"Qazaqstannyń burynǵy dıktatory óziniń otyz jyldyq bıligi kezinde qurǵan mıllıardtaǵan dollarlyq bıznes ımperıasyn saqtaý úshin Ulybrıtanıany paıdalandy" dep jazady ulybrıtanıalyq "Jýrnalısıka zertteý búrosy" jáne The Telegraph .

Búronyń málimentine sáıkes, 2019 jylǵa deıin bılikte bolǵan avtokrat Nursultan Nazarbaev basqaratyn qorlar "Jusan Technologies" arqyly 7,8 mıllıard dollar aktıvterdi baqylaǵan. Onyń enshiles kompanıalarynyń biri Qazaq Banki memleketten mıllıardtaǵan dollarlyq kómekke qol jetkizip, odan ári óziniń bas kompanıasyna dıvıdend bergen. Ol Ulybrıtanıada tirkelgen, onda bir ǵana qyzmetker jumys isteıdi.

2021 jylǵy qazandaǵy qujattar "Jusan Technologies" kompanıasynyń qazaqstandyq dıktator elıtamen jaqsy baılanysqanyn kórsetedi.

Sonymen qatar, "Jusan Technologies" Birikken Arab Ámirlikteriniń bıleýshi ​​​​otbasyna jaqyn bıznes ókilderiniń jeke múddeleri bar keń aýqymdy korporatıvtik operasıasynyń ortalyǵy bolǵanyn kórsetti.

Olardyń aktıvteri Qazaqstan, Lúksembýrg, BAÁ, Ulybrıtanıa jáne AQSH-taǵy ondaǵan kásiporyndarda ornalasqan.

"Bul – olıgarhtar, dıktatorlar jáne kleptokrattar Ulybrıtanıada ońaı bıznes júrgizip, múlkin zańdastyra alady" degen túsinikti kúsheıtedi" dep jazady Londonda ornalasqan  Jýrnalısıka zertteý búrosy.

Jýyrda Ulybrıtanıa parlamentinde Deım Margaret Hodj Nazarbaev qaıyrymdylyq qorlary "Jusan Technologies" kompanıasyna tıesili birqatar aktıvterdi "jasyryn baqylaý" úshin paıdalanǵanyn málimdegen. Onyń aıtýynsha, Ulybrıtanıa baılyqqa shyǵý tórkini belgisiz degen kúdikpen qaraýǵa mán bermegendikten, Nazarbaev rejımi tusynda qazaq elıtalarynyń bir toby bandıttik kapıtalızm arqyly baıyǵan.

"Bizdiń shekaramyzdy, múlik naryǵymyzdy, qarjylyq qurylymdarymyzdy qazaqtyń bıleýshi ​​tobyna ashyp tastadyq, olardyń zańsyz baılyǵyn jylystatýǵa jáne ony jumsaýǵa múmkindik berdik. Soraqysy, biz tipti osy zańsyzdyqtardyń eshqaısysyna  qoldanystaǵy zańdarymyzdy qoldanbadyq" dedi Hodj parlamentte.

Nazarbaev Qazaqstanda bılikte bolǵan 29 jyl ishinde saılaýda 90%-dan astam daýyspen jeńiske jetip otyrdy, otbasyna orasan zor baılyq jınady jáne jeke tulǵaǵa tabynýshylyqty qalyptastyrdy.

Jýrnalısıka zertteý búrosy Qazaqstanda ótken aıda bolǵan jappaı narazylyqty jáne Qańtar oqıǵasyn da tilge tıek etken. Búro oqıǵada (resmı derek boıynsha) 225 adamnyń kóz jumǵanyn, oqıǵadan keıin polısıa repressıa jasaǵanyn atap ótken.

Sońynda júzdegen adam qaza tapqan jappaı narazylyqtarǵa deıin Nazarbaev úlken bılikke ıe boldy dep esepteledi.

Uıymdasqan qylmys pen sybaılas jemqorlyqty habarlaý jobasy ótken aıda alǵash ret habarlaǵandaı, "Jusan Technologies"-di úsh bilim berý qory, sonyń ishinde Nazarbaev Qory baqylaǵan. Londondaǵy Nazarbaev qorynyń zańgerleri (Boıs Shıller Fleksner) kompanıanyń menshigi 2021 jyly qaıyrymdylyq kómek retinde AQSH-tyń komersıalyq emes uıymyna berilgenin aıtty. "Nátıjesinde, Nazarbaev ta, qor da "Jusan Technologies"-ge ıelik etpeıdi nemese basqarmaıdy" deıdi olar.

– Jańa "Jysan Holdings LCC" kompanıasy, óz kezeginde "NU Generation Foundation" komersıalyq emes topqa tıesili, – deıdi Boıs Shıller Fleksner. Al, "NU Generation" qorynyń prezıdenti – 2013-2016 jyldar aralyǵynda Nazarbaev qorynyń atqarýshy dırektory jáne bilim jáne ǵylym mınıstri bolǵan Aslan Sárinjipov.

Boıs Shıller Fleksner bul iske qatysy bar adamdar men uıymdar Nazarbaevtan táýelsiz ekenin jáne kásiporyn maqsaty Qazaqstannyń Nazarbaev Ýnıversıtetin jáne basqa da bilim berý jobalaryn qarjylandyrý ekenin aıtty.

Menshiktiń ózgerýi Ulybrıtanıalyq Kompanıalar úıinde áli kórsetilmegen, degenmen Boıs Shıller olar aksıalar paketindegi ózgeristerdi ashýǵa qatysty barlyq erejelerdi saqtaǵanyn aıtty.

