saýda alańdary arqyly satý uıym­dastyrylýda. Osy baǵytta ÁKK Aımaqtyq kásipkerler palatasymen ózara tyǵyz baılanysta ju­­mys júrgizýde. Ashylǵan kezde korporasıalyq basqarý qury­lymy quramynda 9 enshiles jáne 14 táýeldi kompanıalarymen qosa barlyǵy 23 kásiporyn bolsa, olar­dyń birqataryn quramnan shy­ǵarý, basqa qurylymdar balansy­na ótkizý arqyly endi tek tórt enshiles kompanıa qaldyrylmaqshy. Olar: «Kaspıı» sý tushytý zaýyty» JSHS, «Kaspıı Bereket» JSHS, «Qaraǵantúbek» JSHS jáne «Caspiy Build» JSHS. 
   

Aldymen – azyq-túlik...

Aımaqtaǵy azyq-túlik qaýip­siz­digin qamtamasyz etý jáne tur­ǵyn­dardy áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik túrlerimen jabdyqtaý maqsatynda 2014 jyly oblystyq búdjetten 300,0 mln. teńge, 2015 jyl­dyń aqpanynda 200,0 mln. teńge bólingen. Bul baǵdarlamany júzege asyryp otyrǵan «Kaspıı Bereket» JSHS tek qana qazaqstandyq ta­­ýar óndirýshilermen kelisim-sharttar ja­­sasýdy jolǵa qoıypty. Degenmen, sol seriktestiktiń qajettiligin óteý úshin talapqa saı qoımalary, tońazytqyshy bar azyq-túlik bazasyn salý, avtokólikterin jańartý, saýda núktelerin tıimdi jolmen keńeıtý sıaqty sheshimin kútken máseleler áli alda tur...   

2014 jyldyń basynda oblys ákiminiń tapsyrmasy boıynsha «Kaspıı» Áleýmettik-kásipkerlik korporasıasy» Ulttyq kompanıasy» AQ jergilikti aýylsharýashylyq taýarlaryn óndirýshilerdiń etimen munaı kompanıalaryn jabdyqtaý jobasyn júzege asyrýdy qolǵa aldy. Sonyń nátıjesinde 2014 jyly munaı kompanıalaryna ÁKK jańadan soıylǵan qoı, túıe, jylqy eti aralas barlyǵy 143,3 tonna bolatyn 186,5 mln. teńgeniń ónimin ótkizdi. Mundaı jobany iske asyrý óz kezeginde aýyl turǵyndaryn jumyspen qamtý arqyly olardyń turmysyn túzetý, mal ónimderin óndirý isin yntalandyrý máselelerin sheshýge oń yqpalyn tıgizdi. Bıylǵy 2015 jyly «Mańǵystaýmunaıgaz» AQ-men 200 tonna et jetkizý jóninde memorandýmǵa qol qoıylǵan. Qazirgi ýaqytqa deıin munaıshylarǵa 23 tonna et ótkizilipti.  

«Kaspıı» sý tushytý zaýytyn qaıta jaraqtaý

–  2004 jyly «Mańǵystaýmunaı­gaz» AQ qaıtarymdy osmos tehnologıasy boıynsha aýyzsý óndiretin zaýyt saldy. İske qosylǵannan bastap jumysy aqsap, óz qajetin óteýge ǵana jeter-jetpes az kólemde sý shyǵar­ǵan zaýyt jumysy aqyry toqtap tyndy. Aqtaý qalasy turǵyndaryna aýyzsý jetkizý birqatar tehnıkalyq jáne tehnologıalyq sebeptermen iske aspaı qaldy.  2011 jyly «MMG» AQ jumys istemeı turǵan zaýytty basybaıly oblys ákimdigine berip, olar nysandy Áleýmettik-kásipkerlik kor­porasıanyń jarǵylyq kapıtalyna ótkizdi. Mamandarymyz zaýyt jabdyqtarynyń tehnıkalyq jaǵdaıyna  saraptama jasaı kelip, qajetti jóndeý jumystarynyń aý­qymyn anyqtady. Zaýytty qaıta jaraqtaý boıynsha halyqaralyq kom­panıalardyń tehnıkalyq-ekono­mıkalyq  usynystaryna zertteý jasaldy. Olardyń arasynda zaýytty kúrdeli jóndeýden ótkizýden bastap ony túbegeıli buzyp, jańasyn salý týraly usynystar da boldy. Jasalatyn jumystardyń quny shamamen 1,7-den 3,8 mlrd. teńgege deıingi somany qurady. 

