Qant saýdasy qıametke aınaldy. Qazaqstannyń kóptegen aımaǵynda qanttyń baǵasy aspandap, dúkenderden qant tabý qıyndap ketti. Qantqa qater qaıdan keldi?

Qazir elimizdiń barlyq aımaǵynda baǵany turaqtandyrýǵa baı­lanysty túrli sharalar atqarylýda. Alaıda qant jetkizýshi ká­sipkerler ákimdiktiń qoıǵan talabyna kónbeı otyr. Onyń birinshi sebebi – qant baǵasynyń qymbattaýyna dollardyń ósýi áser etken. Bizde qant óndirisi az bolǵandyqtan, qant naryǵyn sheteldik qant ónimderi tol­tyryp jatyr. Shetelden keletin taýarlar dollarmen saýdalanǵanyn eskersek, qant baǵasynyń sharyqtaýynyń bir kiltıpanyn osy jerden tabýǵa bolady.

Ázirge qant baǵasyn ustap turǵan aımaqtar – Atyraý men Pav­lodar. Bularda qant 180-200 teńgeden satylýda. Al Taraz, Semeı, Shymkent, Qostanaı jáne Petropavlda 200-220 teńgege baǵalanǵan. Aqtóbede qant 3 paıyzǵa ósti. Qaladaǵy birqatar dúkenderde 5 keliden artyq qant satylmaıdy. Aqtaý men Qaraǵandyda da qant baǵasy sharyqtap tur. Tipti Aqtaýdyń kishigirim dúkenderinde qant atymen joq. Bularǵa jetkizýshiler qant ákelýdi baıaǵyda doǵarǵan. Aqtaýdyń bir dúkenderinde qantty 2 kelige deıin ǵana satyp alýǵa ruqsat etse, endi birinde baǵany 180-nen birden 250 teńgege kóterip jibergen. Munda 25 kelilik qant bir aıdyń aldynda 4600 teńgeden satylsa, qazir 5500 teńgege bir-aq ushqan. Qaraǵandyda da qant baǵasy 170-ten 290 teńgege ósti. Al rafınadtyń baǵasy tipten qymbat. 
Almatyda da qant baǵasy 9,1 paıyzǵa kóterildi. Dúkenderde bir adamǵa 5-10 keliden artyq qant alǵyzbaı jatyr. Muny estigen jurt kádimgideı úreılenip qaldy. Qaıtsin endi, qazaqtyń jylyna 30 keli qant jeıtini ras bolsa, qant bizdiń ómirimizdiń nárine aınalǵanynyń belgisi. Sodan bolar qaltasy qalyńdar qazir qap-qap qant satyp alyp, qambasyn toltyrýǵa asyǵyp jatyr. 
Qant baǵasynyń joǵarylaǵany azdaı, keıbir dúkender men bazar­lardan ushty-kúıli joǵaldy. Joq emes bar, biraq satpaıdy. Bylaısha aıtqanda, jetkizýshiler qant saýdasyn qoldan báseńdetýde. Dollardyń áserinen qant baǵasy ózgerip kete me dep, qant saýdasyn tejeýde.
Ras, bizdegi qant baǵasynyń qubylýy dollarǵa tikeleı baılanysty. Sebebi, bizge qanttyń mol úlesi basqa elderden keledi. Qazaqstanǵa eń kóp qant ımporttaıtyn el – Brazılıa. Bıylǵy jyldyń qańtar-shilde aılarynda Brazılıadan bizge 57,9 myń tonna qant ákelingen. Qant jiberetin ekinshi el – Moldova. Bul elden bıyl 38,9 myń tonna qant kelgen. Al 2014 jyly Moldova Qazaqstanǵa 700 tonna ǵana qant tasy­maldaǵan bolatyn. Al bıyl bul eldiń ımporty 55 esege deıin ósken. Odan bólek Qazaqstanǵa bıyl Belarýstan 25,6 myń tonna, Polshadan 18 myń tonna jáne Chehıadan 14,1 tonna qant ákelindi. Sonda barly­ǵy Qazaqstan bıylǵy qańtar-shilde aralyǵynda shetelden 178,2 myń ton­na qant satyp alǵan bolyp shyǵady. 
Qazaqstanda da qant óndirisi joq emes. «Ortaazıalyq qant kor­porasıasy» JSHS jyl saıyn 500 tonnaǵa jýyq qant óndirýde. Kor­porasıa Jambyl jáne Almaty oblystaryndaǵy «Qant», «Almaty qanty», «Almatınskıı sahar», «Azıa Sahar», «Kóksý-SHeker» sekildi birqatar qant zaýyttaryn biriktirip otyr. Elimizdegi eń iri qant óndirýshi kompanıanyń otandyq naryqtaǵy qumsheker men rafınadty tolyqtyrýdaǵy úlesi zor. Alaıda, bizdegi bir qıyndyq – qant qy­zyl­shasy joqtyń qasy. Elimizde qant qyzylshasy ósirilmeıtindikten, qant alýda qıyndyq týyndaýda. Fermerler úshin de qant qyzylshasyn óndirý ońaı emes. Memleket qyzylsha óndirisine sýbsıdıa bólgen kúnniń ózinde, ár gektardyń shyǵynyn ustaýǵa qomaqty qarjy jumsa­lady eken. Sondyqtan qant qyzylshasyn óndirýge eshkim qulshyna bermeıdi. Al munyń sońy birqatar qant zaýyttarynyń óz jumysyn toqtatýyna sebep boldy.
Qant baǵasyn tejeýdiń bir ǵana joly – syrttan keletin qant ım­portyn azaıtyp, otandyq qant óndirisiniń jolyn ashý. Bul degeni­miz – qant qyzylshasy óndirisin damytý degen sóz. Qanttyń kóp bóligi ózimizde óndirilse, ishki naryqtyń kem degende 60 paıyzyn ótese, qant qaltaǵa salmaq salmas edi.