Memleket basshysy byltyr tamyz­da Almaty oblysyna joly túskende Taldyqorǵandy aralap, sońynan ótken alqaly otyrysta shahar basshysyna qalanyń tazalyǵy men kelbetine, qurylys­tyń qarqynyna razylyǵyn bildir­gen edi. Bul týraly "Qamshy" portaly Aıqyn-aqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

 Odan beri de bir jyldan astam ýaqyt ótti. Almaty oblysy­nyń ortalyǵy túrlenip, kórkeıe tústi. Jańa yqsham aýdandar boı kóterip, halyqqa qyzmet kórsete­tin nysandar sap túzeı bastady. Qyrkúıektiń 27 juldyzynda toılanatyn qala kúni qarsańynda qarbalas tirliktiń yrǵaǵy tipten kúsheıdi. Qalalyqtardyń kóńil kúıi de kóterińki. Taldyqorǵan qalasynyń ákimi Ermek Alpysov­pen suhbat barysynda Jetisý jerindegi bas ári jas qalanyń búgini men bolashaǵyn aıqyndaýǵa tyrystyq.

– Ermek Amantaıuly, kúndelikti kó­rip júrgenimizdeı, búginde qala ómiri tynymsyz tirshilikke toly. Qu­rylys qarqyn alǵan. Oń jaǵyńyzǵa da, sol tarapqa da kóz salsańyz kóre­tinińiz – qurysh qoldy qurylysshy­lar­dyń ekpindi qımyly. Birer apta­dan keıin ol jerdi tanymaı qalýy­ńyz múmkin. Áńgimemizdiń álqıssasyn qurylystan bastasaq.
– Qala ajarynyń jaqsara tú­sýi – memlekettik baǵdarlamalardyń Je­ti­sý jerinde júıeli atqarylýynyń arqasyndaǵy jetistik. Ózińiz kórip júr­­gendeı, oblys ortalyǵynda Oń­tústik-Batys turǵyn aýdany boı kó­te­rip, aýmaqty alqap tutas qurylys alańyna aınaldy. Bıylǵy birinshi jartyjyldyqta qala aýmaǵyndaǵy qurylys-qurastyrý jumystary­nyń kólemi 5,6 mıllıard teńgege jetip, 36,5 myń sharshy metr turǵyn úı qol­danysqa berildi. Salystyrmaly túrde alǵanda, ótken jylǵa qaraǵanda, qury­lys aýqymy 1,7 esege artty. Jyl basy­nan beri Ońtústik-Batys turǵyn aýda­nyn­da jas otbasylaryna arnalǵan jal­py aýdany 9,7 myń sharshy metr bo­latyn, jalǵa beriletin 128 páterlik 2 úı, aýdany 4,4 myń sharshy metrlik 50 páterlik komýnaldyq úı elge paı­dalanýǵa berildi. Osy jerde aıta ke­terligi, jańa aýdannyń boı kóterýi mem­lekettik baǵdarlamamen ushtasyp, jas otbasylardyń baspana másele­si­-niń túıinin tarqatýǵa óz septigin tı­giz­-di. Tek atalǵan aýdannyń ózinde 120 pá­terlik 2 úı, 195 páterlik bir úı jáne bu­dan buryn atap ótken 128 páterlik qos úı jas otbasylardyń qýanyshyn arttyrdy. Jalpy alǵanda, 443 jas sha­ńyraq osy baǵdarlamamen jańa aýdan­da otaýly boldy. Munyń syrtynda, «Qa­ratal» aýdanynda 300 oryndy jańa aýrýhana salynýda. Medısınanyń za­manaýı úlgisinde jabdyqtalyp, oblys ortalyǵy turǵyndaryna qyzmet etetin, áleýmettik nysanda Jetisý jerinde tapshy bilikti dárigerler shaqyrylyp, olarǵa laıyqty jumys orny men bas­pana máselesi sheshimin tappaq. Osy maqsatta qazir «Shyǵys» yqshamaýda­nynda dárigerlerge arnalǵan 60 páterli kópqabatty úı salynýda. Dál osy jer­de jetim balalarǵa arnalǵan 60 pá­terli kópqabatty turǵynjaı turǵy­zylýda. 