Tyńǵylyqty júrgizilgen sarap­tamalyq jumystar qorytyndysyn­da oblys ákimi men ÁKK barynsha az shyǵynmen ári qysqa merzimde zaýytty qaıta jaraqtaý jáne kúrdeli jóndeýden ótkizý jóninde sheshim qabyldady. 

2014 jyldyń basynan ÁKK tıisti jóndeý jumystaryn júrgizýge je­terlik 50 mln. teńge kóleminde qar­jylaı kómek kórsetip, 2014 jyl­dyń 28 mamyrynda, arada on jyl ótkende, táýligine 4,5 myń tekshemetr sý shyǵaratyn zaýytty iske qosýǵa, sol arqyly Munaıly aýdanynyń Basqudyq, Qyzyltóbe, Mańǵystaý aýyldaryna aýyzsý berýge qol jetkizildi. 

2020 jylǵa deıingi Mańǵystaý oblysyn sýmen jabdyqtaýdy damytý Konsepsıasy málimetteri boıynsha 2011 jyly Munaıly aýdanynda ár adamnyń sharýashylyq-turmystyq qajettiligi úshin tutynatyn sý mólsheri táýligine 16 lıtrdi qurasa, zaýyt iske qosylǵannan keıin ol kórsetkish táýligine 35 lıtrge deıin ósti. 

Jaǵdaımen zaýyttyń ózinde bolyp jan-jaqty tanysqan oblys ákimi kásiporyndy modernızasıalaý arqyly onyń qýatyn ósirýdi kezeń-kezeńimen iske asyryp, 2016 jyldyń aıaǵyna deıin táýligine 32 myń tekshemetr sý shyǵaratyn deńgeıge kóterýdi tapsyrdy. Sol maqsatta 145 mln. teńgelik qarjy-ekonomıkalyq negizdeme jasalyp, sol qarajatqa 5 sýtushytqysh qondyrǵylardyń membranalaryn aýystyryp, nátıjesinde sýdyń shyǵymdylyǵyn 12 myń tek­shemetrge deıin arttyrýǵa jáne qosymsha óndirilgen sýmen Munaıly aýdanynyń Atameken, Batyr aýyldaryn, Qaraqıa aýdanynyń Quryq aýylyn, sondaı-aq qanatqaqty joba retinde qolǵa alynǵan agro­óner­kásiptik keshenniń 8 ga  jerin sýmen jabdyqtaýǵa múmkindik týdy, - dedi I.Taǵashev.

Turǵyn úı qurylysyna qatysty

Ol jańa shaǵynaýdandaǵy kúrmeýi kóp másele týǵyzǵan kópqabatty turǵyn úı qurylysyna qatysty da toqtalyp ótti.

– 2012 jyldyń jeltoqsan aıynda Aqtaý qalasynyń jańa «Aqqý» shaǵynaýdanyndaǵy qurylys ju­mys­tary nysandaǵy jabyn plıta­lar­dyń maıysýy sebepti toqtatylǵany belgili. «Qazaq qurylys jáne sáýlet ǵylymı-zertteý jáne jobalaý ıns­tıtýty» mamandary tolyq zertteý jumystaryn júrgizip, arnaıy  jasaqtalǵan «Kúsheıtý jobasy» memlekettik saraptamadan oń baǵasyn aldy. Turǵyn úılerdiń myqtylyǵyn bekitý quny – 493 mln. teńge boldy. Jobalaý ınstıtýtynyń uıǵarymy boıynsha artyq salmaq túsirmes úshin qurylys nysanyn osyǵan deıin naqty jasalǵan kúıinde aıaqtaý (qysqartylǵan nusqa) qajet boldy. Qazirgi kezde úılerdi nyqtaý boıynsha qurylys-montaj jumystary júrgizilýde,- dedi I.Taǵashev. – Nysan qurylymynyń ózgerýine baılanysty qosymsha qarjylandyrý jáne qurylys jumystary aıaqtalǵan soń oblys ákimdigine «Korporasıa «MAG» JSHS-men tehnıkalyq máselelerdi sheshýi kerek. Buıyrsa, jańa páterlerdi búdjettik jáne áleýmettik sala qyzmetkerlerine berý kózdelipti.   

