Qurmetti Tóraǵa myrza!
Qurmetti Bas hatshy myrza!
Qurmetti áriptester!
Hanymdar men myrzalar!
Birikken Ulttar Uıymynyń 70 jyldyq mereıtoıy tusynda bul uıymnyń negizin qalaýshylar oǵan qandaı tereń maǵyna bergeni jóninde oı bólisý mańyzdy.
Birikken Ulttar Uıymy qazirdiń ózinde jahandyq turǵydan tarıhı máni bar mindetterdi oryndady.
Birinshiden, planetamyzda adamdar jetpis jyl boıy dúnıejúzilik soǵyssyz ómir súrip keledi.
Ekinshiden, álemde asa aýqymdy otarsyzdandyrý júzege asyryldy.
Birikken Ulttar Uıymyn 70 jyl buryn elý bir memleket qurdy. Ol kezde álemniń kóp bóligin kolonıalar men táýeldi aımaqtar alyp jatty.
Búginde álemdik qoǵamdastyqta 193 táýelsiz el bar.
Úshinshiden, Birikken Ulttar Uıymy kún saıynǵy, qıyn, biraq qaýipsizdik pen damý úshin barshaǵa qajetti únqatysýdyń búkilálemdik minberine aınaldy.
Adamzat odan óziniń áralýandyqtaǵy birligin, bizdiń ǵajap biregeı planetamyzdyń taǵdyryna qatystylyǵynyń ortaqtyǵyn sezinedi.
Birikken Ulttar Uıymynyń negizin salýshylar aldaǵy alys bolashaqqa oı kózimen qaraı bildi.
Álem búginde olardyń bastamalary men oryndalǵan armanynyń jemisin kórip otyr.
Hanymdar men myrzalar!
Qazaqstan halyqaralyq qatynastardaǵy ózara senimdi qalpyna keltirýge, halyqaralyq quqyqtyń negizinde beıbitshilik pen qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan barlyq bastamalardy qoldaıdy.
Jetpis jyl boıy álemdik qoǵamdastyq áskerı qaqtyǵystardy aqylǵa qonymdy sheshýdiń túıinin tabýǵa tyrysyp keledi.
Biraq qaqtyǵystar azaıar emes.
Olar keıbir elderde memlekettilikti kúıretýdiń saldarynan shekten shyqqan halyqaralyq terorızmge ulasýda.
Adamzat soǵystardyń aldyn alý jáne qaqtyǵystardyń saldaryn eńserýdiń eskirgen tásilderinen olardy mán-maǵynasyz etetin jańa damý strategıasyna ótýge tıis.
Ol úshin alystaǵy bolashaqqa batyl kóz salyp, Birikken Ulttar Uıymyna 100 jyl tolatyn kezdegi álemniń qandaı bolatynyn kóre bilýimiz kerek.
Men Jer betindegi órkenıet taıaýdaǵy otyz jylda soǵystar men qaqtyǵystardyń shıelengen túıinin danalyqpen tarqatý úshin kúsh-jiger taba alatynyna senimdimin.
HXI ǵasyrda adamzattyń eń basty mindeti álemdi soǵys qaterinen múlde aryltatyn jáne onyń sebepterin joıatyn strategıany júzege asyrý bolýǵa tıis.
Sol úshin Birikken Ulttar Uıymynyń júz jyldyǵyna Jahandyq Strategıalyq Bastama – 2045 josparyn ázirleýdi usynamyn.
Onyń máni – barlyq ulttardyń álemdik ınfraqurylymǵa, resýrstarǵa jáne naryqtarǵa qol jetkizýiniń ádil sharttary negizinde álemdik damýdyń jańa trendin qalyptastyrý, sondaı-aq adamzattyń damýy úshin jalpyǵa ortaq jaýapkershilikti ornyqtyrý.
BİRİNSHİ. Men Birikken Ulttar Uıymynyń Ekonomıkalyq jáne Áleýmettik keńesin Jahandyq damý Keńesine aınaldyrýdy usynamyn.
Onyń quramyna Birikken Ulttar Uıymy Bas Assambleıasy saılaǵan múshe memlekettermen qatar Birikken Ulttar Uıymynyń mamandandyrylǵan mekemeleriniń barlyq basshylary, sonyń ishinde Halyqaralyq valúta qorynyń da basshylary ene alar edi.
Keńeske Jahandyq ekonomıkalyq retteýshiniń mindetteri júktelýge tıis.
Keńes júzege asyratyn búkilálemdik jobalar jahandyq ekonomıkalyq ósim núktelerine aınala alady.
Bul jahandyq daǵdarystar qaterin aıtarlyqtaı azaıtýǵa, sondaı-aq memleketterdiń ulttyq ekonomıka jáne áleýmettik saıasat máselelerindegi jaýapkershiligin kúsheıtýge septigin tıgizedi.
Jobasy Astana Ekonomıkalyq forýmy aıasynda qyzý talqylanyp kele jatqan Daǵdarysqa qarsy dúnıejúzilik jospar ıdeıasy óte ózekti bolyp kórinedi.