Jospar boıynsha jyl sońyna de­ıin Ońtústik-Batys turǵyn aýdanynda jalpy aýdany 21,6 myń shar­­shy metr bolatyn 340 páterli 6 kom­mýnaldyq, 15,5 myń sharshy mertlik 180 páterli 4 nesıelik úıdi qoldanysqa berý qa­rastyrylǵan. Sonymen qatar burynǵy «Arman» zaýytynyń ǵıma­raty kópke deıin qala kórkin buzyp, qań­qasy qa­ńyrap turatyn edi. Qazirgi ýaqytta qa­raýsyz qalǵan nysan mem­leket men­shi­gine qaıtarylyp, shaǵyn otbasylarǵa arnalǵan turǵyn úı re­tin­de qaıta ja­salýda. Amandyq bolsa, jal­py aýdany 6,3 myń sharshy metr bolatyn 88 páter­ge shaǵyn otbasylar qonystanyp, shat­ta­natyn kún de ja­qyn. 
Baspanadan bólek, qala aýmaǵynda birneshe áleýmettik nysan boı kóte­rý­de. Joǵaryda aıtylǵan 300 oryndy aýrýhanadan tys, Ońtústik-Batys tur­ǵyn aýdanynda aýysymynda 1800 ba­la­ny qamtıtyn Oqýshylar saraıynyń qurylysy jalǵasýda. Bul nysannyń or­ny – Taldyqorǵan úshin erekshe. Se­be­bi ǵımarattyń jobasyn taldyqor­ǵan­dyq mekeme daıyndap, tıisti sarap­ta­madan ótti. Nysan paıdalanýǵa be­ri­lisimen, munda kóptegen úıirmeler men túrli seksıalar ótkizilip, oqýshy­lar­­dyń mektepten tys ýaqytyn tıimdi paıda­la­nýyna jol ashylmaq. Kúlli Qa­zaqstannyń maqtanyshyna aınalǵan taldyqorǵandyq Aıdyn Aıymbetov bir kezderi jas tehnıkter stansasynda alǵashqy ǵarysh kemeleriniń maketin jasap, bala kezinde ǵaryshker bolýdy armandaǵanyn barlyǵymyz bilemiz. Aıdynǵa aspan tórine jol ashqan sol stansa da osy ǵımaratqa ornalasady. Sondaı-aq balalarǵa tuńǵıyq ǵarysh álemin zertteýine arnalyp obser­va­to­rıa da qarastyrylǵan. Budan bólek, Je­tisý jerindegi barlyq BAQ basyn biriktirgen «Baspa úıi» ǵımaraty ja­nynan «Jastarǵa qyzmet kórsetý» ortalyǵynyń qurylysy bastaldy. Ke­ler jyly esigin aıqara ashatyn ny­sanda jastardyń qabiletin shyńdap, darynyn ushtap, qanatyn qataıtýǵa qa­jetti qoldaýlar júzege asyrylady. Osy tusta aıta ketetin taǵy bir nárse, toqsanynshy jyldardyń toqyraý ke­zeńinde shahardyń jastary jumys izdep ózge qalalarǵa ketkendikten, biraz jyl boıy Taldyqorǵanǵa «zeınet­ker­ler qalasy» degen balama ataý qoıatyn paıda bolǵan edi, qazir ózderińiz kórip otyrǵandaı, qalamyz jastarǵa jol ashatyn shahar atandy. 