– Menshik ıesi aýysqanǵa deıin Nazarbaev kompanıadan jeke paıda kórmegen, óıtkeni ol qordy basqarǵanymen, onyń jarǵysynda onyń aktıvterin jeke paıdasyna paıdalanýǵa tyıym salynady, – deıdi Boıs Shıller.

"Jusan Technologies"-diń 2021 jylǵy qazan aıynda bergen sońǵy esepshottary 3 mıllıard dollardan astam qolma-qol aqshany qamtıtyn jalpy aktıvterdegi 7,8 mıllıard dollardy kórsetken, bular negizinen Qazaqstandaǵy bank, telekomýnıkasıa jáne bólshek saýda bıznesterine tıesili. Shottar 1,6 mıllıard dollar taza aktıvterdi jáne 2020 jyly 550 mıllıon dollardan astam taza paıdany jarıa etti.

Nazarbaevtyń birneshe eski serikteriniń de osy damyp kele jatqan bıznes ımperıasymen baılanysy bolǵan.

2015 jylǵa deıin Nazarbaev tusynda premer-mınıstrdiń orynbasary jáne prezıdenttiń kómekshisi bolǵan Erbol Orynbaev Jusan Technologies kompanıasynyń dırektory bolǵan jáne 4,6 paıyz aksıaǵa ıelik etken. Ol sonymen qatar Qazaqstannyń eń iri bankteriniń biri jáne kompanıanyń eń qundy bıznesi bolyp esepteletin "Jusan Bank" tóraǵasynyń orynbasary.

Nazarbaevtyń nemere aǵasynyń qyzyna úılengen olıgarh Ǵalymjan Esenov óz kezeginde Nazarbaev tusynda Qazaqstannyń ulttyq ál-aýqat qoryn basqarǵan ol "Jusan Bank"-tiń 20% aksıasyna ıe. Ol ulybrıtanıanyń túsinikteme berý týraly ótinishterine jaýap bermegen.

"Jusan Technologies"-ben baılanysy bar taǵy bir kórnekti tulǵa - BAÁ prezıdentiniń týǵan aǵasy jáne eldiń negizin qalaýshynyń uly sheıh Tahnýn ben Zaıd ál-Nahán.

Basqa kompanıalardyń qataryndaǵy sheıh Tahnýn  "Jusan Technologies"-diń 3% úlesine ıe bolǵan jasandy ıntellekt bıznesi "Group 42"-ge tóraǵalyq etedi. Ol BAÁ-niń eń yqpaldy sheneýnikteriniń biri, eldiń ulttyq qaýipsizdik keńesshisi qyzmetin atqarady. "Group 42" túsinikteme týraly saýalǵa jaýap bermegen.

"Nazarbaev qory jınaǵan orasan zor baılyq negizinen qazaq memleketiniń qarjysyna súıengen" dep jazady Jýrnalısıka zertteý búrosy.

Búronyń málimetinshe, "Jusan Bank" sońǵy jyldary úkimetten kem degende 2,3 mıllıard dollar alǵan. 2021 jyldyń basynda bank bul aqshanyń bir bóligin aksıonerlerge 430 mıllıon dollarlyq dıvıdendter retinde tólegen. Nazarbaevtyń birqatar serikteri banktiń tikeleı jáne janama aksıalaryna ıelik etý arqyly qazaqstandyq memlekettik aqshanyń quıylýynan paıda kórgen.

"S&P Global" nesıelik sarapshysy Irına Velıevanyń aıtýynsha, qazaqstandyq bankterdiń ıeleri men menedjerleri bankter keltirgen qarjylyq shyǵyndar úshin árqashan jaýapkershilikke tartylmaǵan.

"Jusan Technologies" sıaqty kompanıalar "sahna artynda" zańdy túrde jumys isteıtin jáne keńes beretin zańgerler men býhgalterlerdiń kómegi arqasynda Ulybrıtanıada ishnara jumys isteı alady.

Búronyń aqparatynsha, kompanıany 2020 jyldyń naýryz aıynda AQSH-tyń "Cohen & Gresser" zań fırmasy tirkegen jáne onyń sońǵy berilgen shottaryna 2021 jyldyń tamyzynda "MHA MacIntyre Hudson" tóraǵasy jáne basqarýshy seriktesi, Ulybrıtanıa aýdıtory Rakesh Shaýnak qol qoıǵan. MakIntaır Hadsonǵa kompanıa 2020 jyly aýdıt jáne basqa jumystar úshin 462 000 dollar tólegen.

"MacIntyre Hudson" 2018 jáne 2019 jyldardaǵy basqa kompanıaǵa júrgizgen aýdıti úshin Qarjylyq esep berý keńesiniń tergeýinde. Ol tergeý jumystaryna yntymaqtasatynyn rastaǵan. 

Ulybrıtanıanyń konservator depýtaty Djon Penroýz "Biz sybaılas jemqorlyqqa jáne alaıaqtyqqa qarsy sharalardyń alǵy shebinde bolýymyz kerek, bul ekonomıkalyq qylmys týraly zań jobasyna dereý jáne shuǵyl basa mán berilýi kerek ... biz (ózimizdiń) damýymyzǵa qaýip tóndirmeýimiz qajet. Ol úshn osyndaı standarttardy engizýimiz kerek, eger olaı etpesek, qaýip kóp" deıdi.