Mal sharýashylyǵyna qatysty mańyzdy jıyn

/uploads/thumbnail/20170708195451451_small.jpg

Aýyl sharýashylyǵyna basshylyq etken jyldary Myńjasar Ádekenuly quıryqty qoı sharýashylyǵynyń damýyna, osy ba­ǵyttaǵy jeke sharýashylyqtardyń maman­dandyrylýyna jáne mal sharýashylyǵy keshenderi men asyldandyrý zaýyttary­-nyń salynýyna erekshe kóńil bóldi. Bul týraly "Qamshy" portaly Aıqynǵa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Belgili ǵalym, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń kandıdaty Myńjasar Ádekenov – jeńil ónerkásipte suranysy úlken, bıazy júndi, quıryqty qazaqy qoılardyń otandyq jańa tuqymynyń avtory. Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýylsharýashylyq kolejine M.Ádekenov esimi berilip, «Aýyl sharýashylyǵyn damytýdyń jáne aýylǵa arnalǵan mamandardy daıyndaýdyń ózekti máseleleri» atty ǵylymı-praktıkalyq konferensıa ótti.
Konferensıa barysynda belgili ǵa­-lym, aýyl sharýashylyǵynyń negizin qa­laýshylardyń biri Myńjasar Ádekenov­tiń esimimen atalatyn aýdıtorıanyń, go­re­leftiń jáne «Bıazy júndi qarǵaly qoı­lary» atty kitabynyń tusaýkeseri ótti. 
Aýyl sharýashylyǵyna basshylyq etken jyldary Myńjasar Ádekenuly quıryqty qoı sharýashylyǵynyń damýyna, osy ba­ǵyttaǵy jeke sharýashylyqtardyń maman­dandyrylýyna jáne mal sharýashylyǵy keshenderi men asyldandyrý zaýyttary­-nyń salynýyna erekshe kóńil bóldi. Ob­lys­tyq aýyl sharýashylyǵy basqarma­syn­da qyzmet etken kezinde óńirdiń qoı sharýashylyǵy kórsetkishteri kúrt ósken. 
M.Ádekenov óndiristik qyzmetpen qosa, aýyl sharýashylyǵy salasynda ǵylymı-zertteý jumystarymen shuǵyldandy. 1972 jyly Almaty qalasynda Qazaq eginshilik sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstı­týtynda kandıdattyq dısertasıasyn oı­daǵydaı qorǵap, aýyl sharýashylyǵy ǵy­lymdarynyń kandıdaty degen dárejege ıe boldy. Sharýashylyq basshysynyń kúr­deli, tynymsyz ári san qyrly jumysta­-ryn atqara júrip, jas mamandardy daıyn­daýǵa kóńil bóldi. Qarqaraly zooteh­nıkalyq-maldárigerlik tehnıkýmynda bilim alý­shylarǵa dáris oqyp, sabaq berýge ýaqyt tapty jáne birneshe jyl qatarynan teh­nıkýmda memlekettik qabyldaý komısıa­synyń tóraǵasy boldy. 
Myńjasar Ádekenuly Ortalyq Qazaq­stannyń aýylsharýashylyq ǵylymı-zert­teý ınstıtýtynda, Qaraǵandy oblysy Nura aýdanynyń sharýashylyqtarynda bıazy júndi, quıryqty qazaqy qoılardyń jańa qarǵaly tuqymymen seleksıalyq ju­mys­tardy basqardy. Ol – jeńil ónerkásipte su­ranysy úlken aq jáne aqshyl sur tústi ki­lem tárizdi bıazy júndi quıryqty qazaqy qoılardyń otandyq jańa tuqymynyń av­tory. Atalmysh sharýashylyqtarda júrgi­zilgen ǵylymı jumystardyń nátıjesi 20-dan astam maqala, 3 monografıa bolyp jaryq kórdi. 
Respýblıkamyzdyń aýyl sharýa­shy­ly­ǵyn damytýǵa qosqan úlesi úshin Myńjasar Ádekenuly Eńbek Qyzyl Tý, úsh márte Qur­met belgisi ordenderimen, birqatar medal­darmen, Qazaqstan Keńestik Sosıalısik Respýblıkasy Joǵary Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattaldy. 
Qazaqstan Respýblıkasy Aýylsharýa­shylyq ǵylymdar akademıasy qazaq jáne orys tilderinde jaryqqa shyǵarǵan «Bıazy júndi qarǵaly qoılary» monografıasy Myńjasar Ádekenovtiń kóp jyldyq ǵy­lymı-zertteýleri men óndiristik jumys­tarynyń nátıjesi bolyp tabylady. Atal­mysh kitapta qazaqtyń quıryqty bıazy júndi qoı tuqymyn ósirý tarıhy men ádis­teri keltirilgen, jańa otandyq bıazy jún-di quıryqty qoı tuqymynyń aımaqtyq qarǵaly tıpin ósirý jáne jetildirý bo­­ıynsha kópjyldyq zertteýlerdiń nátıje­leri jınaqtalǵan. Qarǵaly tıpti qoılar­dyń ósimtal, asyltuqymdy jáne bıolo­gıalyq qasıetteriniń sıpattamasy, osy kúngi otardyń qurylymy, irikteý jáne negizgi seleksıalanatyn belgiler boıyn­-sha tańdaý qaǵıdalary, keıbir seleksıa­lyq-genetıkalyq parametrleri keltiril­-gen. Otardy ary qaraı jetildirýdegi se­lek­sıanyń joldary men ádisteri kór­se­tilgen, qarǵaly tıpti qoılardy ósirýdegi ekonomıkalyq tıimdilik sıpattalǵan. Ba­sylym qoı ósirý seleksıasymen aınaly­satyn ǵylymı qyzmetkerlerge, JOO stý­dentterine, sondaı-aq aýyl sharýashylyǵy qyzmetkerlerine arnalǵan.