Taldyqorǵannyń áleýmettik-eko­nomıkalyq damýy jeke ınvestor­lar­dyń da qyzyǵýshylyǵyn týdyrýda. Máselen, qazirgi ýaqytta Ońtústik-Batys turǵyn aýdanynda 4 juldyzdy, 16 qabatty qonaqúı qurylysy júr­gizilýde. Jalpy quny 20 mıllıon AQSH dollaryna jýyq joba aıaqta­ly­symen 100-ge jýyq taldyqorǵandyq turaq­ty jumys ornymen qamtylady. Qa­la­nyń sáýletin ashatyn ǵımarattyń mańaıynda jańa aleıa qurylyp, dema­latyn oryn oılastyrylǵan. Sáýlet demekshi, oblys ákimi Amandyq Bata­lovtyń tikeleı qoldaýynyń arqa­syn­-da Taldyqorǵanda jańa drama teatry, kórme zaly, Saltanat saraıy, jabyq baseın, temirjol vokzaly syndy jo­balar qolǵa alynýda. Áleýmettik ma­ńyzy bar jańa nysandardy turǵyzý úshin olardyń syzbasyna halyqara­lyq baıqaý jarıalanyp, Qazaqstan­nyń ár qıyrynan jáne Eýropadan jobalaýshy mekemeler, úzdik sáýlet­shi­ler óz usynystaryn joldady. Este­ri­ńizge sala ketsem, baıqaýdyń aqyrǵy aınalymyna shyqqan jobalar Taldy­qorǵanda «Jastar» sport saraıynda kópshiliktiń nazaryna usynylǵan edi. Osylaısha, biz sáýleti erekshe jáne eko­nomıkalyq jaǵynan tıimdi syzba­lardy tańdaý múmkindigine ıe boldyq. Eldi eleńdetip otyrǵan jańa ǵımarat­tardyń jańalyǵy mol jobalaryna toqtalsaq. Ózderińizge belgili, Bıken Rımova atyndaǵy drama teatry orna­las­qan qazirgi ǵımarat kezinde ózge maqsat úshin turǵyzylǵan. Oblys or­ta­lyǵy Taldyqorǵanǵa qaıta oralǵan soń, mádenıet oshaǵyna azdy-kemdi jóndeý jumystary júrgizilip, paıdalanýǵa berildi. Alaıda bul zalda teatrdyń te­reń tynysyn, jumbaq tylsymyn se­zi­nýge jaǵdaı jasalmaǵandyǵyn artıs­-ter túgil, qarapaıym kórermenniń ózi-aq birden ańǵarady. Sondyqtan ne kórermen, ne teatr ujymynyń kóńili­nen shyqpaıtyn ǵımarattyń ornyna jańa teatr salynbaq. Qazir teatrdyń jobalyq-smetalyq qujattary daıyn­da­lýda. 
– Oblystyń bas qalasy – Taldy­qorǵan. Kez kelgen adamnyń alǵashqy áseri ortalyq qala arqyly qalyp­ta­satyny aıdan anyq. Qalaǵa kirebe­ristegi «Taldyqorǵan» degen úlken jazý Keńes Odaǵyn eske túsiretinin de jasyryp qala almaımyz. Qalanyń tabaldyryǵy ispetti arqaýdyń aıdy­nyn arttyrý qaı jyldardyń enshi­sinde tur? Jalpy, sońǵy jyldary sha­hardy kórkeıtý jolynda nendeı aýqymdy ister tyndyrylýda? 