Kókónis qoımalaryn salý jobasy

Búginge deıin Mańǵystaý oblysynda tehnıkalyq jaǵynan arnaıy jabdyqtalyp salynǵan kókónis saq­taý qoımalarynyń bolmaýy maý­symaralyq kezeńde kókónisterdi saqtaýda qıyndyqtar týǵyzyp keldi. Óńir úshin asa mańyzdy osy másele­ge Elbasy da nazar aýdarǵany belgili. Sonymen baılanysty ÁKK aǵymdaǵy ýaqytta Aqtaýdan úsh kókónis saqtaý qoımasyn salý boıynsha jobalardy qarastyrýda. Investorlarmen birlikte Aqtaýdan qýaty 4250 jáne 5000 tonnalyq kókónis qoımasyn salý jobasy boıynsha ekonomıkalyq qorytyndysy maquldanyp, konkýrs jarıalanǵan. 

Aımaq turǵyndary tutynatyn azyq-túliktiń 80%-y syrttan áke­linedi. Sonyń ishinde kókónis tap­shylyǵyn azaıtý maqsatynda Aq­taý­dan 3 gektar aýmaqqa jylyjaı keshenin salý boıynsha ınves­tı­sıalyq usynysqa qatysty oń eko­nomıkalyq qorytyndysy alyn­ǵan. Ondaı jobalardy birikken ká­sip­oryndar qurý jáne ınvestor tara­pynan salynatyn qarjyǵa lı­zıngtiń jańa mehanızmin qoldaný ar­qyly iske asyrý kózdelýde. Bul búd­jet qarajatyn maqsatty jáne qaı­tarymdy túrde paıdalanýdy qam­ta­masyz etedi, sonymen qatar aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy kásip­kerliktiń damýyna da  septigin tıgizbekshi. 

Agrarlyq aımaq qurý

Memleket basshysynyń Mań­ǵystaý oblysyndaǵy agroóner­ká­siptik keshendi qolǵa alý jónindegi tapsyrmasy boıynsha «Kaspıı» ÁKK» UK» AQ oblys ákimdiginiń qoldaýymen agrarly aımaq qurý boıynsha qanatqaqty jobany bastady. Jobany júzege asyrý úshin ashyq dalalyqtaǵy 8 gektar alqapqa zamanaýı agrarlyq tehnologıalar men tamshylata sýarý júıesin qoldana otyryp bastapqyda tomat (2 ga), bolgar buryshyn (2 ga) jáne kapýsta (4 ga) ósirý josparlanǵan.   

Agrarlyq aımaq qurý syrttan kó­kónis tasý úlesin azaıtyp, kókónis pisetin mezgilde bazardy jergilikti ónimdermen tolyqtyrýǵa jáne olardy qoljetimdi baǵamen «Kaspıı – Bereket» JSHS saýda núkteleri ar­qy­ly ótkizýge múmkindik beredi. 12.08.2015j. deıingi málimet boıynsha atalmysh jańa alqaptan 16,3 tonna tomat, 16,6 tonna bolgar buryshy jınalǵan. Jalpy jyldyq josparda 65 tonna tomat-pomıdor, 35 tonna bolgar buryshyn, 200 tonna kapýsta ósirý kózdelýde. Sol jumystardy atqaratyn 34 adam jańa jumys or­nymen qamtyldy.

– Kókónis ósirýdiń oń nátıjesin eskere otyryp ÁKK egistik aýmaǵyn kezeń-kezeńimen 32 gektarǵa deıin keńeıtýdi josparlap otyr. Árıne, agrarlyq jumystardy jaqsy jol­ǵa qoıý qaraıǵan eńbek resýrsyn, ınfraqurylymmen, sýmen jabdyq­taýdy qajet etetinin túsinemiz. Sondaı máselelerdi ońtaıly sheshý úshin ÁKK oblystaǵy kásipkerler­ge otbasylyq ádis boıynsha bıznes júrgizýdi usynýdy kózdeýde. Jazǵy mezgilde turǵyndardy aýyzsýmen qamtýda tapshylyq oryn alatynyn eskerip, agrarlyq aımaqty sýmen jabdyqtaý úshin syıymdylyǵy 60 myń tekshemetr bolatyn sý  jınaıtyn toǵan qurylysyn salý josparlanýda. Bul joba 200 gektarlyq agroındýstrıaldyq aımaq qurýdyń quramdas bóligi bolmaqshy. Sol jobany iske asyrý arqyly bıznestiń belsendi damýyn yntalandyrý, jergilikti jemis-jıdek pen kókónis ónimderi kólemin ulǵaıtý maqsat etilgen. 

Baspasóz máslıhatynda basshynyń aýzynan biraz maǵlumattar alǵan jýrnalıser ózderin qyzyqtyrǵan túrli saýaldarǵa jaýaptar aldy.

Aqparat kózi: Mangmedia.kz.