Konferensıa jumysyna Qaraǵandy oblysynyń ákimi Nurmuhambet Ábdibe­-kov, QR Aýylsharýashylyq ǵylymdar aka­demıasynyń prezıdenti, akademık Ǵanı Qalıev, Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sha­rýashylyǵy, Bilim jáne ǵylym mınıstr­likteriniń, Aýylsharýashylyq ǵylymdar akademıasynyń, «QazagroInnovasıa» AQ, oblystyq, aýdandyq ákimdikterdiń, ǵy­ly­mı-zertteý ınstıtýttary men kolej­der­diń, aýylsharýashylyq, bilim basqar­mala­rynyń ókilderi, ǵylym doktorlary men kan­dıdattary jáne eńbek ardagerleri qa­tysty.
Konferensıada aýyl sharýashylyǵy damytýdyń qazirgi jaǵdaıyna jáne aýylǵa mamandardy daıyndaýǵa taldaý jasalyp, usynystar aıtyldy. Konferensıada aýyl sharýashylyǵyn damytý jáne aýylǵa orta býyn mamandaryn daıyndaýdyń ózekti ba­ǵyttary boıynsha respýblıkaǵa tanymal ǵalymdar baıandama jasady.
QR Aýylsharýashylyq ǵylymdar aka­demıasynyń prezıdenti, QR UǴA akademıgi, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, pro­fessor Ǵanı Qalıev «Memleketaralyq ın­tegrasıa jaǵdaıyndaǵy Qazaqstannyń agrarlyq saıasaty» atty baıandamasynda Eýropalyq odaqqa, Syrtqy saýda birles­tigine ený jaǵdaıynda Qazaqstannyń agrar­lyq sektorynyń máseleleri, sondaı-aq aýylsharýashylyq ónim ónimdiliginiń artýy, jaıylymdardy ıgerý týraly, aýylsharýa­shy­lyq óndiristi qarqyndy negizde tejep turǵan faktorlar jaıynda, materıaldyq, eńbek jáne ózge de resýrstardy tıimdi paı­dalaný máselelerin qozǵady.
Mal sharýashylyǵy salasynda ǵylymı jáne ınovasıalyq jetistikter týraly Qa­zaq mal sharýashylyǵy jáne jem-shóp ón­dirý ǴZI bas dırektory, aýylsha­rýa­shy­-lyq ǵylymdarynyń doktory, profesor, QR Mem­lekettik syılyǵynyń laýreaty Ábdi­rahman Ombaevtyń baıandamasynda aıty­lady.
Qoılardyń otandyq tuqymdaryn da­mytýdyń zamanaýı tendensıalary QR Ult­tyq ǵylym akademıasynyń korrespon­dent-múshesi, QR Eńbek sińirgen qaırat­keri, aýylsharýashylyq ǵylymdarynyń dok­­tory, profesor Tóleýhan Sadyqu­lov­tyń baıandamasynda kóterildi.
Astyq óńdeý salasynyń ózekti máse­le­leri Qazaq aýylsharýashylyq ónimderin óńdeý ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırektory, aýylsharýashylyq ǵylym­da­rynyń doktory, profesor Ǵaını Sar­ba­sovanyń «Qazaqstannyń Agroónerkásip kesheniniń astyq óńdeý salasynyń ózekti máseleleri» atty baıandamasynda qaras­tyryldy. 
Agroónerkásip keshenine qazirgi zaman mamandaryn daıyndaýdyń negizgi basym­dyqtary týraly aýylsharýashylyq ǵy­lymdarynyń doktory, Sáken Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıver­sıtetiniń profesory Nurlan Serekpaev baıandady. 
Ortalyq Qazaqstannyń damýshy mal sha­rýashylyǵy úshin azyqtyq bazany jaq­sartý múmkindikterin Qaraǵandy ósimdik sharýashylyǵy jáne seleksıalaý ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń dırektory, Qazaq aýylsharýashylyq ǵylymdar akademıa­synyń korespondent-múshesi, aýylsha­rýa­shylyq ǵylymdarynyń kandıdaty Rashıt Nurǵazıev ortaǵa saldy. 
Qaraǵandy agrotehnıkalyq koleji­niń dırektory Valerıı Galýnov baıanda­masynda mektep – kolej – kásiporyn sabaqtastyq sheginde kásiptik baǵdarlaý, «Oqý-óndiristik sharýashylyqtyń» mo­del­deri – stýdentterdi maqsatty túrde sala­-lyq oqytý, sondaı-aq áleýmettik se­rik­tes­termen ózara tıimdi yntymaqtastyq­ty or­natýdy qolǵa alý kerektigin sóz etti. 
 Konferensıa barysynda QR Pre­zı­denti 11.02.2015 jyly jarıalaǵan «Qazaq­standa jasalǵan» aksıasy boıynsha «Ag­rarlyq ǵylym men bilim berý jetistikteri» atty kórme uıymdastyryldy. Munda otan­dyq 6 ǵylymı-zertteý ınstıtýty men kol­ledjiniń aýylsharýashylyq ónimderi, jo­balary jáne maketteri kórsetildi.

Qatysty Maqalalar