– Taldyqorǵanǵa degen erekshe kóz­qarasyńyz osy saýaldan-aq kórinip tur. Rasynda, qalaǵa kireberistegi «Tal­dyqorǵan» degen úlken jazý – Keńes ókimetinen qalǵan mura. Al sol tus­taǵy Almaty oblysynyń gerbi beki­tilgen arqaý oblys kóship kelgende, eki myńynshy jyldardyń basynda ja­salǵan. Iaǵnı tozyǵy jetip, moraldi túrde eskirdi. Qalanyń kireberisi – shahardyń aınasy desek, artyq aıtqan­dyq bola qoımas. Sondyqtan bul máse­leni qaraýsyz qaldyrýǵa bolmaıdy. Biraq biz bul jumysty áriden bastap, eń aldymen keńestik ıdeologıanyń nyshany bolǵan ońtústik aınalma jol­daǵy baǵanany jańartýdan bastadyq. Esterińizde bolsa, osydan bir-eki jyl bu­ryn eski konstrýksıany alyp, jańa «Jetisý» monýmentiniń qurylysy bas­talǵanda, keıbir qala turǵyndary óz qarsylyǵyn bildirgen bolatyn. Alaıda qalalyq aqsaqaldar keńesi, el arasynda «Fakel», ıaǵnı «Shyraq» degen ataýǵa ıe bolǵan baǵandy buzýdyń, keńestik ıedo­logıadan arylatyn kezdiń kelge­nin dáleldep, jańsaq oılardy teriske shyǵardy. Shyndap kelgende, kelmeske ketken Keńes dáýirinde İlıas Jansú­girov kóshesi – Kırov, al Táýelsizdik kóshesi Lenınniń atynda edi. Qalanyń kúretamyry sanalatyn kóshelerdiń «Shyraqta» túıisýi osy oıdyń negiz­siz emes ekendigin ańǵartady. Mine, osy sebepten eń aldymen «Jetisý» moný­mentine kóńil bólindi.
Endigi kezekte, oblys ákiminiń qol­daýymen siz atap ótken máselege nazar aýdaryp, «qala qaqpasynyń» jobasy bekitilip, tıisti qurylys qujattary daıyndalýda. Qalamyzda shańyraq kótergen jas jubaılar toı kúni dál osy tusqa kelip, estelikke sýretke tú­sip, «yrymdap» aǵashqa baý baılaıtyny barshaǵa málim. Jańa jobada arqaý óz­gerip, «Taldyqorǵan» degen jazý zama­naýı keskin alady. Sonymen birge, ar­naıy turaq jasalyp, Jetisý jeriniń tarıhynan syr shertetin barelefter ornatylady. 
«Qaratal» ózeniniń Jansúgirov kó­she­sindegi kópirinen bastap, perına­tal­dyq ortalyqqa deıin jańa jaǵalaý tolyqtaı abattandyrylady. Munda sońǵy jyldary qarqyndy damyp, turǵyndar sany kúrt ósken aýdan tur­ǵyndary men qala qonaqtary úshin qo­laıly jaǵdaı qarastyrylyp, taldy­qor­ǵandyqtardyń jas erekshelikteri men talǵamdaryna saı arnaıy sport­tyq jabdyqtar, túrli konsertter uıym­­dastyrýǵa shaǵyn sahna syndy túrli ınfraqurylym jasalady dep josparlanǵan. «Qaratal» yqshamaýda­nynda qalalyq akvaparkke qarama-qarsy shaǵyn bos alańqaı bar. Biz bul jerdi de demalatyn, serýendeıtin oryn­ǵa aınaldyrmaqpyz. Mundaǵy basty erekshelik – úlken shahmat taq­taıshasy ornatylatyndyǵy. Qazirgi kezde qaıta qurý jumystary qyzý júrip jatqan «Jastar» saıabaǵy qala­nyń mádenı-kópshilik sharalary ótetin jerge aınalmaq. Búginde kópshilik sha­ra­lardyń deni ortalyq alańda ótedi. Bul jerge ár mereke saıyn artıs­ter­ge sahna, kórermenderge kóleńke túsi­retin shatyr ornatylady, qalalyqtar úshin birshama qolaısyzdyqtar týǵy­za­dy. Al jańa «Jastar» saıabaǵyndaǵy sahnany jobalaý barysynda kún sáý­lesiniń túsýi, akýstıka syndy erekshe­likter eskerilýde. Sonymen birge, saıa­baq­ta Han Táńiriniń muzbalaǵy Mu­qaǵalı Maqataevtyń bústi ornatylyp, ádebı jyr keshterin ótkizýge jaǵdaı ja­salmaq. Saıabaqtyń taǵy bir erek­sheligi – munda Taldyqorǵandaǵy, tipti Almaty oblysyndaǵy eń bıik ári eń úlken memlekettik tý ornatylatyn­dy­ǵy. Atalǵan máselelerdiń barlyǵy bo­la­shaqtyń enshisinde. Qazir ony júzege asyrý úshin júıeli jumys júrgizi­lýde. 