Álemdi alańdatyp otyrǵan mańyzdy máseleler – terorızm, memleketterdiń kúıreýi, kóshi-qon jáne ózge de keleńsiz qubylystar ekonomıkalyq daǵdarystyń, kedeıshiliktiń, saýatsyzdyq pen jumyssyzdyqtyń saldarlary bolyp tabylady.
Jahandyq daǵdaryspen kúresti qazirgi kezde zańdylyq, demokratıalylyq, básekelestik, tıimdilik jáne halyqaralyq baqylaý ustanymdaryna saı kelmeı otyrǵan emısıa men álemniń rezervtik valútalary aınalymyn retteýden bastaý qajet.
HHI ǵasyrda álemge sapalyq turǵydan jańa qarjy quraldary kerek.
Jahandyq ornyqty damý men ósip-órkendeýdiń maqsattary men mindetterine saı keletin ult ústilik álemdik valúta ázirleý baǵytyndaǵy Birikken Ulttar Uıymyna múshe elderdiń kúsh-jigerin biriktirý qajet.
EKİNSHİ. Hırosıma men Nagasakıdi atom qarýymen bombalaýdan soń 70 jyl ótkende ıadrolyq qarýsyz álem qalyptastyrý isin adamzattyń HHİ ǵasyrdaǵy basty maqsaty etýge shaqyramyn.
Birikken Ulttar Uıymynyń ıadrolyq qarýdan azat álemge qol jetkizý jónindegi Jalpyǵa ortaq deklarasıasyn qabyldaýdy usynamyn.
Qazaqstan – ıadrolyq polıgondy japqan jáne aýqymy jaǵynan tórtinshi ıadrolyq qarý-jaraqtan óz erkimen bas tartqan, sondaı-aq Ortalyq Azıada ıadrosyz aımaq qurǵan tarıhtaǵy tuńǵysh el.
Iadrolyq qarýsyz aımaqty álemniń ózge óńirlerinde, sonyń ishinde Taıaý Shyǵysta da qurǵan jón.
Iadrolyq derjavalar ıadrolyq qarýǵa ıelik etýden bas tartqan barlyq elderge kúsh qoldanbaýǵa kepildik berýge tıis.
Biz Iran ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha kelissózderdiń eki raýndyn 2013 jyly Almatyda ótkizýge bastamashy boldyq.
Iran ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha jalpyny qamtıtyn is-qımyl josparyna qol qoıylýyn qoshtaımyz.
Qazirgi tańda memleketterdiń beıbit maqsatta qoldanylatyn atomǵa jáne ıadrolyq otynǵa kemsitýsiz qol jetkizý quqyǵyn kepildendirý qajet.
Naq osy sebepti biz Qazaqstanda MAGATE-niń Halyqaralyq az baıytylǵan ýran bankin qurý týraly kelisimdi qoldap, qol qoıdyq.
Bul – jahandyq aýqymdaǵy oqıǵa.
Álem ony atomdy qaýipsiz ári beıbit maqsatta qoldanýdyń mańyzdy qadamy retinde baǵalaýǵa tıis.
Sonda atom energetıkasyn damytqysy keletin elder úshin ýrandy ózderi baıytýdyń esh qajettiligi bolmaıdy.
Jahandyq antıadrolyq qozǵalys qurý mańyzdy mindet bolyp otyr.
Jer betindegi árbir adam ıadrolyq synaqtarǵa tyıym salý isine óz úlesin qosa alady jáne solaı bolýǵa tıis.
ÚSHİNSHİ. Halyqaralyq quqyqtyń qadiriniń azaıýy men jahandyq ınstıtýttar róliniń álsireýi qaýipti syn-qater bolyp otyr.
Birikken Ulttar Uıymynyń Jarǵysy dúnıejúzilik soǵystar men áskerı qaqtyǵystardyń mıllıondaǵan qurbandarynyń qanymen jazylǵanyn umytpaý mańyzdy.
Onyń baptarynyń, ásirese, memleketterdiń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyn qamtamasyz etý jónindegi baptarynyń qandaı da bir buzylýy adamzatty ótkenniń qasiretti qateligin qaıtalaýǵa uryndyrady.
Sanksıalardy Birikken Ulttar Uıymynyń Jarǵysy men halyqaralyq quqyq normalaryna qaıshy keletin áreket retinde baǵalap, olardyń óz betimen qoldanylýyn boldyrmaý qajet.
Mıllıondaǵan adamdardyń ıgiligine áser etetin halyqaralyq sanksıalar qoldaný quqyǵy Qaýipsizdik Keńesiniń erekshe quzyrynda bolýǵa tıis dep senemin.
Bul qaǵıdattardy saqtamaý qazirgi álemdik tártiptiń negizderin ydyratady, «qyrǵı-qabaq soǵystyń» sarqynshaǵyna aınalady.
Ámbebap uıym retinde Birikken Ulttar Uıymyn almastyra alatyn balama joq ekenin atap aıtqym keledi.
