Qytaıda sońǵy onjyldyqtardaǵy eń iri daý týdyrǵan olımpıada oıyndary bastalady.

Beıjińdegi oıyndar qarsańynda adam quqyqtaryn buzý jáne boıkottar týraly aıyptaýlarǵa baılanysty saıası shıelenisterge kóp boldy.

Qytaı basshylary men memlekettik BAQ dıplomatıalyq boıkotty "saıasılandyrý" dep baǵalady.

Qytaı tóraǵasy Sı Szınpın oıyndardy tıimdi jáne qaýipsiz ótkizýge ýáde bergen.

Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Sı Szınpınniń shaqyrýymen Beıjiń qalasyna bardy.

Toqaev Beıjińdegi qysqy olımpıada oıyndarynyń ashylý saltanatyna qatysady.

Oıyndar 4 aqpannan 20 aqpanǵa deıin ótedi, oǵan 109 túrli sport túrinen 3000-ǵa jýyq sportshy qatysady.

Qysqy paralımpıada oıyndary 4-13 naýryz aralyǵynda ótedi, oǵan 78 sport túrinen 736 sportshy qatysady.

Aq olımpıadany sportsúıer qaýym asyǵa tosyp otyrǵanymen, Qytaıdaǵy adam quqyqtarynyń jaǵdaıy birqatar elderdi oıyndarǵa dıplomatıalyq boıkot jarıalaýǵa ıtermeledi. 

AQSH, Ulybrıtanıa jáne Kanada Avstralıa, Lıtva, Kosovo, Belgıa, Danıa jáne Estonıa sıaqty elder kezekti qysqy olımpıadaǵa dıplomatıalyq boıkot jarıalaǵan elder qatarynda.

Olardyń barlyǵy sportshylaryn jarysqa jiberse de, eshbir mınıstr nemese sheneýnik qatyspaıdy.

Japonıa oıyndarǵa eshqandaı úkimet mınıstrlerin jibermeıtinin, biraq olımpıada sheneýnikterin jiberetinin aıtty.

Jańa Zelandıa, Avstrıa, Slovenıa, Shvesıa jáne Nıderlandy oıyndarǵa úkimet ókilderin jibermeıdi.

Oıyndarǵa boıkot jarıalaǵan elderdiń keıbiri Shyńjańdaǵy uıǵyr, qazaq, qyrǵyz sıaqty azshylyqqa Beıjiń tarapynan jasalǵan qatal saıasatty "genosıd" dep atasa, keıbiri provınsıadaǵy adam quqyqtarynyń buzylýyn "adamzatqa qarsy qylmys" dep sıpattaıdy. 

Bastapqyda Qytaıdyń Shyńjańdaǵy qatań saıasaty "halyqtardy kúshtep asımılásıalaý jáne "etnosıd" nemese "mádenı genosıd" retinde sıpattaldy. Keıinirek tolyǵyraq málimetter jınaldy, keıbir úkimetter, belsendiler, táýelsiz úkimettik emes uıymdar, adam quqyqtary jónindegi sarapshylar men ǵalymdar genosıd konvensıasyndaǵy anyqtamanyń "etnıkalyq top retinde joıý nıeti" aspektisine nazar aýdara otyryp, ony "genosıd" dep atady.

Shyńjańdaǵy azshylyqqa júrgizilip jatqan qatal saıasatqa halyqaralyq reaksıalar ártúrli boldy. Birikken Ulttar Uıymyna múshe elderdiń keıbiri Birikken Ulttar Uıymynyń Adam quqyqtary jónindegi keńesinde Qytaıdyń saıasatyn aıyptaıtyn málimdemeler jasady, al keıbir elder Qytaıdyń saıasatyn qoldady.

2020 jyldyń jeltoqsanynda Halyqaralyq qylmystyq sot ıýrısdıksıalyq negizde Qytaıdy tergeýden bas tartty. Amerıka Qurama Shtattary adam quqyqtaryn buzýdy "genosıd" dep jarıalaǵan birinshi el jáne onyń qorytyndysyn 2021 jyldyń 19 qańtarynda jarıalady. Birneshe eldiń parlamenti Qytaıdyń áreketin "genosıd" dep tanydy: Oǵan Kanadanyń Qaýymdar palatasy, Nıderland parlamenti, Ulybrıtanıa Qaýymdar palatasy jáne Lıtva Seımi sıaqty zań shyǵarýshy oryndary kiredi. Jańa Zelandıa, Belgıa, jáne Chehıa sıaqty elderdiń parlamentteri Qytaı úkimetiniń Shyńjańdaǵy qazaq, uıǵyr sıaqty azshylyqqa jasap jatqan qatal saıasatyn "adam quqyqtaryn óreskel buzý" nemese adamzatqa qarsy qylmys retinde aıyptady.