– Qaladaǵy iri kásiporyndardyń tamyr soǵysy qalaı, olar oblys orta­lyǵynyń órkendeýine qanshalyqty úles qosýda? Taldyqorǵannyń ózinde shyǵarylatyn otandyq ónimder bar ma?
– Taldyqorǵanda ónerkásip sala­synda iri 21 kásiporyn bar. Jyl ba­syn­da Reseı valútasynyń turaq­syz­dyǵy birshama qıyndyq týǵyzǵany ras. Máselen, Qazaqstanda akkýmýlá­tor batareıalary tek Taldyqorǵanda shy­ǵarylady. «Qaınar – AKB» JSHS shyǵaratyn ónimniń basym bóligi Re­seı naryǵyna eksporttalady. Al rúbl­diń qunsyzdanýy taldyqorǵandyq taýar­dyń Reseı naryǵyndaǵy pozı­sıasyn álsiretti. Dál osyndaı máselege «ASPMK – 519» holdıńine kiretin ózge zaýyttar da tap boldy. Degenmen bul jaǵdaıǵa úkimet tikeleı aralasyp, sol kezdegi úkimet basshysynyń oryn­basary Berdibek Saparbaev aqpan aıyn­da Taldyqorǵanǵa arnaıy kelip jıyn ótkizdi. Oblysymyzdyń iri kásiporyndary bas qosqan shara barysyn­da úsh jaqty, jalpy somasy 22,6 mlrd teńgelik yntymaqtastyq týraly 17 memorandýmǵa qol qoıyldy. 
Sonymen birge, óńirlik ındýstrıa­landyrý kartasy boıynsha, «JLC Sút» JSHS, «Temirbeton» JSHS úı qury­lysy qurylymdary sehy jáne «Al­maty boıaýlary» JSHS jobalyq qýa­tynan asyp túsip, birshama jetistik­terge qol jetkizdi. Bulardan basqa qa­lamyzda sentrıfýgalyq tirekter, taýarlyq beton jáne arnaıy elektrod shyǵaratyn úsh jańa seh iske qosylyp, nátıjesinde 46 jańa jumys orny ashyldy.
Taldyqorǵannyń óz ishinen shyǵa­rylatyn ónim jaıly aıtar bolsaq, jyl basynan beri, ıaǵnı segiz aıdyń qory­tyn­dysy boıynsha salada 26,2 mlrd teńgeniń ónimi shyǵaryldy. Taldyqor­ǵandyq kásiporyndarǵa ǵana tán ónimdi aıtar bolsaq tómendegideı: birinshi kezekte akýmýlátor batareıalary, elektr jelileriniń temir nemese beton tirekteri, jol jıekterine arnalǵan boıaýlar jáne t.t. Ózderińizge belgili, buryndary Almaty oblysynyń basty salalyq baǵyty aýyl sharýashylyǵy bolsa, qazirgi kezde agrarly-ındýs­trıal­dy aımaqqa aınaldy. Buǵan tal­dyqorǵandyq kásiporyndar da úles qosýda. 
– Jumys isteımin degenge adam­-nyń «eki qolyna bir kúrek» tabyla­dy dep jatamyz. Degenmen daǵdarys esik qaqqaly, jumyssyzdyq jaıly áńgime de jıi aıtyla bastady. Qala turǵyn­daryn eńbekpen qamtý barysy qalaı? 