Elderdiń ózderiniń halyqaralyq mindettemelerin oryndaýy qazirgi álemdik tártiptiń eń basty máselesi bolyp qala beredi.
Qazaqstan Ýkraına daǵdarysyn beıbit jolmen retteýdi jáne Mınsk kelisimin qaqtyǵysýshy taraptardyń tolyq oryndaýyn dáıekti túrde jaqtap keledi.
Qazir barlyq kúsh-jigerdi halyqaralyq qatynastarda únqatysýdy, ózara túsinistikti jáne senimdi qalpyna keltirýge jumyldyrý kerek.
Sol úshin 2016 jyly Birikken Ulttar Uıymynyń halyqaralyq quqyqtyń arqaýlyq qaǵıdattaryn bekitýge arnalǵan joǵary deńgeıdegi halyqaralyq konferensıasyn shaqyrýdy usynamyn.
TÓRTİNSHİ. Terorızm men dinı ekstremızmniń qaýpi jahandyq aýqymǵa jaıylyp barady.
Birikken Ulttar Uıymynyń qoldaýymen halyqaralyq terorızm men ekstremızmge qarsy tura alatyn biryńǵaı álemdik jeli qurýdy usynamyn.
Bul mindetti júzege asyrý úshin Birikken Ulttar Uıymynyń terorızmmen kúres jónindegi máseleniń bárin qamtıtyn qujatyn ázirlep, qabyldaý qajet.
BESİNSHİ. Birikken Ulttar Uıymynyń «Barshaǵa arnalǵan turaqty energetıka» bastamasyn qoldaý úshin Astanada 2017 jyly «Bolashaqtyń energıasy» taqyrybymen búkilálemdik kórme ótedi.
Barlyq memleketterdi kórmeni daıyndaýǵa jáne ótkizýge qatysýǵa shaqyramyz.
Bolashaqty eskerip, «EKSPO-2017» kórmesi ınfraqurylymy negizinde Astanadan Birikken Ulttar Uıymy qoldaýymen Jasyl tehnologıalardy jáne ınvestısıalyq jobalardy damytý jónindegi halyqaralyq ortalyq ashýdy usynamyn.
Qurmetti áriptester!
Birikken Ulttar Uıymynyń qoldaýymen «Jańa Bolashaq» (NEW FUTURE) konsepsıasyn ázirleý Jahandyq Strategıalyq Bastama – 2045 josparyn júzege asyrýdyń alǵashqy qadamy bolar edi.
Birikken Ulttar Uıymynyń qurylǵanyna 70 jyl ótkennen keıingi adamzat damýyndaǵy jańa kezeńniń mindetterin naqty aıqyndaý qajet.
NEW FUTURE degenimiz – ıadrolyq, energetıkalyq, sý jáne azyq-túlik qaýipsizdigi, senim, ózara túsinistik jáne reformalar.
Qazaqstan Eýrazıa óńirindegi qaqtyǵysýshy taraptardy bitistirý úshin araaǵaıyndyq jasaýǵa kúsh salyp keledi jáne kúsh sala bermek.
Atalǵan baǵyttar men qaǵıdattar Qazaqstannyń 2017-18 jyldarda Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesiniń turaqty emes músheligine saılaný naýqanyna arqaý bolyp otyr.
70-inshi sesıaǵa qatysýshylardyń barlyǵyn bizdiń elimizdiń kandıdatýrasyn qoldaýǵa shaqyramyn.
Hanymdar men myrzalar!
70 jyl buryn Jenevada, jumys isteýden qalǵan Ulttar Lıgasynyń ornyna Birikken Ulttar Uıymy qurylǵan kezde onyń shtab-páterin Nú-Iorkte ornalastyrýǵa sheshim qabyldandy.
Bul sol kezeńde halyqaralyq qatynastar boıynsha Batys Jarty sharynyń roli artqandyǵyna baılanysty bolǵan edi.
Álemdi damytý ortalyǵy Kári qurlyqtan Jańa qurlyqqa, Eýropadan jahandyq órleýdiń jańa orny – AQSH-qa, Nú-Iorkke aýysty.
Sodan beri kóp nárse ózgerdi, álem ózgeshe qalyptasty.
HHİ ǵasyrda damý ortalyǵy álemniń eń úlken kontınenti – ǵalamshar turǵyndarynyń úshten ekisi mekendeıtin, iri resýrstar shoǵyrlanǵan Azıaǵa qaraı oıysady.
Azıanyń damyp kele jatqan ekonomıkalarynyń qýatty serpini jahandyq úderisterdiń jańa sıpatyn tanytyp otyr.
Osy úderisti eskere otyryp, memleketterdiń ózara qarym-qatynasyna jańa serpin berý úshin bul tarıhı múmkindikti paıdalanýdyń mańyzy zor.
Birikken Ulttar Uıymynyń shtab-páterin Azıaǵa kóshirý máselesin oılastyrýdy usynamyn.
Qazaqstannyń bastamalaryn ulttar qaýymdastyǵy qabyldaıdy dep úmittenemin.
Nazarlaryńyzǵa rahmet!