– Jalqaýlanbaǵanǵa jumys taby­lady. Men munda statısıkalyq máli­metterge súıenip, sandardy sóılet­­-peı-aq, ómirdiń ózinen alynǵan shyn­dyqqa janasatyn mysaldardy kelti­-rip, eńbek naryǵyndaǵy birer máselege nazar aýdar­sam dep otyrmyn. Áńgime­miz­diń barysynda Ońtústik-Batys turǵyn aýdanyndaǵy qurylysqa bir­shama toqtaldyq. Ondaǵy nysandar men turǵyn úıler ózdiginen salynyp jat­qan joq. Adam kúshimen, tehnıka kóme­gimen salynýda. Endi mynaǵan nazar aýdaryńyz! Taldyqorǵandaǵy qury­lysta, óńirimizdi almaǵanda, Shyǵys Qazaqstan, Qyzylorda jáne Jambyl oblystarynan kelgen jumysshylar eńbek etýde. Shyǵys Qazaqstan – irge­de turǵan aımaq. Al Qyzylorda jáne Jambyl oblystarynan kelgen ju­mysshylar jolaı Almaty qalasyn basyp ótip, jumysty bizden tabýda. Qalamyzdyń tazalyǵyna jaýapty qos mekeme – «Kórkem Taldyqorǵan» QMKK men «Jıgýlı» JSHS da únemi jumysshy tappaı qınalady. Bıyl maýsymdyq «Jasyl el» baǵdarlamasy aıasynda qurylatyn shtabtyń shtattyq birligin toltyrýda da osy másele aldan shyqty. Nege? Eńbekaqy tómen deýge kelmeıdi. Onda ózge oblystardaǵylar bala-shaǵasyn tastap, bizge jumys izdep nege aǵylady? Munda gáp múlde basqa­da. Alǵash qalanyń ákimi emes, oryn­ba­sar kezimde qaladaǵy jylý qazandyq­taryn­daǵy jumysshylardyń deni zeı­netkerlik jasqa taıaǵandyǵyna na­zar aýdarǵam. Máseleni túbegeıli zert­teı kele, onyń tamyry mentalı­tette jatqandyǵyna kóz jetkizdim. Sebebi bizdiń túsiniktegi jumys uǵymy – kostúm-shalbar kıip alyp, tańerteńgi saǵat toǵyzdan keshki altyǵa deıin keń­sede, kompúterge telmirip otyrýǵa saıyp keledi. Eńbektiń san qyrly­ly­ǵyn, jumysshy tap mártebesiniń bir­tindep joǵalyp bara jatqandyǵyn osy­dan izdegen jón. Sondyqtan biz qala kúni merekesi qarsańynda shahar ty­nysynyń mańyzdy bóligi qara­paıym eńbek adamyn kótermeleý, sol arqyly jumysshylardyń mártebesin ósirý maqsatynda «Sala úzdigi» baıqaýyn ótkizemiz. Baıqaýda «Úzdik júrgizýshi», «Úzdik sylaqshy», «Úzdik kóshe sy­py­rýshy» atalymdary qarastyrylǵan. Jo­ǵaryda atap ótken qurylysshy­lar­dyń eńbekaqysy keńsede otyrǵan ju­mysshylardan qaraǵanda álde­qaıda jo­ǵary ekendiginiń ózi máseleniń má­nin asha túsedi. 
Eńbekpen qamtýdaǵy kúrdelilikke orta bilim oshaqtarynda mamandyq tańdaý men onyń qyr-syryn úıretý­-diń aqsap turǵandyǵyna da baıla­nys­-ty. Buryndary joǵarǵy synyptarda arnaýly mamandyq kýrstary ótkizilip, ár oqýshy on bir jyldyq bilimmen qa­tar elektrık, slesar, shashtaraz, ne bol­masa júrgizýshi degen qosymsha ma­mandyq alyp shyǵatyn. Qazir bul úrdis joq deýge bolady. Onyń syr­tyn­da, arnaýly oqý oryndarynda da aqylǵa syımaıtyn jaǵdaılar oryn alady. Atyn atamaı-aq qoıaıyn, qalamyzdaǵy jaratylystaný baǵytyndaǵy kol­ledjderdiń birinde ekonomıser men býhgalterlerdi oqytýda. Árıne, bul mamandyqtarǵa memlekettik grant be­rilmeıdi. Dese de, el arasynda «márte­beli» mamandyqty ıgerýge asyqqan­dardyń sanynda shek joq. Oqý bitirgen soń olarǵa jumys tabyla ma, joq pa, ony ózderi de bilmeıdi. Máselen, kez kelgen iri mekemede negizinde bir zań­-ger men bir bilikti ekonomıs otyrady. Keıde ol bólim de bolýy múmkin degen­men, onda da ary ketse úsh-tórt shtattan aspaıdy. Sonda oqý bitirgen qalyń zańger hám ekonomıser qaıda ketpek? 
Osyndaı máseleniń aldyn alý úshin men qaladaǵy kolejderdiń birin eks­perımentaldy túrde arnaýly jumys­shy mamandyqtaryn daıarlaıtyn oqý ornyna aınaldyrýdy usynyp otyr­myn. Sonda qalamyzda qazirgi tańda óz­ge oblystan kelip jumys jasap jat­qandardyń oryn ózimizdiń mamandar basady. Jumysshy mamandardyń sany artsa, Taldyqorǵanda eńbekpen qam­týda problema bolmasy anyq. İshki ister departamenti taratqan resmı derekke súıensek, Almaty oblysynda 160 myń­nan astam shetel azamattary zańdy ýaqytsha tirkeýge turyp, jumys is­teý­de. Salystyrmaly túrde aıtsaq, bul san Taldyqorǵannyń dál qazirgi kez­-degi turǵyndarynyń sanymen birdeı. Qazir qala halqynyń sany 164 myńnan asty. Demek, oblysymyzdyń jumys oryn­darynyń múmkindigi de jeterlik degen sóz. 
– Apatty mektepter bar ma? Qa­lalyqtardyń bilim kórsetkishi qa­laı? Bıylǵy oqý jylynda oqýlyq jet­ti me? Joǵary oqý ornyn búgin bi­tirgen jas ustazdarǵa qandaı qoldaý-kómek bar? 
– Taldyqorǵanda apatty jaǵ­daı­daǵy mektep joq. Bıylǵy Ulttyq bir­yńǵaı testileýge qalamyzdyń 844 tú­-legi qatysyp, ortasha bal 81,3% qurady. UBT qorytyndysy boıynsha oblystyq ortasha bal 77,0% bolsa, Tal­dyqorǵan úzdik úshtik qataryna ilik­ti. Oqýlyqtarmen qamtama­syz etilý jaǵ­daıyna toqtalsaq, qolda bar kitap qory­nan tys, jańa oqý jyly qar­sańynda mektep kitaphanala­ryna 222 myń dana oqýlyq alyndy. Qazir qalamyzda 24 myńnan astam oqý­shy bilim alýda. Oqýlyqtardy úlestirý barysynda eń aldymen jetim balalar, turmysy tómen jáne kópbalaly ot­basylarda tárbıelenetin balalarǵa basymdyq beriledi. Qalǵan oqýlyqtar ózge oqýshylarǵa teńdeı úlestiriledi. Jańa oqý jylynda búgingi kúnge deıin ata-analar tarapynan oqýlyqtar je­tispeıdi degen shaǵym túsken joq.
Jas mamandardy memlekettik baǵ­darlamalarǵa saı qoldaýdamyz. Máse­len, «Dıplommen – aýylǵa» baǵdar­la­masy aıasynda kelgender Erkin jáne Ótenaı aýyldyq okrýgterinde ju­mysqa ornalassa, memlekettik bir jol­ǵy kótermeaqy men baspana úshin tómen paıyzben nesıe ala alady. Budan bólek, jas maman shańyraq kóterse, «Jas otbasy» baǵdarlamasy sheńberinde baspanaly bolýǵa múmkindigi bar. Mundaı mysaldar jeterlik. 
– Durys eken, endigi bilgimiz ke­le­tini: qalanyń «densaýlyǵy» men «tár­tibi» qalaılyǵy?
– Densaýlyq salasynda ońdy ózge­rister oryn alyp, saryp, týberkýlez, vırýsty gepatıt jáne parazıt aýrý­larynyń kórsetkishi birshama tómen­dedi. Ana ólimi deregi tirkelmedi. Joǵa­ryda atap ótkendeı, salanyń tynysyn keńeıtip, halyq densaýlyǵyn jaqsar­týǵa úles qosatyn kópsalaly 300 oryn­dy aýrýhana qurylysy óz kezeńimen jal­ǵasýda. 
Qylmystyń aldyn alý maqsatyn­da oblys boıynsha Taldyqorǵanda al­ǵash ret «Kórshiler baqylaýy» qyzmeti quryldy. Qala kóshelerinde ornatyl­ǵan 26 baqylaý kamerasy júrgizý­shi­lerdi tártipke shaqyrýǵa septigin tıgizdi. Statısıkaǵa kóz júgirtsek, jol-kólik oqıǵalarynyń sany byl­tyrmen salystyrǵanda birshama tó­mendepti. Sonymen birge, «Qaýipsiz aýla» baǵdarlamasy aıasynda qala aýmaǵynda 800 baqylaý kamerasy or­natylmaq. Bul óz kezeginde «Taza qala» aksıasymen ushtasatyn «tártipsizdikke múlde tózbeýshilik» prınsıpin túbe­geıli ornyqtyryp, usaq zańbuzýshy­lyq­tardyń da aldyn alýǵa qolaıly jaǵ­daı týǵyzbaq. Qylmysty der ke­zin­de ashý da durystalyp keledi. Jalpy alǵanda, qaladaǵy epıdımıologıalyq jáne qylmystyq ahýal turaqty bolyp tabylady. 
– Toıhana, dámhana ashýǵa qumar ká­sipkerlerdi kórgende, qarjysyn balabaqshaǵa salýǵa da jumsasa ǵoı dep oılaısyń. Qala boıynsha qansha búldirshin balabaqsha kezeginde tur?
– Qazir jaǵdaı birshama túzelip, kásipkerler memlekettik jáne jeke­menshik áriptestik úlgisinde bala­baq­shalardy ashýda. Jekemenshik bala­baqshalar tek qalada ǵana emes, Tal­dyqorǵanǵa qarasty aýyldyq okrýgterde de salynýda. Bıyl qalamyzda 8 jeke­menshik balabaqsha paıdalanýǵa beri­ledi dep josparlanǵan bolatyn. Qazir olardyń jeteýi ashylyp, 640 búldir­-shin tálim alýda. Onyń ústine Soltústik-Batys aýdanynda 280 oryndy, «Shyǵys» yqsham aýdanynda 320 oryndy bala­baq­sha aldaǵy kezderi iske qosylady.
Keler jyly jekemenshik bala­baqsha ashý­ǵa 5 kásipker nıet bildirip, qujattaryn ázirlep, ǵımarattaryn ta­lapqa kel­ti­rýde. Jekemenshik bala­baqsha ashýdyń tıimdiligine kásipker­-ler endi ǵana kóz jetkizip, salaǵa kóńil bólinýde. 
Taldyqorǵanda 3 pen 6 jas araly­ǵynda 7717 búldirshin bar. Olardyń 5855-i balabaqshamen qamtylǵan. 
– Áńgimeńizge raqmet! Alda toıla­natyn qala kúni qutty bolyp, barly­ǵymyzǵa qýanysh ákelsin. 

Áńgimelesken Bolat ABAǴAN,  Almaty oblysy